کردها با هویتی مستقل در خاک ترکیه، یک چهارم جمعیت این کشور را تشکیل میدهند. پروژه خلع سلاح پ.ک.ک در حال تغییر مبارزات نظامی به مبارزات سیاسی است که با چالش‌هایی چند مواجه شده است.

انجمن بی تاوان آذربایجان غربی : چندی پیش پیام خلع سلاح از سوی عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.‌ک.‌ک) صادر شد. اوجالان گفته است که او به دنبال “تصمیمی تاریخی” برای دستیابی به “راه حلی دموکراتیک” است. در این بیانیه رهبر زندانی پ.‌ک‌.ک خواستار برگزاری کنفرانسی ویژه در بهار است تا درباره پایان دادن به نبرد مسلحانه بر پایه اصول مورد توافق، تصمیمی استراتژیک و تاریخی اتخاذ شود. هر چند که این پیام مورد استقبال مقامات دولتی قرار گرفت؛ اما چالش‌های فراوانی پیشروی آن قرار دارد. چالش‌هایی که امید صلح را رو به خاموشی میکشاند. در این نوشتار به بررسی چالش های پیشروی خلع سلاح پ.ک.ک در ترکیه میپردازیم. ابتدا به مواضع احزاب و سپس به مواضع رهبران پ.ک.ک خواهیم پرداخت.

۱- مواضع احزاب

۱-۱- حزب حاکم (AKP)

صدور پیام خلع سلاح از سوی اوجالان، با استقبال مقامات ترکیه مواجه شد و از انتظار کشیدن برای چنین روزی خبر دادند؛ اما در این میان، برخی از مواضع و اقدامات صورت گرفته از سوی حزب حاکم، با مخالفت احزاب دیگر روبهرو شده است. در اینجا به مهمترین آنها میپردازیم.

۱-۱-۱- اقتدارگرایی

اقتدارگرایی حزب حاکم و نگرانی از سرانجام مذاکرات صلح، باعث شده است که کردها با احتیاط بیشتری در این مسیر قدم بردارند. کردها بعد از چندین دهه مبارزه، خواهان برآورده شدن خواسته‌های خود و رسیدن به یک صلح پایدار هستند. کارنامه ضعیف حزب حاکم در انجام اقدامات عملی در روند مذاکرات، این نگرانی را دو چندان کرده است. حزب عدالت و توسعه چندین سال است که در ترکیه یکه‌تازی کرده است. هر چند که اقدامات خوبی در زمینه‌های اقتصادی داشته است؛ اما احزاب دیگر معتقدند که حزب حاکم به دنبال به کرسی نشاندن نظرات خود در عرصه‌های مختلف است؛ به طوری که پیگیری سیستم ریاستی از جانب این حزب نیز قدم برداشتن در این راه است.

اقتدارگرایی حزب عدالت و توسعه

۱-۱-۲- بسته امنیتی

تاکنون بیش از ۴۰ هزار نفر که اکثر آنها کرد هستند، در جریان جنگ با نیروهای امنیتی کشته شده‌اند. در روزهای اخیر، مهمترین مانعی که در مسیر مذاکرات صلح قرار گرفته است، بسته امنیتی طرح شده در مجلس ترکیه است. بسته امنیتی ۱۳۲ ماده‌ای که توسط حکومت ترکیه به مجلس ارائه شده است، مخالفت‌های دو حزب بزرگ دیگر در ترکیه را برانگیخته است.

اعضای دو حزب دموکراتیک خلق‌ها و جمهوری‌خواه خلق با نشستن بر روی زمین مانع طرح این بسته شدند

همچنین طرح این لایحه باعث تظاهرات گسترده از سوی وکلای ترکیه شده است. واکنشی که به خاطر عواقب سوء این طرح ابراز شده است.

طی بررسی این طرح در مجلس ترکیه، شاهد چندین بار درگیری بین مخالفان این طرح و نمایندگان حزب عدالت و توسعه بودیم.

در ابتدای یکی از جلسات بررسی لایحه امنیتی، اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها با در دست داشتن عکس کودکانی که توسط پلیس ترکیه در تظاهرات کشته شده‌اند، مخالفت خود را با این طرح اعلام داشتند.

در اظهارات عادل زوزانی، عضو حزب دموکراتیک خلق‌ها در صحن علنی مجلس، از بسته امنیتی به عنوان قانون کودتا نام برد و بیشترین آسیب آن را متوجه کردها دانست. زوزانی مدعی شد که در صورت تصویب این طرح، همه‌ی افراد خارج از حزب عدالت و توسعه، احساس ناامنی خواهند کرد.

۱-۲- احزاب مخالف

احزاب حرکت ملی و دموکراتیک خلق‌ها به عنوان دو حزب مخالف حزب حاکم، پیام منتشر شده‌ی عبدالله اوجالان را پیام خلع سلاح پ.ک.ک قلمداد نکردند.

۱-۲-۱- حزب حرکت ملی (MHP)

حزب ملی‌گرای حرکت ملی، دومین حزب مخالف دولت حاکم بعد از حزب سکولار جمهوری‌خواه خلق‌ها شمرده میشود.

کمال قلیچ‌دار اوغلو، رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه از صدور پیام خلع سلاح استقبال کرد و خلع سلاح را یک گام مهم برای اعطای آرامش به این کشور و مردمان این سرزمین دانست؛ این در حالی است که اوکتای ورال رئیس فراکسیون حزب حرکت ملی در مجلس ترکیه، این پیام را خلع سلاح ندانست؛ بلکه مدعی شد که اظهارنامه تسلیم شدن حکومت به پ.ک.ک است. لذا این بیانیه را مدرک خیانت به وطن خواند.

* حزب حرکت ملی: بیانیه خلع سلاح مدرک خیانت به وطن است

۱-۲-۲- حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP)

حزب دموکراتیک خلق‌ها یک جنبش سیاسی است که کردها را اساس برنامه خود قرار داده است.

بعد از انتشار پیام عبدالله اوجالان، دمیر چلیک، نماینده شهر موش در مجلس ترکیه از حزب دموکراتیک خلقها با ارزیابی بیانیه مشترک هیئت امرالی – هیئت حکومتی و پیام عبدالله اوجالان بیان میدارد که پیام عبدالله اوجالان، پیام خلع سلاح نیست. او معتقد است که این پیام تنها برای باز کردن مسیر سیاست دموکراتیک منتشر شده است. به گفته او، پیش شرط‌های دهگانه‌ای قبل از خلع سلاح وجود دارد که اگر حکومت ترکیه و کنگره جوامع کرد در راستای این ۱۰ ماده عمل کنند، در کنفرانس بهار پیشرو، پ.ک.ک و جوامع کرد در یک زمان مشخص تصمیم به خلع سلاح خواهند گرفت.

دمیر چلیک، عضو حزب دموکراتیک خلقها: پیام منتشر شده عبدالله اوجالان در چند روز اخیر، پیام خلع سلاح پ.ک.ک نیست.

صلاح الدین دمیرتاش، رئیس مشترک حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز با انتقاد از سیاستهای دوگانه حکومت ترکیه، بر ۱۰ ماده پیشنهادی تأکید میکند و انجام خلع سلاح را منوط به اقدامات حکومت در این زمینه میداند.

صلاح الدین دمیرتاش، رئیس مشترک حزب دموکراتیک خلقها: خلع سلاح منوط به اقدامات حکومت ترکیه است

۲- مواضع کنگره جوامع کرد

اظهارات “دوران کالکان” عضو ترکتبار شورای رهبری کنگره جوامع کرد (KCK) در خصوص خلع سلاح پ.ک.ک، موضع مخالفت این کنگره را آشکار میکند؛ چرا که خلع سلاح شدن پ.ک.ک را منوط به خلع سلاح شدن دولت ترکیه نسبت به کردها میداند.

دوران کالکان، عضو شورای رهبری کنگره جوامع کرد: کردها سلاح خود را زمین نمیگذارند

این در حالی است که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در واکنش به چنین خواستهای، ضمن بیان اهمیت صدور پیام خلع سلاح توسط عبدالله اوجالان، انتظار خلع سلاح نیروهای امنیتی ترکیه را خیالی خام خواند.

اردوغان: انتظار خلع سلاح نیروهای امنیتی ترکیه یک خیال خام خواهد بود

مصطفی کاراسو، عضو شورای رهبری کنگره جوامع کرد نیز در اظهار نظری بیان میدارد که شرایط خاورمیانه، اجازه خلع سلاح شدن پ.ک.ک را نمیدهد. با توجه به درگیری‌های موجود در منطقه، با انجام شدن خلع سلاح، موجودیت کردها به خطر خواهد افتاد.

عضو شورای رهبری کنگره جوامع کرد: شرایط خاورمیانه اجازه خلع سلاح را نمیدهد

شبه نظامیان کرد ترکیه موسوم به پ‌.ک‌.ک با مخالفت خود از درخواست اوجالان، انجام خلع سلاح را منوط به اقدامات دولت در پیشبرد دموکراسی دانستند؛ لذا در بیانیه‌ای مخالفت خود را با درخواست اوجالان اعلام کردند.

* پ.ک.ک با درخواست اوجالان مخالفت کرد

این در حالی است که اتیم محجوبیان، سخنگوی ارشد نخست وزیری ترکیه به موجودیت غیرقابل انکار پ.ک.ک اشاره میکند.

سخنگوی نخست وزیر ترکیه: موجودیت پ.ک.ک غیرقابل انکار است

با این حال، در بیانیه جدید کنگره جوامع کرد در خصوص پیام عبدالله اوجالان، ضمن تاریخی خواندن آن، حمایت خود را در صورت انجام تعهدات از سوی دولت، اعلام کردهاند.

نتیجه‌گیری

عبدالله اوجالان که در جزیره امرالی دریای مرمره زندانی است، به عنوان شاخص‌ترین چهره مبارزان کرد ترکیه شناخته می شود. او از سال ۲۰۱۲ میلادی برای حل و فصل مسئله کردها در تلاش است؛ اما به نظر دیدبان چالش‌هایی از سوی احزاب ترکیه و رهبران کردها در راه رسیدن به خلع سلاح پ.ک.ک وجود دارد؛ چالش‌هایی که احتمال صلح زودهنگام را دور از ذهن میسازد. اما نباید فراموش کرد که جامعه ترکیه دیگر به سراغ راه حل‌های دموکراتیک رفته است. نمی‌توان گفت که مبارزه تمام شده است؛ بلکه مبارزه‌ای نوین در راه است. مبارزه‌ای برای اثبات هویت خود. رویارویی دو هویت در جریان است؛ برای بودن و ماندن.