۳۱ فروردین ۱۴۰۳
  • خانه
  • >
  • یادداشت روز
  • >
  • بررسی تطبیقی پدیده تروریسم از دیدگاه نظریه های ارتدکس و انتقادی : مطالعه موردی گروه ترویستی پ.ک.ک (۲)/ عبدالعلی قوام

بررسی تطبیقی پدیده تروریسم از دیدگاه نظریه های ارتدکس و انتقادی : مطالعه موردی گروه ترویستی پ.ک.ک (۲)/ عبدالعلی قوام

  • ۶ آبان ۱۴۰۰
  • ۲۶۱ بازدید
  • ۰

دانش مسلط بر حوزه مطالعاتی ترورسم، یک نمونه عالی از نظریه های حل مشکل است؛ بدین ترتیب که پدیده تروریسم در حوزه روابط بین الملل به منزله یک مشکل فرض شده است و نظریه های جریان اصلی درصدد فراهم کردن یک راه حل و کمک به دولت در مقابله با تروریسم هستند. از طرف دیگر، نظریه های حل مشکل در تبیین پدیده تروریسم یک ماهیت ایدئولوژیک مبنی بر حفظ وضع موجود دارند که در راستای حل مشکل، دولت محور هستند؛ یعنی هر نوع خشونت از طرف گروههای غیر دولتی را نامشروع می دانند، و در عوض استفاده دولت از خشونت را در چارچوب مبارزه با تروریسم مشروع جلوه می دهند. (۷۷ ,۲۰۰۹ ,Jackson)

داشتن روی کرد انتقادی به پدیده تروریسم، مجموعه ای از تعهدات فرانظری و اخلاقی هنجاری را در بر می گیرد که یک موضع انتقادی نسبت به جریان ارتدوکس حاکم بر ادبیات مربوط به تروریسم دارد. در رویکرد انتقادی، تعهد نخستین رهاسازی بشر از ساختار حاکم است نه حفظ آن. از این منظر، رویکرد انتقادی یک پروژه ضدهژمونیک است که در صدد قرار گرفتن فراتر از نظریه حل مشکل در چارچوب وضع موجود است. پ. ک. ک. در ترکیه کردهای ترکیه که عمدتا در شرق و جنوب شرقی این کشور سکونت دارند، بیشترین جمعیت کردهای جهان را تشکیل می دهند. آتاتورک بنیان گذار ترکیه نوین، قبل از تاسیس جمهوری ترکیه به آنها اطمینان داد که در صورت همکاری علیه نیروهای اشغال گر، از خودمختاری و حقوق فرهنگی برخوردار باشند ( ,Turkali 2002,13). اما حکومت جدید ترکیه بر اساس معاهده لوزان متعهد به یک برنامه بنیادی سکولار کردن و ایجاد یک دولت واحد بر اساس ناسیوینالیسم ترک گردید. این تعهد، ضرورتا مستلزم تغییر یک اجتماع متنوع زبانی و قومی به یک جمعیت یکپارچه ترک بود (۲۰۰۲ ,KHRP).

از زمان روی کار آمدن کمال آتاتورک تا اوایل دهه نود، سیاست های آنکارا همواره مبنی بر نفی هویت کردها و اطلاق عنوان ترکهای کوهی به آنها بوده است. در این راستا، ترکیه محدودیت های قانونی و اجرایی را برای زبان و فرهنگ کردی ایجاد کرده است (۳۷ ,۱۹۹۴ ,Gurr & Harff). أما فشارهای بلندمدت سیاسی، اجرایی، نظامی و امنیتی نتوانسته است از بازخیزی هویت کردی جلوگیری کند. در واکنش به این سیاست های سرکوبگرانه ترکیه، حزب کارگران ترکیه که در سال ۱۹۷۵ میلادی توسط عبد الله اوجالان تاسیس شده بود، سرانجام در ۲۱ مارس ۱۹۸۶ شروع به مبارزه مسلحانه علیه حکومت ترکیه کرد، و این باعث شکل گرفتن دور جدید مبارزه کردها علیه رژیم نظامی ترکیه تا امروز شده است (۲۰۰۵ ,Yildiz).

واکنش دولت مرکزی ترکیه به چنین مبارزه مسلحانه ای، ایجاد مناطق امنیتی در مرزهای خود با عراق و سوریه و نابودی روستاهای کردنشین برای پاکسازی منطقه از اعضای پ. ک. ک. بوده است. از نظر ترکها، کنترل این گروه زمانی ممکن خواهد شد که جمعیت کرد از روستاهای خود در سراسر حوزه کوهستانی بیرون رانده شود، و در مناطق مسکونی متمرکز و تحت کنترل، اسکان داده شوند. این روی کردی بود که در سراسر دهه ۱۹۹۰ میلادی از طرف آنکارا دنبال شد. اگرچه دولت ترکیه با همکاری متحدان غربی اش در فوریه سال ۱۹۹۹ میلادی توانست اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان را دستگیر کند، اما این حزب هم چنان به حیات سیاسی خود ادامه داده است (۳ ,۲۰۰۶ ,Gunter). توضیح این منازعه همواره مجادله انگیز بوده است. اعضای حزب کارگران کردستان ترکیه و حامیان آن در داخل و خارج ترکیه، از پ. ک. ک. به منزله یک جنبش آزادیبخش ملی نام می برند؛ در حالی که دولت ترکیه و تعدادی از کشورهای متحد غربی، آن را یک سازمان تروریستی نامیده اند.

پ. ک. ک. از دیدگاه نظریه مشکل گشا در نظریه مشکل گشا، به ماهیت عینی تروریسم، و اقدامات تروریستی تمرکز می شود، و به بسیاری از جنبه های خشونت مانند خشونت ساختاری یا داخلی و تاریخ شکل گیری گروههای تروریستی توجهی نمیشود (۴۰۷ ,۲۰۰۸ ,Toros). برای مثال، مطالعات انجام گرفته در مورد حزب کارگران کردستان ترکیه تنها بر دوره زمانی شروع مبارزه مسلحانه این گروه در سال ۱۹۸۵ میلادی متمرکز است، و گذشته آن، از زمان تاسیس در دهه ۱۹۷۰ که خشونت آمیز نبوده است، در نظر گرفته نمی شود. این سکوت و تعصب، از لحاظ ایدئولوژیک به نفع ایجاد نوع خاصی از دانش سیاسی و هم چنین ارتقای دولت و پروژه های هژمونیک نخبگان سیاسی و دولت است. در تحلیل اقدامات نیروهای امنیتی ترکیه علیه پ.ک.ک، نظریه مشکل گشا هرگز به روش های سرکوب و ابزارهای به کار گرفته شده در جنگ نظامیان ترک علیه این کردها اشاره نمی کند، بلکه بیشتر در مورد اقدامات آنها سکوت می کند. دیدگاه های جریان اصلی، با ایجاد محدودیت ها و سکوت، فهم کاملی از این پدیده به دست نمی دهد، و در نتیجه پایه و اساس ضعیفی را برای پژوهش در حوزه تروریسم فراهم می کند.

یک ضعف اساسی دیگر در رویکردهای جریان اصلی، نداشتن قضاوت انتقادی در خصوص منابع رسمی اطلاعات است. یعنی، با وجود منافع بدیهی دولت ها در تحلیل رفتار مخالفان و اسناد متعدد مبنی بر اعلام های متفاوت دولت مردان، نظریه های مشکل گشا اطلاعات رسمی دولت در مورد گروههای تروریستی را به راحتی قبول می کنند. اعتماد به منابع دست دوم و عدم دستیابی به منابع نخستین یا افراد و گروههای تروریستی نیز باعث می شود ما شاهد یک تحلیل سطحی، روایت محور و توصیفی از تروریسم باشیم (۲۱۹ ,۲۰۰۹ ,Jackson et al)؛ همان طور که در مورد پ. ک. ک. پژوهش های انجام گرفته بیشتر مبنی بر آمار و اطلاعات اعلام شده از سوی ارگان های رسمی دولت ترکیه بوده، و این در واقع، توصیف فعالیت های حزب کارگران ترکیه از دید دولت مردان ترکیه است.

مشکل دیگر در خصوص عینی بودن تروریسم، مطالعه آن به صورت جداگانه و عدم توجه به جنبش های اجتماعی، ساختارهای دولت، تاریخ و فضایی است که تروریسم در آن اتفاق می افتد. به عبارتی، در روی کردهای سنتی، مطالعه گروههای موسوم به تروریست از جمله پ. ک. ک. با توجه به عینی فرض کردن آنها، بدون در نظر گرفتن تأثیرات بافت، ساختار و پویش های متنی انجام می گیرد. این مشکل در فقدان فضای میان پارادایمی ریشه دارد.

نظریه های ارتدوکس هم چنین تمایل دارند تا تعدادی از افسانه های مسلط را دوباره بازگو کنند؛ مانند نقش مذهب در ایجاد تروریسم؛ و مخصوصا نگاهی تک علیتی به پدیده تروریسم دارند. مشکل واقعی، روش کاربست تعاریف است؛ یعنی اصطلاح تروریسم» اغلب به منزله یک ابزار مشروعیت زدایی توسط بازیگران سیاسی استفاده میشود (۲۰۰۷ ,Raphael). در عمل، نظریه پردازان مشکل گشا تمایل دارند هویت گروههای موضوع بررسی را مشخص کنند، سپس تعریف تروریسم را در مورد آنها به کار گیرند؛ تا این که بر اساس تعریف مشخص کنند که چه گروهها یا حوادثی باید بررسی شود. در مورد حزب کارگران ترکیه بیشتر مطالعات مبنی بر به کارگیری تعریف تروریسم در مورد آن بوده است تا این که تبیین شود چرا و چگونه این گروه را می توان یک گروه تروریستی دانست. بنابر این، گروههای تروریستی بیش تر تحت تأثیر فضای سیاسی حاکم تعریف و انتخاب می شوند. برای مثال، در طول جنگ سرد گروههای چپ گرا، و پس از ۲۰۰۱ گروه های اسلامی مرکز توجه بوده اند. این رویکرد گزینشی باعث می شود که حوزه مطالعاتی تروریسم به تعصب سیاسی آغشته شود، و از لحاظ ایدئولوژیک در راستای ارتقای منافع و دولت های غربی منحرف شود.

ناسازگاری کاربرد تعریف و تعصب روی کرد گزینشی به این معنی است که مجموعه زیادی از اقدامات، روندها و بازیگران به طور نظام مند مورد مطالعه قرار نمی گیرند. نظریه های مشکل گشا تقریبا به طور عمده بر اشکال غیر دولتی خشونت و تروریسم تمرکز دارند، و در نتیجه، تروریسم دولتی یا سرکوب که شامل اقدامات تروریستی دولت های غربی است، مورد بررسی قرار نمی گیرند. دولت ترکیه در راستای اقدامات ضد تروریستی از بسیاری از روش های به کار گرفته شده توسط پ. ک. ک. نیز استفاده کرده است، و با تاسیس گارد روستایی، گروه های شبه نظامی را در مناطق کردنشین سازماندهی کرده است تا به کشتار طرفداران حزب کارگران کردستان و ایجاد رعب و وحشت در میان جمعیت کرد بپردازند (۱۳۴ ,۲۰۰۹ ,Dalacoura). اما در مطالعات سنتی، این اقدامات دولت ترکیه به ندرت به منزله خشونت نامشروع با تروریسم دولتی مورد توجه قرار گرفته است.

یک ضعف اساسی در رویکردهای مشکل گشا برای مطالعه تروریسم، عدم بررسی نقش وضع موجود و ساختارهای قدرت در تداوم و نهادینه کردن ناامنی و خشونت است. از این منظر، می توان به نقش محرومیت نسبی در بافت جوامع در شکل گیری گروههای تروریستی اشاره کرد. حزب کارگران کردستان در ترکیه همیشه در مطالعات ارتدوکسی صرفا یک گروه جدایی طلب تلقی می شود که تمامیت ارضی و امنیت ملی ترکیه را تهدید می کند. در این مطالعات به نقش سیاست های تبعیضی و سرکوب گرانه آنکارا در مورد کردها اشاره نمی شود. دولت ترکیه در طول هفتاد سال همواره سعی کرده است هویت کردی را از بین ببرد و سیاست همگون سازی فرهنگی را در مناطق کردنشیت درپیش گرفته است.

در کل می توان گفت نظریه های مشکل گشا با توجه به اینکه در خدمت وضع موجود هستند، به اخلاقیات توجه ندارند و اقدامات ضد ترورستی را تایید می کنند.در واقع بسیاری از نقاط ضعف روی کردهای ارتدکسی به جای اینکه جزئی و روگذر باشد، درواقع در هستی شناسی، معرفت شناسی، روش شناسی و اخلاقیات آن ریشه دارد.بنابراین با وجود اذعان به برخی پیشرفت ها، ما معتقدیم که مطالعات تروریسم نیازمند یک چرخش انتقادی است.

قبلی «
بعدی »

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین عناوین