در یک چرخش تاریخی، عبدالله اوجالان، بنیانگذار و سرکرده گروه کارگران کردستان (پ.ک.ک)، پایان درگیری مسلحانه ۴۱ ساله این گروه با دولت ترکیه را در ماه مه ۲۰۲۵ اعلام کرد. در ۱۱ ژوئیه، پ.ک.ک روند کنار گذاشتن سلاح‌های خود را آغاز کرد و به عنوان بخشی از یک روند صلح امیدوارکننده، به سمت خلع سلاح کامل حرکت کرد. همانطور که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اظهار داشت، این یک نقطه عطف حیاتی در تاریخ روابط ترکیه و کردها است.
خلع سلاح و بی‌اعتمادی
انتظار می‌رود خلع سلاح پ.ک.ک به صورت مرحله‌ای انجام شود و پیش‌بینی می‌شود تا ماه سپتامبر تکمیل شود، اما بی‌اعتمادی قابل توجهی در هر دو طرف همچنان ادامه دارد.
ارتش ترکیه به عملیات نظامی خود در شمال عراق ادامه داده و پایگاه‌های نظامی، پناهگاه‌ها و تونل‌های پ.ک.ک را بمباران کرده است، و برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که تنها در ماه ژوئن بیش از ۵۰۰ حمله انجام شده است. آخرین حمله تنها یک روز قبل از اینکه اعضای پ.ک.ک به طور نمادین سلاح‌های خود را در ماه ژوئیه زمین بگذارند، پایان یافت.
این نشان دهنده نوعی بی‌اعتمادی از سوی دولت ترکیه است که روند صلح به خودی خود به خلع سلاح کامل دست خواهد یافت. ارتش ترکیه قصد دارد تا حد امکان زرادخانه باقی مانده پ.ک.ک را نابود کند.
با این وجود، چنین عملیاتی ممکن است بی‌اعتمادی را بیشتر کند. برخی از افسران ارشد پ.ک.ک نیات ترکیه را زیر سوال بردند، زیرا این حملات همچنین به تونل‌هایی در کوه‌های عراق که پ.ک.ک در ۴۰ سال گذشته به عنوان پناهگاه از آنها استفاده می‌کرد، اصابت کرد. آنها همچنین از آزار و اذیت جنگجویان پ.ک.ک پس از بازگشت به ترکیه می‌ترسند و علاوه بر آن، نگرانی خود را در مورد شرایطی که رهبران سیاسی کرد زندانی با آن مواجه هستند، ابراز می‌کنند.علاوه بر این، طبق یک گزارش میدانی بی‌بی‌سی، بسیاری از روستاییان عادی کرد در ترکیه نیز به نیت خیر دولت ترکیه اعتماد نداشتند.
ادغام مجدد و آشتی
با پایان یافتن مبارزات مسلحانه پ.ک.ک، آینده نزدیک سوالات مهمی را در مورد سرنوشت جنگجویان باقی مانده مطرح می‌کند که با توجه به تعداد تخمینی آنها، اهمیت ویژه‌ای دارد. در حالی که هیچ ثبت دقیقی از جنگجویان چریکی پ.ک.ک وجود ندارد، برخی گزارش‌ها تخمین می‌زنند که این گروه بیش از چهار هزار مرد و زن داشته باشد.
ادغام مجدد این جنگجویان در جامعه یک کار حیاتی خواهد بود، به خصوص به این دلیل که برخی از آنها دهه‌ها سلاح حمل می‌کردند. بدون چنین برنامه‌ای، خطر تنش‌های اجتماعی و تشدید مجدد درگیری‌ها همچنان بالاست.
در ۱۲ ژوئیه، اردوغان «مسیر جدیدی برای ترکیه» اعلام کرد و گفت که گام‌هایی در جهت اصلاحات قانونی برداشته خواهد شد.اردوغان هیچ جزئیاتی در مورد چگونگی و زمان تدوین و اجرای این اصلاحات قانونی ذکر نکرد، اما در ۳۱ ژوئیه، سخنگوی پارلمان از ایجاد یک کمیسیون ویژه پارلمانی برای پیشبرد این روند خبر داد. این کمیسیون شامل قانونگذاران احزاب مختلف، از جمله مخالفان، خواهد بود تا از نمایندگی طیف وسیعی از سیاسی اطمینان حاصل شود.
تاکنون، دولت ترکیه هیچ برنامه گسترده‌تری برای ایجاد برنامه ادغام مجدد اعضای پ.ک.ک و همچنین نتیجه قانونی خاصی که شامل عفو جنگجویان پ.ک.ک باشد، فاش نکرده است. با این حال، بدون در نظر گرفتن جدی این گام‌ها، هیچ صلح پایداری حاصل نمی‌شود.
برای آشتی چه چیزی لازم است؟
برای دستیابی به آشتی پایدار، باید مجموعه‌ای از گام‌ها در طول فرآیند صلح برداشته شود که اعتماد را تقویت کرده و تضمین‌های ملموسی برای حفاظت از کردها ارائه دهد.
برنامه عفو و بخشودگی: یکی از خواسته‌های کلیدی پ.ک.ک و احزاب طرفدار کردها، اعطای عفو عمومی به جنگجویان سابق است که به آنها اجازه می‌دهد بدون مواجهه با زندان یا آسیب به ترکیه بازگردند. با این حال، دولت ترکیه قصد خود را برای اعطای عفو عمومی به اعضای پ.ک.ک اعلام نکرده است.حتی به جای این، عفوهای جزئی و آزادی چهره‌های سیاسی کرد که قبلاً زندانی بوده‌اند، ممکن است توسط بسیاری به عنوان یک راه حل میانه قابل قبول در نظر گرفته شود.جنگجویان پ.ک.ک در بیانیه‌ای به رسانه‌های محلی کردی گفتند که همچنان نگران اقدامات تلافی‌جویانه دولت هستند.
ایجاد درآمد برای اعضای پ.ک.ک: به منظور تسهیل بازگشت پایدار جنگجویان به زندگی غیرنظامی، دولت ترکیه باید برنامه‌هایی را با هدف ارائه آموزش‌های حرفه‌ای، فرصت‌های تحصیلی و اشتغال برای اعضای سابق پ.ک.ک آغاز کند. این امر باید مانع از بازگشت آنها به اقدامات نظامی در آینده یا پیوستن مجدد به سایر گروه‌های شورشی در منطقه شود. بسیاری از جنگجویان به دلیل از دست دادن منبع درآمد خود در پی حملات نظامی ترکیه به روستاهایشان و فقدان کلی رشد اقتصادی در مناطق کردنشین ترکیه به پ.ک.ک پیوستند.
اصلاحات قانونی: تغییر رویکرد پ.ک.ک به سیاست‌های دموکراتیک، نشان‌دهنده تمایل مداوم برای حقوق بیشتر کردها در چارچوب قانونی ترکیه است. انتظار می‌رود بحث‌ها پیرامون اصلاحات قانون اساسی برای گسترش حقوق فرهنگی، از جمله آموزش زبان کردی، در ماه‌های آینده مورد توجه قرار گیرد. حزب دموکراتیک کردها نگران اصلاحات قانونی است که باید انجام شود و اظهار داشت که “هیچ برنامه مشخصی” از سوی دولت ترکیه در مورد این اصلاحات وجود ندارد، به ویژه به این دلیل که این اصلاحات شامل تغییر قانون ترور می‌شود.
نتیجه‌گیری
برای اینکه این نقطه عطف مهم واقعاً به صلح پایدار منجر شود، هم پ.ک.ک و هم دولت ترکیه باید فراتر از حرکات نمادین به اقدامات ملموس و اطمینان‌بخش متقابل روی آورند. تعهد دولت ترکیه به یک برنامه‌ی روشن برای ادغام مجدد، عفوهای قانونی و اصلاحات واقعی قانون اساسی که به حقوق کردها می‌پردازد، از اهمیت بالایی در تضمین پایبندی کردها برخوردار خواهد بود.
پایبندی مداوم پ.ک.ک به فرآیند خلع سلاح و گذار به مشارکت سیاسی بدون مبارزه‌ی مسلحانه در این زمینه حائز اهمیت است. ماه‌های آینده، به ویژه منتهی به تکمیل خلع سلاح پیش‌بینی‌شده در ماه سپتامبر، در تعیین اینکه آیا این ابتکار صلح شکننده می‌تواند بر نارضایتی‌های تاریخی و سوءظن‌های فعلی غلبه کند تا آینده‌ای از آشتی و ثبات ایجاد کند، بسیار مهم خواهد بود.
خلع سلاح نمادین پ.ک.ک، لحظه‌ای غیرقابل انکار از امید برای پایان دادن به دهه‌ها درگیری و طلوع فصل جدیدی در روابط ترکیه و کردها را نشان می‌دهد. با این حال، با فروکش کردن خوش‌بینی اولیه، مسیر پیش رو همچنان با چالش‌هایی روبرو است. ادامه‌ی عملیات نظامی ارتش ترکیه در شمال عراق، علیرغم آتش‌بس یکجانبه‌ی پ.ک.ک و با توجه به عدم وجود تضمین‌های قانونی پس از خلع سلاح، بی‌اعتمادی عمیقی را در خود جای داده است که می‌تواند روند صلح امیدوارکننده را به خطر بیندازد.
