با اعلام انحلال این سازمان از سوی پ.ک.ک در ۱۲ مه، همه نگاه‌ها به مرحله خلع سلاح معطوف شد.
به گزارش خبرگزاری بی تاوان، وزارت دفاع ملی ترکیه در بیانیه‌ای در ۱۵ مه اعلام کرد که «سازوکاری با هماهنگی همتایان کشورهای منطقه» در روند خلع سلاح ایجاد خواهد شد.
در این بیانیه تأکید شده است که نیروهای مسلح ترکیه «به فعالیت‌های جستجوی زمینی و اسکن و کشف و انهدام غارها، پناهگاه‌ها، پناهگاه‌ها، مین‌ها و مواد منفجره دست‌ساز در مناطق مورد استفاده پ.ک.ک با قاطعیت ادامه خواهند داد تا زمانی که از پاکسازی کامل منطقه و عدم تهدید آن برای کشورمان اطمینان حاصل شود.»
با این حال، به گفته برکای ماندیراجی، تحلیلگر ارشد ترکیه در گروه بین‌المللی بحران، که به سوالات بی‌بی‌سی ترکی پاسخ داد، انتظار می‌رود ابتدا گام‌های مشخصی برداشته شود.
این کارشناس فکر می‌کند که پس از انتظار «توقف عملیات ارتش ترکیه»، وضع مقررات قانونی و گام‌های احتمالی برای بهبود شرایط اوجالان، خلع سلاح در مرحله بعدی قرار خواهد گرفت.
به گفته ماندیراجی، هنوز مشخص نیست که این گام‌های متقابل چگونه ترتیب داده خواهند شد.
اما پیشرفت در این موارد مشخص خواهد کرد که آیا ما مسیری را برای خلع سلاح واقعی، ترخیص نیروها و در نهایت ادغام مجدد آنها می‌بینیم یا خیر.»
چه کسی فرآیند را مدیریت خواهد کرد؟
پ.ک.ک در بیانیه خود در مورد انحلال اعلام کرد: «روند اجرایی شدن آن توسط عبدالله اوجالان مدیریت و اجرا خواهد شد.»
این به عنوان فرآیندهای «در محل»، مانند محل و چگونگی تحویل سلاح‌ها، وضعیت تیم مدیریت و اعضا، تفسیر شد که توسط سازمان و تحت ابتکار مقامات دولتی و عبدالله اوجالان انجام خواهد شد.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، تاکنون در اظهارات خود بر نقش سازمان اطلاعات ملی (میت) در این روند تأکید کرده است.
اردوغان در ۱۷ مه گفت: «البته نکته اصلی اجرا است. سازمان اطلاعات ملی ما با دقت نظارت خواهد کرد که آیا وعده‌ها عملی می‌شوند یا خیر.»
استاد سیاست خارجی و امنیتی ترکیه در دانشگاه ایشیک. دکتر اوزلم کیهان پوسانه نیز در ارزیابی خود به بی‌بی‌سی ترکی بر نقش میت تأکید می‌کند:
«میت سال‌هاست که تجربه زیادی در ردیابی پ.ک.ک دارد و فهرستی جدی از تجهیزات دارد. گفته می‌شود که این سازمان با تطبیق‌های تک به تک، این گروه را ردیابی خواهد کرد. به این ترتیب، می‌توان سلاح‌ها را به طور سیستماتیک از بین برد.»
چگونه ممکن است عوارض ایجاد شود؟
کارشناسانی که با بی‌بی‌سی ترکی صحبت کردند هشدار دادند که ممکن است موانع مختلفی در این فرآیند ایجاد شود.
پروفسور پوسان می‌گوید: «تجربه در کشورهای مختلف نیز نشان می‌دهد که چنین فرآیندهایی ممکن است به آن وضوحی که در ابتدا گفته شد، پیش نروند.» او می‌افزاید:
«از آنجایی که سازمان‌هایی با نام‌های مختلف، مانند YPG، در طول زمان تشکیل شده‌اند، ما نمی‌دانیم که چقدر می‌توان فهرست روشنی از همه آنها به صورت جداگانه ارائه داد.»
«اما اگر نیتی، چه از سوی سازمان و چه از سوی دولت، برای از بین بردن سلاح‌ها و روش‌های مسلحانه وجود داشته باشد، این موارد به نوعی برطرف می‌شوند. وقتی به فرآیندهای مشابه در جهان نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که پس از یک نقطه خاص، آنها به هر حال با نیت خیر پیش می‌روند.»
تخمین زده می‌شود که یکی دیگر از موانع احتمالی می‌تواند جناح‌های کوچکی در درون این سازمان مسلح باشد که با انحلال مخالفند.
تام لرد، یکی از بنیانگذاران MilitantWire، نشریه‌ای که داده‌های منبع باز را برای پوشش درگیری‌های مسلحانه در سراسر جهان بررسی می‌کند، می‌گوید: «درست مانند گروه‌های شبه‌نظامی انقلابی مانند FARC در کلمبیا یا IRA در ایرلند، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که برخی از گروه‌های کوچک در داخل PKK از خلع سلاح خودداری کنند و حتی به جناح‌های جداگانه یا چندگانه‌ای تقسیم شوند که به مبارزه مسلحانه ادامه می‌دهند.»
لرد در پاسخ به سوالات بی‌بی‌سی ترکی گفت وقتی این واقعیت را هم اضافه کنید که «عبدالله اوجالان، رهبر پ‌ک‌ک، نه تنها از این گروه خواسته است که خلع سلاح شوند، بلکه به طور کامل منحل شوند»، احتمال تفرقه «بیشتر هم می‌شود».
چه سناریوهایی در دستور کار است؟
انتظار می‌رود دولت‌های عراق و سوریه نیز در این روند نقشی ایفا کنند.
به گفته برکای ماندیراجی از گروه بحران بین‌المللی، اگر این روند به مرحله خلع سلاح برسد، هم دولت اقلیم کردستان و هم دولت مرکزی عراق می‌توانند نقش مهمی در حمایت از این روند و وادار کردن پ‌ک‌ک به خلع سلاح در عراق ایفا کنند.
او می‌گوید: «به نفع آنهاست که به این درگیری پایان دهند، بنابراین آماده‌اند تا به هر طریقی که می‌توانند از آن حمایت کنند.»
نیچروان بارزانی، رهبر اقلیم کردستان، تصمیم انحلال پ‌ک‌ک را «فرصتی تاریخی» برای صلح با ترکیه توصیف کرد و گفت اربیل آماده حمایت از آن است.
وزارت امور خارجه عراق نیز در بیانیه‌ای کتبی این روند را فرصتی برای خروج نیروهای خارجی از عراق توصیف کرد.
این بخش از بیانیه به عنوان اشاره‌ای به ترکیه تفسیر شد که ده‌ها پایگاه و پاسگاه نظامی در شمال عراق دارد.
مطبوعات ترکیه همچنین از یک «طرح پنج مرحله‌ای» برای خلع سلاح صحبت می‌کنند که شامل شمال عراق نیز می‌شود.
بر این اساس، در چارچوب مذاکرات با دولت عراق، قرار است مناطق قندیل، متینا و زاپ تخلیه و سلاح‌ها تحویل گرفته شوند.
گزینه‌های مربوط به ماندن اعضای ارشد پ.ک.ک، که تعدادشان بین ۳۰ تا ۵۰ نفر تخمین زده می‌شود، در سلیمانیه عراق یا رفتن به اروپا در حال بررسی است.
سوریه چگونه می‌تواند نقش ایفا کند؟
برخی از کارشناسان، سوریه را یکی از کشورهای کلیدی در روندی می‌دانند که با فراخوان دولت باغچلی، رئیس حزب حرکت ملی در ترکیه، مطرح شد.
پروفسور پوسان می‌گوید: «به نظر می‌رسد تحولات اخیر مانند تغییر دولت در سوریه و تضعیف حضور روسیه، گروه‌هایی مانند نیروهای دموکراتیک سوریه و یگان‌های مدافع خلق را به سمت یافتن راه‌حل‌های دیگری سوق داده است که آینده آنها را به شیوه‌ای متفاوت تضمین کند. به همین دلیل است که ما روند ترکیه را به آخرین وضعیت مرتبط می‌دانیم.»
ترکیه، یگان‌های مدافع خلق (YPG) در سوریه را ادامه‌ی پ‌ک‌ک می‌داند.
یگان‌های مدافع خلق (YPG) ستون فقرات نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) را تشکیل می‌دهند که با ایالات متحده علیه داعش همکاری می‌کنند.
گریگ آر. کلاین، مدرس موسسه امنیت و امور جهانی در دانشگاه لیدن هلند، در پاسخ به سوالات بی‌بی‌سی ترکی، بر تأثیر سوریه بر روند خلع سلاح نیز تأکید کرد.
کلاین معتقد است که توافق امضا شده بین دولت هیئت تحریر الشام و کردهای سوریه در ماه مارس می‌تواند بر دسترسی پ‌ک‌ک به سلاح تأثیر بگذارد:
«طبق این توافق، کردها در ازای به رسمیت شناخته شدن حقوق سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود، امنیت و کنترل مرزها را به رژیم جدید واگذار کردند.»
اگر سلاح‌ها از مرز سوریه و ترکیه به پ‌ک‌ک منتقل می‌شوند، بازگرداندن کنترل مرز به مقامات رژیم ممکن است دسترسی [این سازمان] به سلاح را دشوارتر کرده باشد.»
توافق بین دولت دمشق و نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به چه معناست؟
پروفسور پوسان می‌گوید که یک روند «موازی» بین دولت HTS و YPG در سوریه در حال وقوع است:
«از دیدگاه دولت ترکیه، تصمیم به خلع سلاح و انحلال، YPG را نیز شامل می‌شود. این یک انتظار همیشگی از دیدگاه دولت است. همین روند در مورد PKK در آنجا در جریان نیست، اما این احتمال وجود دارد که ساختار نظامی و سیاسی YPG به نحوی در دولت سوریه ادغام شود.»
او اضافه می‌کند: «در این صورت، عبور از مرزها، عبور برخی از کادرها، عبور سلاح‌ها چگونه اتفاق خواهد افتاد؟ ما هنوز پاسخ این سؤالات را نمی‌دانیم.»
