مشاور وزیر نیرو در امور محیط زیست، ایمنی و بهداشت گفت: امسال به‌رغم مطلوب بودن بارشها از آغاز سال آبی، بارش موثری در حوضه دریاچه ارومیه که بتواند تراز آب را افزایش دهد، نداشته‌ایم.
انجمن بی تاوان آذربایجان غربی “بهرام طاهری” در گفتگو با روابط عمومی وزارت نیرو (پاون) به ریشه‌یابی عواملی که باعث خشک شدن بخش وسیعی از دریاچه ارومیه شده پرداخت و راهکارهای احیای دوباره این دریاچه را بررسی کرد.
وی با بیان اینکه ریشه مشکلاتی که برای دریاچه ارومیه ایجاد شده مربوط به منابع مختلفی است، گفت: یکی از این منابع خشکسالی‌های اخیر و دیگری توسعه ناشی از باغ‌ها و مزارع آبیاری شونده بوده است؛ به‌طوری‌که در ۳۰ سال اخیر حدود ۳۰۰ هزار هکتار افزایش باغات و زراعت آبی، یعنی ۱٫۵ برابر به زمین‌های آبیاری شونده این حوضه اضافه شده است.
طاهری تحریم‌های غیرعادلانه بر علیه ایران بخصوص تحریم‌های بانکی را که با هدف قرار دادن سرمایه‌گذاری در کشور، به اقتصاد کشور آسیب زده است، به عنوان یکی از عوامل غیرمستقیم آسیب بر منابع طبیعی کشور از جمله دریاچه ارومیه دانست و افزود: این تحریم‌ها اجازه نداد تا یک استان مرزی مانند آذربایجان غربی که با ارمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق هم‌مرز است، ارتباط بازرگانی خوبی برقرار کند و باعث شده بخشی وسیعی از مردم برای گذران زندگی به مشاغلی مانند کشاورزی روی آورند.
او در ادامه اظهار داشت: این موضوع باعث شده تا بیش از پیش به منابع آب زیرزمینی آسیب وارد شود و از سویی نیز کاهش بارشها به شدت بر اکوسیستم منطقه و دریاچه ارومیه تاثیر منفی گذاشته است.
مشاور وزیر نیرو در امور محیط زیست، ایمنی و بهداشت با اشاره به توافق سیاسی ایران با ۱+۵ و برداشته شدن تحریم‌ها که می‌تواند شرایط توسعه اقتصادی را تا حدودی به وضعیت عادی نزدیک کند و منطقه را که از پتانسیل‌های کلان تجاری و خدماتی بهره‌مند است، به صورت قبل باز گرداند، گفت: اگر این وضع تغییر نکند و به‌صورت هوشمندانه از بازگشت آن به شکل‌های مختلف جلوگیری نشود، فشار از روی بخش کشاورزی و بالطبع از روی منابع طبیعی و منابع آب برداشته نمی‌شود.
وی اضافه کرد: در این راستا همراهی وزارت خارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و جهاد کشاورزی و دیگر سازمان‌های مرتبط و درک و آگاهی توسعه یافته مردم منطقه به لزوم یک مهاجرت اقتصادی، غیر فیزیکی به مفهوم مهاجرت از بخش کشاورزی و پایه از نظر اقتصادی، به بخش خدماتی، باعث خواهد شد تا با قرار گرفتن همه این عناصر در کنار هم، این مشکل به‌صورت پایدار حل شود.
طاهری در خصوص اقداماتی که تاکنون برای احیای دریاچه ارومیه انجام شده است، گفت: این اقدام‌ها شامل ممنوعیت برخی کشت‌ها که نیازمند آب زیاد بودند، ممنوعیت کاشت و صادرات برخی محصولات مانند چغندر قند از حوضه آبریز دریاچه ارومیه به منظور جلوگیری از خروج آب مجازی و مدیریت آب مجازی بوده است.
*ایجاد سامانه مدیریت آب مجازی به‌صورت پایلوت
وی با بیان اینکه قرار است یک سامانه مدیریت آب مجازی شامل یک مدول تجارت آب مجازی ایجاد شود که پایلوت آن در حوضه آبریز دریاچه ارومیه تست و سپس به کل کشور تسری داده شود، گفت: مشکل ما فقط مشکل آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه نیست، بلکه بیشتر دشت‌های کشور دچار مشکل مشابهی هستند، لذا سامانه مدیریت آب مجازی به‌صورت هوشمند در مدیریت داده و دانش‌بنیان آب می‌تواند وارد شود.
مشاور وزیر نیرو در امور محیط زیست، ایمنی و بهداشت در ارائه تصویری از جایگاه این سامانه افزود: کاربرد این سامانه جمع‌آوری اطلاعات است؛ اینکه چه محصولی در کجا تولید شود و به چه جاهایی صادر شود و یا اینکه چه محصولی در چه مناطقی کشت نشود و آن منطقه وارد کننده آن محصول باشد تا بتوانیم در بیلان کلی آب کشور صرفه‌جویی کنیم، می‌تواند تحلیل کند، در فاز بعدی چنین سامانه‌ای در مقیاس منطقه ای و با محوریت ایران می‌تواند به‌کار گرفته شود.
وی در ادامه افزود: مدیریت تجارت محصولات آب‌بر در سطح بین‌المللی ۴۰۰ میلیارد مترمکعب از مصرف آب اضافی جلوگیری کرده و برآورد اولیه ما از توانایی میزان صرفه‌جویی آب کشور در این زمینه حدود ۶ میلیارد متر مکعب است که قطعا نیاز به تدقیق و همچنین مدیریت دقیق در حصول هدف دارد.
طاهری تاکید کرد: اگر سالانه حدود ۳٫۵ میلیارد مترمکعب آب به دریاچه ارومیه برسد این دریاچه سرحال و زنده خواهد بود.
*نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت برای احیا
وی با بیان اینکه صرفه‌جویی ۳۰ درصدی در منطقه باعث خواهد شد تا مساحت ۱۲۰۰ کیلومتر مربع از مساحت دریاچه به‌صورت ثابت حفظ شود، افزود: هیچگاه یک مشکل زیست محیطی در مقیاس بزرگ مانند مشکل دریاچه ارومیه، در کوتاه‌مدت حل نخواهد شد و احیای آن نیاز به برنامه‌ریزی بلند مدت دارد.
او اضافه کرد: بارندگی‌های خوب در امسال و سال‌های آتی می‌تواند باعث شود تا دریاچه به مساحت سابق خود بازگردد و حتی از قبل هم بزرگتر شود، ولی این به هیچ وجه به این معنا نیست که مشکل حل شده است، زیرا با توجه به بالانس متوسط بلندمدت ورودی و خروجی آب در یک بازه زمانی بزرگتر، در حال حاضر ما روی بالانس منفی قرار داریم.
مشاور وزیر نیرو در امور محیط زیست، ایمنی و بهداشت از انتقال آب سیمینه رود به زرینه رود، لایروبی بستر رودخانه‌های منتهی به دریاچه و اتصال آب ورودی رودخانه‌ها به بدنه آبی دریاچه، پرداخت خسارت در صورت لزوم به برخی کشاورزان منطقه برای عدم استفاده از آب‌های زیرزمینی و سطحی که دارای مجوز برداشت آب هستند و همچنین استفاده از کشت دیم را بخشی از تصمیمات ستاد احیای دریاچه ارومیه دانست و افزود: راه‌حل اصلی احیای دریاچه ارومیه در راهکارهای مهندسی و هیدرولیکی نیست بلکه در تغییر توزیع جمعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه در سه بخش اصلی، اقتصاد و کاهش تدریجی آن در بخش کشاورزی و باغداری است.
*لزوم جلوگیری از تفکیک زمین‌های کشاورزی
وی ضمن مخالفت با تفکیک زمین‌های اطرف دریاچه ارومیه به متراژهای کوچک گفت: خریداران این زمین‌ها به ویلاسازی مشغولند و با حفر چاه‌های غیرمجاز نسبت به برداشت از سفره‌های زیرزمینی مبادرت می‌کنند که دولت و مردم باید به لحاظ محافظت از منافع بلندمدت ملی و منطقه ای و حفاظت از حقوق اجتماعی و بین نسلی باید به شدت با آنان برخورد کند.
طاهری خاطر نشان کرد: رویکرد مردم به کشت‌های گلخانه ای باعث مصرف کمتر آب و اشتغال خواهد شد.
وی تصریح کرد: حدود ۲۹ درصد جمعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه به کشاورزی اشتغال دارند و یک بازه زمانی بیست ساله نیاز است تا با برنامه‌ریزی صحیح، دقیق و اجرای پیوسته و دینامیک آن، دریاچه ارومیه، حوضه آبریز آن، آب‌های زیرزمینی و سطحی آن به حالت طبیعی بازگردد.
