فضای سیاسی سویه نشان می دهد که در صورت احتمال کناررفتن بشار اسد، موضوع هدایت کردهای سوریه و الگوی سیاسی و تشکیلاتی آنان در شمال سوریه، به موازات مجادلات پارلمانی دمشق، تابع چانه زنی بارزانی و اوجالان با اردوغان خواهد بود.
انجمن بی تاوان آذربایجان غربی :اقدام کردهای شمال سوریه برای استفاده از فرصت های به دست آمده در فضای کنونی این کشور، یکی از ابعاد مهم تحولات پیش رو است.گروه های کُرد شمال سوریه، دارای طیف های متفاوتی هستند اما می توان آنان را در چند گروه اصلی تقسیم بندی کرد:

۱- کردهای نزدیک به مسعود بارزانی که برجسته ترین گروه آن جریان الپارتی یا حزب دمکرات کردستان سوریه به رهبری عبدالحکیم بشار است. دیگر زبرمجموعه های آن عبارتند از: حزب دموکراسی پیشرو به رهبری عبدالحمید درویش، شاخه دیگر الپارتی به رهبری نصرالدین ابراهیم، مساوات دموکراتیک کردی به رهبری عزیز داود، حزب ملی دموکراتیک به رهبری طاهر صفوک و حزب دموکراتیک کردی به رهبری جمال محمد باقر. این گروه ها در زیر چتر انجمن ملی فعالیت می کنند که سران آن عبارتند از فیصل یوسف، مصطفی جمعه و عبدالحکیم بشار.

۲- کردهای وابسته به طیف اوجالان و پ.ک.ک که حزب اتحاد دموکراتیک را به وجود آورده و صالح مسلم آن را رهبری می کند.(این حزب دارای یک شاخه نظامی با ۹ هزار نفر نیروی مسلح است) این حزب نیز با چند گروه متفرقه نهادی به نام هیات عالی کُردی به وجود آورده و کنترل اغلب مناطق شمال سوریه را در دست دارد. برخی از جریانات چپ به رهبری افرادی همچون خیرالدین مراد، محی الدین شیخ خاکی و محمد موسی محمد نیز تا حدودی به جریان بارزانی نزدیک هستند.

۳- کردهای خارج از این دو مجموعه که بخشی از آنان نزدیک به جریانات ملی و مایل به همکاری با شورای ائتلاف مخالفین سوری و ارتش آزاد سوریه هستند و اغلب پیروان مشعل تمو، سیاستمدار کشته شده کُرد سوری در این طیف هستند و چهره هایی همچون عبدالباسط سیدا و روشنفکران مستقل که با طیف بارزانی هم روابط متعادلی دارند، در این گروه جای می گیرند.هر چند در میان کردهای سوریه برخی گروه های دیگری نیز وجود دارند که در صفوف نیروهای ارتش آزاد اسلحه به دست گرفته اند اما به طور کلی، تقسیم بندی غالب گروه ها در این سه گروه می تواند تصویر روشنی از تحولات شمال سوریه را نشان دهد.

طیف بارزانی

کردهای نزدیک به بارزانی ، معتقد به تبعیت از یک مشی سیاسی متعادل هستند و به موازات آن که بر مطالبات کردی اصرار می کنند، عقیده ای به ضرورت دست بردن به اسلحه و مخالفت با اعراب ندارند و تلاش می کنند با شورای ائتلافی مخالفین سوری نیز روابط معقولی داشته باشند و مطالبات و توقعات خود را پس از کنار رفتن احتمالی حکومت اسد، در میدان کارزار پارلمانی مطرح کنند. عبدالحکیم بشار چهره برجسته این گروه است و با مخالفین عرب سوری نیز روابط نزدیکی دارد.

بیش از سه هزار نفر از سربازان کُرد بشار اسد که از سوریه فرار کرده و به اقلیم کردستان عراق پناه آورده بودند پس از سپری کردن یک دوره نظامی، دوباره روانه سوریه شدند تا این بار نه در ارتش اسد بلکه در کنار کردهای نزدیک به جریان بارزانی اسلحه به دست بگیرند.بارزانی گذشته از این اقدام، در دو حوزه دیگر نیز فعالیت می کند. نخست؛ فراهم آوردن امکان برگزاری گردهمایی فعالان سیاسی کُرد سوری و حتی ایجاد امکان دیدار آنان با سیاستمدارانی همچون احمد داوداوغلو. دوم؛ گفتگو با آنکارا و سایرین در خصوص کنترل فضای شمال سوریه.

طیف نزدیک به پ.ک.ک

عبدالله اوجالان از سال ۱۹۷۹ با حضور در لبنان و سوریه تلاش کرد تا همه ظرفیت های سیاسی و اجتماعی کردهای شمال سوریه را به نفع خود به کار بگیرد. موازنه سیاسی آن دوران حافظ اسد را وادار کرد تا به اقدامات اوجالان به دیده اغماض بنگرد. اما در سال ۱۹۹۹ اوضاع تغییر کرد و اوجالان اجبارا از سوریه خارج شد. با ورود آمریکا به عراق و مطرح شدن ایده خاورمیانه جدید، نگرش پ.ک.ک نسبت به آینده سوریه تغییر کرد و یک حزب اقماری به نام P.Y.D (حزب اتحاد دموکراتیک) برای اعضا و کادرهای سوریه ای خود ایجاد کرد.

پ.ک.ک پس از ریزش های سازمانی مهمی که در سالیان ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ تجربه کرد، کادرهای مهمی را از دست داد و تلاش کرد تا جای خالی این عوامل را با کادرهای سوریه ای پر کند که از مهم ترین آنان می توان به صوفی نورالدین (فرمانده کنونی شاخه نظامی پ.ک.ک)، دکتر باهوز اردال، شاهین جیلو، رستم جودی و چندین فرد دیگر اشاره کرد.

پ.ک.ک همچنان که فرد گمنامی مانند حاجی احمدی را به عنوان رهبر پژاک منصوب کرد، صالح مسلم دانش آموخته سوری رشته شیمی دانشگاه استانبول را برای رهبری حزب اتحاد دموکراتیک برگزید. این حزب شاخه نظامی خود را تحت عنوان واحدهای دفاع از خلق سازماندهی نموده و اعلام کرده که دارای دو تیپ نظامی مختلط و دو گردان مستقل نیروهای زن بوده و جمعا ۹هزار نفر نیروی مسلح دارد.

اوجالان در سال ۲۰۱۲ در یکی از نامه های خود خواهان آن شد که کردهای سوریه نیروهای خود را به ۱۵ هزار نفر برسانند و چند روز پیش نیز در دیدار با هیات ۳نفره نمایندگان کُرد اعلام کرد: «الزاما در برابر نظام اسد قرار نگیرید. هر گروهی که راضی شد حق شما را بدهد، با همان گروه همکاری کنید.»(ملیت پنجشنبه ۲۸ فوریه ۲۰۱۳)

حزب اتحاد دموکراتیک، به عنوان منظم ترین گروه سیاسی کردهای سوریه تعریف شده است. اما واقعیت این است که این گروه از توان عملیاتی بالایی برخوردار نیست و اغلب نیروهای مسلح آن از جوانان بی تجربه تشکیل شده است.این گروه هنوز تکلیف خود را با دولت سوریه روشن نکرده و از سوی اغلب نیروهای سیاسی کُرد به همکاری و ارتباط پنهانی با بشار اسد متهم شده و کنترل مناطق کردنشین را در میدان جنگ با نیروهای اسد به دست نیاورده و توافقاتی با دمشق داشته است. در حال حاضر این حزب با استفاده از نهادی به نام هیات عالی کُردی، اداره امور اغلب مناطق کردنشین سوریه را در دست دارد.

واکنش های اردوغان

دولت اردوغان، هم با مخالفین سوری روابط نزدیکی دارد و هم بهترین دوران روابط خود با اقلیم کردستان عراق را سپری می کند و شاید به همین خاطر است که داوداوغلو، برجسته سازی موضوع احتمال شکل گیری دولت مستقل کردی در شمال سوریه را یک جنگ روانی دانسته و اعلام کرد که چنین چیزی امکان ندارد.

با جدی شدن صلح بین ترکیه و پ.ک.ک، موضوع حیات سیاسی و توان مانور حزب اتحاد دموکراتیک نیز تحت تاثیر قرار گرفته و شواهد نشان دهنده این است که یکی از ایستگاه های مهم چانه زنی بین ترکیه و اوجالان، مهار و هدایت حزب اتحاد دموکراتیک در مسیر همراهی با شورای ائتلاف مخالفین سوری است.فضای سیاسی سویه نشان می دهد که در صورت احتمال کناررفتن بشار اسد، موضوع هدایت کردهای سوریه و الگوی سیاسی و تشکیلاتی آنان در شمال سوریه، به موازات مجادلات پارلمانی دمشق، تابع چانه زنی بارزانی و اوجالان با اردوغان نیز خواهد بود.

رهبر حزب اتحاد دموکراتیک اعلام کرده که اگر اردوغان و اوجالان به توافق برسند و از آنها بخواهند که با شورای ائتلاف مخالفین سوری همکاری کنند، این پیشنهاد را خواهند پدیرفت. بارزانی هم نشان داده که حفظ ارتباط با ترکیه آن قدر برایش اهمیت دارد که حاضر است پیشنهادهای اردوغان، برای هدایت جریانات کُردی شمال سوریه در مسیر حفظ منافع ترکیه را بر عهده بگیرد و به این ترتیب می توان گفت که چندوچون توافقات اردوغان با اوجالان و بارزانی، بر فعالیت سیاسی کردهای سوریه تاثیر مستقیم برجا خواهد گذاشت.

منبع: موسسه ابرار معاصر ایران