غرب از PYD حمایت می کند اما از پذیرفتن آن به طور کامل اجتناب می کند چون این امر علاوه بر ترس عرب های ملی گرا، ناخرسندی آنکارا و اربیل ار در پی دارد.
دور سوم مذاکرات دربارۀ سوریه – که همۀ دنیا با امید های فراوان به آن چشم دوخته است – جمعۀ گذشته در ژنو آغاز شد.
بدون تردید آغاز این مذاکرات که در پس پرده صدها بازیگر دارد، امری مبارک است، اما جراحت ها عمیق است و بسیاری از پل های بازگشت فرو ریخته اند. اگرچه در این مذاکرات همه چیز روی میز است، اما به نظر می رسد کردها و حزب کردی اتحاد دموکراتیک (PYD) در میانۀ صندلی های گفتگو گیر افتاده اند. آنکارا و نیروهای اپوزیسیون سوری نزدیک به ترکیه مصر بودند که PYD باید در چارچوب هیأت نمایندگی بشار اسد رئیس جمهور سوریه در مذاکرات حضور یابد، به زعم آنان PYD شرایط یک نیروی اپوزیسیون را ندارد. با این حال PYD می خواست که تحت لوای اپوزیسیون در گفتگو ها شرکت کند. در کلاف سردرگم این مذاکرات تمایز طرف های مختلف اپوزیسیون از هم، کار چندان ساده ای نیست. بنابراین در این صحنه دقیق تر می شویم و سعی می کنیم نشان دهیم جایگاه PYD در این عرصه کجا است.
در حالی که آنکارا، اربیل و نیروهای ملی گرای عرب سوریه نقش مهمی در “گیر افتادن PYD در بین صندلی های مذاکرات ژنو” داشتند، این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که خود PYD نیز در به وجود آمدن این وضعیت چندان بی تقصیر نیست. زمانی که بحران سوریه در آغاز راه بود و به نظر می رسید سقوط حکومت مرکزی نزدیک است، دمشق کنترل سه منطقه را در مرز ترکیه به PYD سپرد. PYD به جبران این حرکت اجازه داد نهادهای حکومتی سوریه در این مناطق پابرجا بمانند. به همین خاطر است که می توان در این کانتون ها از ادارۀ مشترک بشار اسد و PYD سخن گفت. علاوه بر این، این همکاری تنها محدود به این کانتون ها نمی شود. در حقیقت، جز در چند مورد استثنایی، PYD از درگیری شدید با نیروهای حکومت مرکزی سوریه اجتناب کرده است.
در واقع علاقۀ ظاهری بشار اسد به PYD ریشه در استراتژی عملی وی دارد، که می توان آن را به این صورت تعریف کرد: جستجوی هم پیمان در مناطقی که به صورت نظامی نمی توان از آنها دفاع کرد. البته نباید فراموش کرد که این حرکت پیامی روشن به آنکارا نیز به شمار می آید. حتی در طی سال هایی که حکومت اسد – که نمایندۀ به تمام معنای ملی گرایی عربی بود – درهای خود را به روی حزب کارگران کردستان (PKK) و رهبر آن عبدالله اوجالان گشود، سوریه در موضع قوی خود علیه کردهای سوریه استوار بود، چه در سیاست و چه در طرد و انکار آنها در عمل. این رگۀ ملی گرایانه در میان اپوزیسیون سوریه نیز گسترده است. در صورتی که یک پروسۀ صلح محتمل باشد، دور از انتظار نیست که PYD بتواند به عنوان یک قدرت تهدیدی باشد برای یکپارچگی دمشق و کل سوریه. هم کردها و هم PYD نیز به خوبی به این امر واقفند. اما این روزها شرایط به نفع کردها است. نه تنها اسد، بلکه مسکو، واشنگتن، برلین و حتی پاریس نیز در این مذاکرات پهلو به پهلوی PYD داده و از آن حمایت می کنند.
تنها نقطۀ اشتراک دیدگاه های واشنگتن و مسکو دربارۀ PYD مبارزۀ مؤثر این سازمان با دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در سوریه نیست. اینک به نظر می رسد که واشنگتن و مسکو دربارۀ یک صلح محتمل در سوریه و بازسازی این کشور به نوعی توافق دست یافته اند. آنچه این دو کشور می خواهند یک ساختار دموکراتیک سکولار است که چندان بی شباهت به آنچه در ترکیه وجود دارد، نیست. شیعیان، اقلیت های مسیحی، دروزی ها، مسلمانان سکولار و همچنین کردها و PYD در ساختار سکولاری که از این به بعد در سوریه تشکیل می شود، عناصری اساسی خواهند بود. به همین دلیل است که نگاه غرب به PYD در چند سال گذشته تا این حد تغییر کرده است. اما علی رغم این واقعیت، اگر چه غرب از PYD حمایت می کند اما آن را کاملاً نمی پذیرد. نمی تواند آن را کاملاً بپذیرد چون این امر نه تنها عرب های ملی گرا را می ترساند، بلکه موجب ایجاد مسأله با آنکارا و اربیل نیز می شود. به همین خاطر است که آشوب زده ترین و بی سامان ترین بخش در کل منطقه متشکل از چهار گوشۀ آنکارا، اربیل، PYD و PKK است.
در این میان به نظر می رسد بسیاری، از جمله واشنگتن، اتحادیۀ اروپا و مسکو، در مسابقه ای که در این چهارگوشه در جریان است اسبی دارند.بیایید به تندرو ترین اسب نگاهی بیندازیم. هم آنکارا و هم اربیل مایلند در این عرصه با غرب همکاری کنند و دوست دارند یک اسلام گرایی محافظه کارانه به عنوان گرایش مسلط در منطقه گسترش یابد. سیاست های چپ گرایانه و سکولار PYD مایۀ ناخرسندی این دو پایتخت است، به همین خاطر است که PYD قاعدتاً هم پیمان بشار اسد و مسکو است. اما در نهایت امر راه چارۀ همۀ مسائل در این گوشه از چهار گوشۀ مذکور نیست. در مقابل راه حل در عرصه ای است که آنکارا، واشنگتن و اربیل بازی می کنند. و این برای PYD یا بهتر است بگوییم برای PKK نقطۀ آغاز تراژدی است. PYD-PKK نه تنها با آنکارا، بلکه با اربیل نیز روابط چندان حسنه ای ندارند. آیا آنها تنها دلیل این جنگ هستند؟ نیستند. اما در این کلاف سردرگم راه خود را گم کرده اند.
در موضوع بازگرداندن صلح به سوریه محور آنکارا – اربیل مؤثرترین و کارا ترین خط سیاسی است. قرار نیست در این راه چندان هم تلاش کنند. آنها تنها باید ببینند که علی رغم همۀ نقایص و معایبش، دموکراسی سکولاری که جمهوری ۱۰۰ سالۀ ترکیه به ارمغان آورد، می تواند راه حلی برای صلح در عراق و سوریه باشد. آیا جنگ های مذهبی تاریخ اروپا نیز درس هایی از گذشته نمی آموزند؟ آیا این که PYD راه خود را در کلاف سردرگم بزرگی گم کرده است، به ابهام آنها در مورد سکولاریته بستگی ندارد و ابهام آنها دربارۀ دموکراسی ارتباط دارد. وقتی دیدارهای صمیمانۀ رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین و بشار اسد مطرح می شوند به نظر می رسد مشکلات چندانی وجود ندارد.
علی یورت تاگول / تودی زمان
ترجمه: خبرگزاری کردپرس