سرویس بین المل انجمن بی تاوان : بمب گذاری های اخیر در ترکیه که منجر به مرگ ۶۰ نفر شد، بخشی از یک زنجیره ی طولانی خشونت بود. طی سال ۲۰۱۶ حزب کارگران کردستان (پ ک ک) و گروه وابسته به آن یعنی شاهین های آزاد کردستان ۲۰ بمب گذاری در ۱۲ شهر انجام دادند که طی آنها ۲۲۵ نفر کشته و ۱۰۲۲ نفر به شدت زخمی شدند اما خشونت های کردها تنها یک روی سکه بود. طبق آمار رسمی دولت ۹۵۰۰ شبه نظامی پ ک ک از جولای ۲۰۱۵ به بعد کشته شده اند. طی همین مدت بیش از ۱۰۵۰۰ کرد بازداشت شده اند در حالی که طی حملات پ ک ک نیز ۸۴۳ مأمور امنیتی و ۳۳۵ غیرنظامی کشته شده اند.
طی ۲۶ سال حملات پ ک ک از ۱۹۸۴ تا ۲۰۱۰ نیروهای امنیتی حدود ۳۰۰۰۰ شبه نظامی پ ک ک را کشته اند. طی یک سال و نیم گذشته کردهای ترکیه شاهد خونین ترین دور درگیری ها بوده اند. همچنین در این دوره پ ک ک بیش از هر زمان دیگری در داخل مرزهای ترکیه تحت فشار بوده است. پ ک ک علاوه بر تلفات شدیدی که متحمل شد، تسلطش بر شهرهای جنوب شرق ترکیه را از دست داد در حالی که دولت اردوگاه ها و پایگاه های پ ک ک در قسمت های روستایی را که سال ها قادر به دسترسی به آنها نبود، مورد هدف قرار داد و از بین برد. دولت در کنار فشار نظامی به شدت عرصه های سیاسی و دموکراتیک جنبش کردی را تنگ کرده است. هرگونه پیوند مدنی و سیاسی با جنبش کردی بی درنگ جرم تلقی شده است.
بخشی از سیاست های حزب حاکم عدالت و توسعه (آ ک پ) در مورد جنگ با پ ک ک در سیاست این کشور در قبال سوریه نهفته است. ترکیه از طریق عملیات “سپر فرات” که در آغاز اعلام شد هدف آن داعش است، دست به اقداماتی نظامی می زند که ارتباط بین کانتون های کردی در سوریه را قطع کند و گستره ی سیاسی کردها را که ترکیه خطری برای منافع خود می داند، محدود کند.
آنکارا افزون بر اقدامات صورت گرفته در میدان نبرد به اقدامات سیاسی از جمله توافق اخیر بین روسیه، ایران و ترکیه بر سر سوریه دست زده است. نیات ترکیه دارای ابعاد وسیعی است. فهیم تاشتکین از المانیتور در مصاحبه اش با روزنامه ی جمهوریت جو حاکم بر آنکارا را اینگونه تحلیل کرد:”دولت به جنگی بزرگ با روژاوا [کردستان سوریه] فکر می کند. نباید بین اقدامات حکومت نظامی گونه ی داخل ترکیه و نقشه های جدید برای جنوب مرز تمایز قائل شد. برنامه ی ترکیه این است که آنجا منطقه ی حائلی ایجاد کند که گروه های جهادی را در مرز خود جا دهد و از این امکان بالقوه علیه ی پ گ [یگان های مدافع خلق کُرد] استفاده کند.”
اکنون سؤال این است: موضع جنبش کردی در برابر این اقدامات و برنامه های آنکارا چیست؟ استراتژی سیاسی کردها چیست؟ و این استراتژی در ترکیه و سوریه قدرت مقاومت را دارد یا خیر؟
پ ک ک از ۲۰۱۱ به این سو در دو مرکز استراتژیک مشغول فعالیت بوده است: جنوب شرق ترکیه و شمال سوریه. هدف اصلی پ ک ک تسلط سیاسی و سازمانی بر این دو مرکز بود که خود آنها را یک “حوزه ی فرمانروایی متحد” می دانست. این بلندپروازی بر پایه ی خودمختاری دموکراتیک در ترکیه و فدرالیسم در سوریه قرار داشت.
اساس رویکرد کردها به فرایند حل مسأله این بود. جنبش کردی موازی با قدرت دولت، دادگستری، قانون و نظم و دستگاه های مالی خود را تشکیل داد و در شمال سوریه کانتون های خودمختار خود را اعلام کرد.
ی پ گ به دنبال محاصره ی کوبانی توسط داعش در سال ۲۰۱۴ موفق شد که برای خود در اتئلاف جهانی که با اسلام گراهای افراطی می جنگید، اعتباری به دست آورد و این مزایای قابل توجهی برای جنبش کردی به همراه داشت. حضور سیاسی کردها در شمال سوریه پس از آنکه در سطح جهانی به رسمیت شناخته شد، متحدان و مشروعیتی پیدا کرد.
اما اتفاقات رخ داده در شمال سوریه اقدامات حیاتی جنبش کردی در ترکیه را از مسیر خود خارج کرد. تحولات رخ داده در سوریه نگرانی های جدی در طرف ترک ایجاد کرد. ترکیه نمی توانست خود را با شرایط جدید وفق دهد و به همین خاطر روند صلح را رها کرد.
زمینه ی آغاز آخرین دور جنگ بین ترکیه و جنبش کردی که در جولای ۲۰۱۵ آغاز شد، این بود.
جنبش کردی با اعلام خودمختاری نظامی جنگ شهری را به راه انداخت. آنها فکر اجرای الگوی کانتون های سوریه را در ترکیه در سر داشتند. مراد قارایلان از رهبران ارشد پ ک ک در مصاحبه ای مورخ ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵ گفت:”عملی کردن کردستان خودمختار دموکراتیک اقدامی تاریخی است و ما به دنبال آن هستیم. هشتاد درصد استان حکاری کاملاً تحت تسلط گریلاهاست. دولت ترکیه نمی تواند وارد این مناطق شود.”
اما این بلندپروازی بزرگ با موفقیت همراه نبود و تابستان ۲۰۱۶ به شکست نظامی منجر شد. پ ک ک که در تلاش برای بازیابی توان خود پس از این شکست بود، برای اینکه نشان دهد هنوز قدرتش را از دست نداده، دوباره به ویژه در کلان شهرهای غرب ترکیه به حالت جنگ و گریز روی آورد.
پ ک ک به رغم شکست نظامی اش و خشم طبقه ی متوسط کرد به خاطر ویرانی های ناشی از جنگ شهری، هنوز پایگاه اجتماعی نیرومندی دارد. حزب دموکراتیک خلق ها سال ۲۰۱۵ بیش از ده درصد آرای سراسری و بیش از پنجاه درصد آرای مناطق کردنشین را ازآن خود کرد.
همانگونه که وهاب جوسکون و جوما چیچک کارشناسان برجسته در مورد استراتژی پ ک ک در ترکیه یادآور شدند، “دولت مرکزی ترکیه بر خلاف عراق و سوریه با بحران مرگ و زندگی روبه رو نیست. شورش و بی ثباتی سیاسی فراگیر وجود ندارد. احتمال مداخله ی نیروهای بین المللی وجود ندارد. تنها انتخاب منطقی جنبش کردی در یک کشور عضو ناتو مانند ترکیه راه حل سیاسی است.”
اما در مورد موقعیت و سیاست های جنبش کردی در شمال سوریه باید گفت که اهمیت حیاتی “روژاوا” (مناطق کردنشین سوریه) برای پ ک ک روز به روز بیشتر می شود. بنا به گفته ی قارایلان “ترکیه نمی تواند با سیاست انکار جایگاه و حقوق کردها راه به جایی ببرد. امروز کردها در روژاوا ۲۹ درصد خاک سوریه را در دست خود دارند. اکنون حمله به رقه در دستور کار قرار دارد. اگر کردها رقه را بگیرند، مناطق تحت اختیار آنها به ۴۰ درصد می رسد. هیچ کس نمی تواند این را نادیده بگیرد.”
با این حال هم پیمانی ها در منطقه بیش از حد سیال و دائماً در حال تغییر هستند. جنبش کردی با حرکت میان بشار اسد رئیس جمهور سوریه، ترکیه، آمریکا، ایران و روسیه به دنبال جایگاه مناسب خود است. هرچند بادهای منطقه ممکن است به سود کردها بوزد اما بازهم کردها نمی توانند موقعیت مستحکمی داشته باشند.
قارایلان روز ۱۹ دسامبر طی سخنانی که پیش از اجلاس سران روسیه، ایران و ترکیه اظهار داشت، گفت که تمام طرف ها می کوشند که با پیش بینی تحولات دو موضوع عمده به سیاست خود شکل دهند. موضوع نخست این است که سیاست دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا در قبال سوریه و در کل خاور میانه چیست و موضوع دوم این است که اجلاس مسکو چه تأثیراتی دارد.
هدف ترکیه از توافق های مسکو محدود کردن فضای عملیاتی کردها و دور خودمختاری را خط کشیدن است. هنوز روشن نیست که این هدف واقع بینانه است یا خیر و اینکه معادلات سیاسی در روزهای آینده چگونه رقم می خورد. آنچه روشن است این است که جنبش کردی آزادی عمل سابق را ندارد. باید منتظر بازی سرنوشت ماند.
منبع:المانیتور
