ئاستی بێبەشی و هەژاری لەناوچە سنووری و دوورەکانی وڵات وەک ئازەربایجانی رۆژئاوا، زۆرتر لەو ئامار و هەژمارانەیە کە باس دەکرێت.
بۆ زۆربەی خەڵکی ئەم پارێزگا لەچوار وەرزدا وێڕای هەبوونی سەرچاوەی کانزایی بەنرخ، کەش و هەوای بێ وێنە، سەرچاوەی کشت و کاڵی بەپیت و …. لەهەژاریدا دەژین؟
لەوڵاتە جیاوازەکاندا ئاسایش و سەقامگیری وڵات کێشەی زۆری هەیە ئاسایشێ سنوورەکانی رۆژئاوایی و باکووری رۆژئاوای وڵات بەتایبەت سنووری پارێزگای ئازەربایجانی رۆژئاوا بە هۆی تایبەتمەندی تایبەتی هەرێمی ئائیزایی نەتەوەی و جۆگرافی بەردەوام کێشە بووە بۆ وڵات. پەرەسەندنی ئابووری قاچاخ و مافیایی لەپاریزگادا بەدی هاتنی ئابووری بێ ئاسایش دەوری ساڕێژکەرەوەی دەزگای کۆمیتەی فریاکەوتن و باش بژیوەی، جیرانتی لەگەڵ ناوچە سنووری و سیاسەتە ناگونجاوە سنووری و نەبوونی ئاسایشی، نایەکسانی کۆمەڵایەتی و هەست کردن بە بێبەشی، ناتوانی دەزگا و دەسەڵاتی ناهاوتەریب و نایەکسانەیەکانی ناوچە پەراوێز نشینەکانی و بێ بەشی و بێ ئیشی و جیایی خستن لەپارێزگادا، کاردانەوەیەکی نێگەتیڤی راگەیاندنی و نەبوونی کەڵک وەرگرتن لەکەسانی زانا و خۆجێی لەسەرەکیترین مەرج و هۆکارەکانن کە لەپەرەسەندوویی هەژاری و نەبوونی ئاسایش لەناوچە سنووریەکانی ئەم پارێزگایەدا پەیوەندی نەبڕاوەی هەیە.
ڕێکخراوی تێرۆریستی پەیکجی یەکێک لە گرووپە تێرۆریستیە چالاکەکان لەناوچە کوردنشینەکانی ئێڕانە کە لەم ساڵانەدا لەڕێگای دزەکردن لەنێوان هاوڵاتیانی و ئەنجامی چالاکی تێرۆریستی هەروەها رفاندنی منداڵان و گەنجان تەمەن خوار بۆتە هۆی نانەوەی ناسەقامگیری لەناوچەکانی باکووری رۆژئاوای وڵات.
باکووری رۆژئاوای وڵات بەدرێژایی دەیەی رابردوو بە هۆی مەرجی رامیاری کۆمەڵایەتی ئەم ناوچە بەردەوام شوێنی چالاکی گرووپ و رێکخراوە رامیاریەکان بە ئایدیۆلۆژی و رەوتی جیاوازە بووە کە لەسێبەری پشتیوانی هەندێک وڵات لەبواری رواندنەوەی ئاسایش لەناوچە کوردنشینەکانی ئێرانیان رەخساندووە هەندێک لەم گرووپ و رێکخراوانە هێشتاش درێژە بە چالاکییەکانیان دەدەن و بەمجۆرە کێشە بۆ خەڵکی ناوچەکە دەنێنەوە.
گرووپی تێرۆریستی پەکەکە و پەژاک چالاکی و کردەوە تێرۆریستیەکانی لەناوچەکانی باکووری ۆرژئاوا درێژەیان هەیە و لەم ڕێگایەوە کێشەی زۆری بۆ دانیشتوانی ئەم ناوچانە ناوەتەوە. پەرەسەندوویی چالاکی تێرۆریستی پەکەکە و پەژاک لەناوچەی باکووری رۆژئاوای ئێڕان و هاوسنوور لەگەڵ تورکیا و ئێراق ناکۆکییەکی ئاسایشە. پێکدادانی لەگەڵ هێزەکانی سەربازی و هێرش بۆ سەر دامەزراوەکان و شوێنە گشتیەکان لەوانە هێڵی گواستنەوەی گاز لەگەڵ بانگەشەی توندی دەروونی هەروەها رفاندنی منداڵان و لاوانی تەمەن خوار لەم ناوچە بەشێکە لەکردەوەکانی ئەم گرووپە. نەبوونی ژێرخانی گونجاوی جادەیی و خزمەتگوزاری گونجاو و باش لەشارە سنووریەکانی خەڵکی ئەم ناوچەیە تووشی کێشەی ئابووری و بژیوی ژیان و بێ ئیشی کردووە.
ئیرج جافری کۆڕی سەنار هاوڵاتی چاڵدۆران بوو کە لەساڵی ۷۶ لەشاری ماکۆ لەدایک بوو. دواتر لەگەڵ ماڵباتەکەی رۆشتن بۆ چاڵدۆران.
بیستنی دۆخی ژیانی ئیرج دڵی هەربیسەرێک دەهەژێنێت. ئەو لەمنداڵیەوە قسەزان بوو بە جۆرێک کە تەنانەت لەزانکۆش وەرگیرا.
بەڵام دووبارە هەژاری و نەداری و نەبوونی دایک و باوک چارەنووسی جۆرێکی دیکە لێکدایەوە.
ئیرج لەتەمەنی ۱۸ ساڵی واتە لەساڵی ۹۴ دوای هەڵگرتنی مەرجی توندی دەروونی و هەڵاتن لەم مەرجانە پێی نایە رێگایەک کە گەڕانەوەی بۆ نەبوو و لەئەنجامداش بە بڕیارێکی بە پەلە دەبێتە قوربانی.
ئیرج لەساڵی ۲۰۱۹ لەناوچەی شاخاوی تەندوورەکی تورکیا لەنێو پەکەکەدا کوژرا.
بێ گۆمان مەرجی خراپی بژیوی ژیانی ماڵبات هۆکاری سەرەکی تەڤلی بوونی بۆ نێو پەکەکە بوو. بابەتی تەڤلی بوونی گەنجان ئەوەندە لەناوچەکەدا جێگای سەرنجە کە پەیامنێری ئێمە لەهەرکەسێک کە هۆکاری تەڤلی بوونی گەنجانی بۆ نێو پەکەکە وپەژاک دەپرسی، گەورەکانی ناوچەکە بێ گۆمان هەژاری و نەداریان وەک هۆکاری سەرەکی ئەم بابەتە دەزانی.
بە بڕوای خەڵکی ئەم ناوچە، ژمارەیەک لەگەنجانی گوند بە هۆی خراپی دۆخی بژیوی ژیان و خراپ بەکارهێنانیان لەلایەن پەکەکە و پەژاکەوە فریوی ئەم مەرجەی کە هەیە دەخۆن و تەڤلی دەبن. بەبەختەوەریەوە ژمارەیەک بەبینینی مەرجی گرووپ دەتوانن هەڵبێن و بەڵام ژمارەیەکی دیکە وەک ئیرج لەشەڕی ناپەیوەندیداری تورکیا و پەکەکەا کوژرا و تەنانەت لاشەکەشی نەگەیشتەوە دەستی ماڵباتی.
ئەم دۆخە کۆی نەبوونی دایک و باوک بووە هۆی ئەوەی کە ئیرج لەتەمەنی گەرم و گۆڕدا بڕیاڕێکی وەها هەڵەی دا.
هەرچەندە ئەم مەرجە ناتوانێت هۆکارێک بۆ تەڤلی بوونی ئیرج بۆ نێو پەکەکە و پەژاک بێت. چوونکە خۆشک و براکانی ئێستاش لەبەشی باشدا لەزانکۆ دەخوێنن و بەدوای گەیشتن بە ئایندەیەکی جیاوازترن لەئیرج.
شایانی باسە کە خەڵکی بەڕێزی ناوچە وێڕای راگەیاندنی رق و قینیان لەگرووپە تێڕۆریستیەکان بەتایبەت رێکخراوی تێرۆریستی پەکەکە و پەژاک گلەییان لە بەرپرسانی دەوڵەتی و سەربازی هەیە کە بێتاوان بە پێویستی دەزانێت کە یەک بە یەکی ئەم پرسانە و بابە ورووژراوانە لەکۆمەڵێکی گەرم و گوڕدا بگەینێتە گوێ بەرپرسان و تا نەگەیشتن بەو ئەنجامەی کە خەڵک دەیەوێت واز لەهەوڵ دان و بەدواداچوون هەڵنەگرێت.
