شروط ترکیه برای همکاری نظامی با نیروهای ائتلاف بین المللی و مجوز استفاده از پایگاه هوایی استراتژیک اینجرلیک که در مذاکره با مقامات آمریکایی مورد توافق قرار گرفتند: مبارزه علیه همۀ انواع تروریسم، لزوم کناره گیری بشار اسد از قدرت برای ایجاد سوریه ای بهتر و حمایت هوایی، آموزش و تجهیز نیرو های «اپوزیسیون میانه رو» و تضمین جایگاه آنها در آیندۀ سوریه.
احمد داود اوغلو، نخست وزیر ترکیه گفت عملیات نظامی روز های ۲۳ و ۲۴ جولای علیه مواضع دولت اسلامی عراق و شام (داعش) در سوریه و حزب کارگران کردستان (PKK) در عراق «معادلات منطقه ای راتغییر داده است».
داود اوغلو گفت: «اینک شرایط جدیدی پیش رویمان است. اما این تغییر شرایط در ابعاد یک تغییر پارادایمی نیستند.
ما از همه می خواهیم یک بار دیگر این شرایط جدید را که عملیات نظامی ما در سوریه و عراق به وجود آورده است، به درستی و با دقت بررسی و ارزیابی کنند و بر اساس این ارزیابی مواضع خود را مورد بازبینی قرار دهند».
داود اوغلو این سخنان را در یک شام کاری با سر دبیران تعدادی از روزنامه های ترکی، از آن جمله روزنامۀ حریت، در شامگاه ۲۵ جولای در استانبول بر زبان آورد.
داود اوغلو در ادامه عنوان کرد «من اطمینان دارم که هم بازیگران داخلی ترکیه و هم بازیگران خارجی اطلاع دارند که عملیات نظامی ۲۳ و ۲۴ جولای بیانگر دو منظر مجزا است. مقصود من آن است که وجود ترکیه به عنوان کشوری که قادر است از قدرت خود به طور مؤثری استفاده کند، می تواند منجر به نتایجی شود که تغییر قواعد بازی در سوریه، عراق و کل منطقه را در پی داشته باشد؛ همه باید این را ببینند».
داود اوغلو در این اظهارات اشاره داشت به، نخست، سه موج عملیات نظامی ترکیه علیه داعش در سوریه و PKK در عراق در روز های ۲۳ و ۲۴ جولای، به تلافی حملات آنان در ترکیه در روزهای ۲۰، ۲۲ و ۲۳ همین ماه، و دوم، سلسله عملیات همزمان پلیس ترکیه که در طی آنها صد ها تن به اتهام ارتباط با داعش، PKK و جبهۀ حزبی مسلح و چپ گرای آزادی خلق انقلابی (DHKP-C) بازداشت شدند.
در روز ۲۰ جولای در سوروچ، شهر ترکیه که در نزدیکی مرز سوریه قرار دارد و با شهر کرد نشین کوبانی در سوریه هم مرز است، یک بمب گذار انتحاری که احتمالاً از اعضای داعش بوده است، دست کم ۳۱ شهروند ترکیه را به کام مرگ کشاند. همان روز در تیر اندازی شبه نظامیان PKK به طرف یک واحد گشت نظامی، یک سرباز ترک جان خود را از دست داد. در روز ۲۲ جولای PKK مسئولیت قتل دو افسر پلیس را که در خانه های خود در شهر جنوب شرقی آدی یامان در خواب بودند، به عهده گرفت. این رویداد ضربۀ بزرگی به مذاکرات سه سالۀ صلح میان حکومت و PKK وارد آورد. در همان روز DHKP-C برای تشییع جنازۀ یکی از اعضایش که در سوروچ کشته شده بود، در استانبول تجمعی برگزار کرده بود، که یکباره افراد مسلحی که تفنگ های اتوماتیکی در دست داشتند و چهره هایشان با ماسک پوشیده شده بود ظاهر شدند. در روز ۲۳ جولای شبه نظامیان داعش به روی یک اکیپ نظامی گشتی در نزدیکی مرز شهر سوری کیلیس آتش گشودند و یک درجه دار را کشته و ۴ سرباز را مجروح کردند.
بلافاصله پس از این حمله نیرو های ترکیه نیز واکنش نشان داده و به تبادل آتش با شبه نظامیان داعش پرداختند و در چند ساعت درگیری یک شبه نظامی داعش کشته شد، سپس در نخستین ساعات بامداد ۲۴ جولای جت های ارتش ترکیه مواضع داعش در سوریه را، برای نخستین بار پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، مورد هدف قرار دادند.
داود اوغلو در همان جلسه گفت «در بحبوحۀ طرح نقشه ای ویژه برای تلافی حملۀ داعش در سوروچ بود که خبر مرگ سربازی از نیرو های ما در مرز سوریه به دستمان رسید. این حمله بود که موجب تسریع در عملکرد ما شد؛ این موضوع برای ترکیه تبدیل به مسأله ای وجودی شد. ما می بایست بی درنگ واکنش نشان دهیم، بی معنی می بود اگر یک هفته صبر می کردیم و آنگاه حمله می کردیم».
نخست وزیر این را نیز گفت که «پنج شبه نظامی» مسئول حملۀ نزدیک مرز سوریه همه کشته شده اند، ۳۵ نفر وابسته به PKK که مظنون به دست داشتن در قتل دو افسر پلیس هستند، بازداشت شده اند، و انبار های مهمات و اسلحۀ PKK در شمال عراق و در امتداد مرز ترکیه در طی دو روز عملیات نظامی ویران شده اند، آن هم «بدون تلفات غیر نظامیان و شهروندان عادی».
داود اوغلو با ارائۀ سه دلیل برای این تغییر سیاست مدعی شد «از این به بعد ما این گونه عمل خواهیم کرد». سه دلیلی وی از این قرار بودند:
۱- حکومت ترکیه چنین تشخیص داد که عملیاتی مشترک علیه دموکراسی ترکیه انجام شده است، که قدرت حکومت ترکیه را پس از انتخابات ۷ ژوئن بیازماید، مانند آنچه در سال های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ دیدیم. حکومت می بایست برای حفظ نظم عمومی و حمایت از دموکراسی و آزادی اقدام می کرد.
۲- می بایست تهدیدات علیه امنیت عمومی ترکیه را بدون پاسخ نگذاشت. ما علیه مواضع PKK در شمال عراق و مواضع داعش در سوریه اقدام کردیم (داود اوغلو به جای سرواژۀ ISIL یا عبارت دولت اسلامی عراق و شام از واژۀ «داعش» استفاده می کند. وی معتقد است تروریسم داعش نباید برای بد نام کردن اسلام مورد استفاده قرار گیرد).
۳- ترکیه می بایست قدرت بازدارنده و توان بالقوۀ نظامی خود را به آنان که در حال طرح ریزی سناریو های جدید برای منطقه هستند، نشان می داد. نخست وزیر اضافه کرد «امیدوارم این قدرت اکنون به خوبی دیده شود».
آیا کشورها یا رهبران کشورهایی بودند که در مقابل این عملیات واکنش نشان دهند؟ این پرسش در رابطه با اظهاراتی پرسیده شد که به مسعود بارزانی، رهبر حکومت اقلیم کردستان (KRG)، نسبت می دادند و می گفتند از ترکیه انتقاد کرده است. داود اوغلو در پاسخ گفت: «من به تازگی [۲۵ جولای] با مسعود بارزانی صحبت کرده ام. او به من گفت که ضرورت این عملیات را درک می کند و پیشنهاد همکاری کرد. حقیقت این است.»
داود اغلو در پاسخ به پرسش های دیگری نیز افزود که هیچ واکنشی از ایران یا روسیه که حامیان اصلی حکومت بشار اسد در سوریه هستند مشاهده نشده است.
نشست داود اوغلو با اصحاب رسانه های ترکیه دو بار به واسطۀ تماس های تلفنی که وی را می خواستند منقطع شد، نخست تماسی از بان کی مون دبیر کل سازمان ملل متحد و سپس تماسی از ژان کلود یونکر رئیس کمیسیون اروپا. داود اوغلو این را نیز اضافه کرد که اوائل همان روز تلفنی با دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا نیز مکالمه ای داشته است. نخست وزیر از بازخورد ها راضی بود و با خوشحالی گفت همه حق ترکیه را برای دفاع از خود پذیرفته اند.
کابینه ترکیه در روز آغاز عملیات نظامی این کشور تصمیم گرفت پایگاه هوایی استراتژیک اینجرلیک و دیگر پایگاه های ترکیه را در اختیار ائتلاف تحت رهبری آمریکا علیه داعش قرار دهد. اگر چه ترکیه از قبل عضو این ائتلاف بود اما مشارکت در عملیات نظامی علیه داعش را با اصرار تمام منوط به سه شرط عمده کرده بود: کنار گذاشتن بشار اسد از قدرت باید در دستور کار قرار گیرد چون «سر چشمۀ مشکلات» در سوریه است، یک منطقۀ پرواز ممنوع باید در خاک سوریه ایجاد شود «تا ترکیه بتواند مشکلات خود با خیل پناهندگان را حل کند»، و باید جایی برای «اپوزیسیون میانه رو» در آیندۀ کشور سوریه در نظر گرفته شود. آیا این مسائل در مذاکرات اخیر میان مقامات ترکیه و ایالات متحده حل و فصل شدند که ترکیه اجازۀ استفاده از اینجرلیک را به آنها داد؟
آنچه داود اوغلو پاسخ داد بدین شرح است: «ما اختلافاتی با هم داشتیم. اما ما دیدگاه های مشترکی نیز داشتیم، مانند مبارزه علیه همۀ انواع تروریسم و لزوم کناره گیری بشار اسد از قدرت با هدف ایجاد سوریه ای بهتر. توافقی که [با آمریکایی ها] حاصل کردیم تا حد زیادی نگرانی ها و انتظارات ما را پاسخ داد. من نمی توانم بیشتر از این وارد جزئیات شوم. اما برای مثال، یکی از موارد بسیار با اهمیت از نظر ما تدارک پشتیبانی هوایی برای ارتش آزاد سوریه (FSA) و دیگر گروه های میانه روی بود که با داعش در حال نبرد هستند. اگر ما نخواهیم نیروی زمینی به میدان [جنگ سوریه] بفرستیم، و البته نخواهیم فرستاد، آنگاه نیرو هایی که به عنوان نیروی زمینی با ما همکاری می کنند باید مورد حمایت ما قرار گیرند. همچنین توافق شده که تلاش برای آموزش و تجهیز نیرو ها تسریع شده و به حد قابل قبولی رسانده شود. اینگونه همکاری بیشتر با نیرو های ائتلاف و از جمله استفاده از پایگاه هوایی اینجرلیک ممکن شد. در روز های آینده نیز گام های ضروری برداشته خواهد شد.
داود اوغلو گفت «در نزدیکی مرز های ترکیه جایی برای داعش وجود نخواهد داشت».
یکی از مواردی که پس از حرکت ترکیه در تئاتر سوریه متناقض به نظر می رسد موقعیت نیرو های کرد سوری تحت رهبری حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) است. آنها علیه نیروهای داعش می جنگند و به این خاطر مورد تقدیر و ستایش آمریکایی ها و اروپایی ها هستند، اما در عین حال در ارتباطی تنگاتنگ و انداموار با PKK هستند که به عنوان یک سازمان تروریستی در لیست سیاه ترکیه، آمریکا و اتحادیۀ اروپا قرار دارد. آیا حکومت ترکیه در عملیات سوریه نیرو های PYD را نیز همچون PKK و داعش دشمن خود به شمار می آورد؟
داود اوغلو چنین گفت: «همه چیز بستگی به رفتار PYD دارد. آنها، بر خلاف داعش و PKK، تا این لحظه مزاحمتی برای ما نداشته اند. اگر آنها چنین کنند ما نیز به طرز مشابهی واکنش نشان خواهیم داد. اگر آنها دردسری برای ترکیه درست نکنند، همۀ روابطشان را با حکومت بشار اسد قطع کنند و با نیرو های اپوزیسیون سوریه همکاری کنند، خواهند توانست در سوریۀ جدید جایگاهی داشته باشند».
نخست وزیر در ادامه تصریح کرد «اگر PKK آنگونه که در ماه می ۲۰۱۳ متعهد شد، همۀ یگان های مسلح خود را از ترکیه خارج کرده بود، اکنون شاهد حضور جت های ترکیه بر فراز کوهستان قندیل [مرکز فرماندهی PKK در شمال عراق] نبودند».
در پاسخ به پرسشی دربارۀ شکایت حزب متمرکز بر مسألۀ کردها، حزب دموکراتیک خلق ها (HDP)، مبنی بر اینکه به آنها اجازه داده نشده با عبدالله اوجالان رهبر دربند PKK دیدار کنند، داود اوغلو به تندی اظهار نظر کرد:
«اعضای HDP هر جا که می خواهند می توانند بروند، قندیل یا هر جای دیگر، و با هرکسی که می تواند PKK را متقاعد کند که به تعهداتش پایبند بماند، می توانند صحبت کنند. اما تا آن زمان هیچ هیأتی قادر نخواهد بود با اوجالان دیدار کند».
HDP که در انتخابات ۷ ژوئن صاحب ۸۰ کرسی از ۵۵۰ کرسی پارلمان ترکیه شد، در سه سال گذشته به عنوان بخشی از طرح صلح با کردها که حکومت حزب عدالت و توسعه (AKP) پیشنهاد کرد و ابتکار نخست وزیر وقت و رئیس جمهور کنونی رجب طیب اروغان بود، میان حکومت، اوجالان و PKK میانجی گری کرده است.
داود اوغلو همچنین به سوالاتی دربارۀ مذاکرات در جریان میان حزب وی و حزب سوسیال دموکرات جمهوری خواه خلق (CHP) برای بررسی یک ائتلاف احتمالی پاسخ گفت.
داود اوغلو ضمن تمجید از مصاحبه های اخیر کمال قلیچدار اوغلو رهبر CHP با روزنامه های طرفدار دولت مانند صباح و ینی شفق، گفت تنش سیاسی «غیر از اقدامات تروریستی و عکس العمل حکومت» اینک کمتر از صبح ۸ ژوئن درست پس از انتخابات است.داود اوغلو بدون اینکه اعلام کند آیا به تشکیل ائتلاف با CHP می اندیشد یا یک انتخابات زود هنگام در صورت عدم تشکیل حکومت، دربارۀ اظهارات قلیچدار اوغلو گفت: «او داشت سعی می کرد نگرانی های خود را ابراز کند اما تلاش داشت راهی برای ابراز آنها پیدا کند که کسی را نرنجاند».