جنگ قدرت در ترکیه سه ستون اصلی دارد: حزب عدالت و توسعه، پیروان فتح الله گولن و جنبش سیاسی کُرد. قدرت های سیاسی دیگر نیز به شیوه ای حرکت می کنند که یا دنباله رو این سه گروه اصلی و یا مخالف و منتقد آنان باشند.
انجمن بی تاوان آذربایجان غربی :روشن چاکر از تحلیل گران مشهور ترکیه است که طی دو دهه ی اخیر مقالات و تحلیل های جالب توجهی در خصوص مسائل سیاسی مرتبط با کُردها نوشته است. وی دارای چندین جلد کتاب است که یکی از آنها مربوط به دیدگاه های تحلیلی اش در مورد سید محمد خاتمی رئیس جمهور اسبق ایران است. چند روز پیش پروفسور مهمت آلتان از روزنامه نگاران و تحلیل گران ترکیه در مقاله ی «ترکیه؛ فاشیسم در غرب، خودگردانی در شرق؟» جنبش سیاسی کُردها را به حمایت از روند دیکتاتور شدن اردوغان در قبال دریافت حق خودگردانی متهم کرد. ترجمه ی مقاله ی آلتان در کردپرس منتشر شد و هم اینک ترجمه ی مقاله ی روشن چاکر پیش روی شماست که در واقع پاسخ به تحلیل آلتان است. ذکر این نکته ضروری است که مقاله ی روشن چاکر در دو قسمت در روزنامه ی وطن منتشر شده و تیتر انتخاب شده برای این ترجمه، در واقع تیتر بخش دوم است و تیتر بخش نخست آن چنین بود: «آیا کُردهای ناسیونالیست به ترک های دموکرات خیانت کردند»؟

روشن چاکر/ چندی پیش گزارشی از سوی موسسه ی Freedom House منتشر شد و در این گزارش، در خصوص آزادی مطبوعات، انتقادات جدی علیه ترکیه مطرح شده و کشور ما به محدودسازی آزادی قلم و مطبوعات متهم شد. حجم انتقادات به حدی بود که احمد داود اوغلو را خشمگین کرد و او حتی از نویسندگان و روزنامه نگاران ترکیه درخواست کرد، علیه این گزارش، مطلب بنویسند. به عنوان فردی که امسال وارد سی امین سال فعالیت روزنامه نگاری ام می شوم، به این درخواست جناب وزیر پاسخ مثبت نمی دهم و معتقدم ترکیه در حوزه ی آزادی مطبوعات در شرایط سخت و دشواری قرار دارد. بسیاری از روزنامه نگاران و تحلیل گران و ستون نویس های مشهور و برجسته ی ترکیه، به خاطر دلایل سیاسی، شغل خود را از دست دادند و پروفسور مهمت آلتان نیز، یکی از این نویسندگان است. آلتان چند روز پیش مقاله ای نوشت با این عنوان: «ترکیه؛ فایشسم در غرب، خودگردانی در شرق». من با نوشته و نظر مهمت آلتان موافق نیستم. اصلا موافق نیستم. آلتان بر این باور است که کُردها و اسلام گرایان دست به یکی کرده اند و «جنبش سیاسی کُرد» با حمایت از روند دیکتاتور شدن اردوغان، برای به دست آوردن حق خودگردانی، چانه زنی می کند و این موضوع منجر به آن می شود که کُردها از مشارکت در روند مبارزه برای دموکراتیزه کردن ترکیه خودداری کنند و چنین چیزی، به شکل گیری فاشیسم و دیکتاتوری منتهی شود. به طور خلاصه می توان پیام نهایی مهمت آلتان را چنین بیان کرد: «کُردهای ناسیونالیست به ترک های دموکرات، خیانت می کنند». البته این تحلیل، تازه نیست و از چند ماه پیش اغلب مخالفین حزب عدالت و توسعه و به عبارتی دیگر مخالفین اردوغان، از این نظریه دفاع می کنند اما هیچ کس به اندازه ی مهمت آلتان، تا این اندازه، شفاف، تند و واضح این موضوع را بیان نکرده بود. من نیز تلاش می کنم در مخالفت با این نظر، دیدگاه خودم را به طور شفاف و روشن بیان کنم اما ترجیحاً، به شیوه ای مخالفت خود را ابراز می کنم که عاری از تندی و قاطعیتی باشد که در متن مهمت آلتان مشاهده شد.
در ابتدا باید بگویم، با این ۳ نظر موافقم:
۱- در ترکیه قدرت های معدودی برای مقابله با حرکات خودسرانه ی نخست وزیر اردوغان وجود دارند و سر سلسله ی این قدرت های کم شمار، جنبش سیاسی کُرد است.
۲- جنبش سیاسی کُرد، هم در رویدادهای پارک گزی استانبول و هم در دوران حمله ی شاگردان گولن در ۱۷ دسامبر سال ۲۰۱۳ در ضدیت با کابینه ی اردوغان، علیه حکومت اقدامی انجام نداد و همین مساله نیز عملا نجات بخش و یاری گر دولت اردوغان بود.
۳- جنبش سیاسی کُرد برای دست پیدا کردن به هدفی به نام خودگردانی، در حال چانه زنی است و در این مسیر حاضر است از برخی چیزها کوتاه بیاید و امتیازاتی بدهد.
من با این سه نظر موافقم اما اجازه بدهید حالا با برخی نظرات دیگر مخالفت کنم. نخستین نظری که لازم می دانم مخالفت خود با آن را اعلام کنم همین نظریه ای است که ادعا می کند اعطای آزادی به کُردها ترکیه را به سوی فاشیسم و خودکامگی می برد. من با چنین چیزی مخالفم و دلایل خود را چنین دسته بندی می کنم:
۱- یگانه راه ممکن برای حل معضل کُردها، این است که ترکیه از فرق سر تا ناخن پا، به طور کامل دموکراتیزه شود. بنابراین ممکن نیست که در شرق ترکیه خودگردانی کُردی و در غرب آن فاشیسم ترکی به وجود بیاید.
۲- اگر قرار است درباره ی فاشیسم حرف بزنیم، نمی توانیم از ملی گرایی چیزی نگوییم. چگونه ممکن است نخست وزیر اردوغان، در همان حالی که به نماینده ی پوپولیستی ملی گرایی ترکی تبدیل شده، اعطاگر حق خودگردانی کُردی باشد؟
۳- فراموش نکنیم نیمی از کُردهای ترکیه، نه در استان های کُردنشین شرق، بلکه در استانبول و دیگر استان های ترک نشین غرب کشور زندگی می کنند و جنبش سیاسی کُرد نمی تواند آنان را به یک رژیم سرکوب گر واگذار کند، چنین چیزی باورپذیر نیست. آیا ممکن است در همان حالی که کُردهای دیاربکر به زبان کُردی آموزش می بینند، به کُردهای استانبول بگویند: از زبان مادری خبری نیست، اگر خیلی مشتاق هستید. به دیار خودتان بازگردید؟
۴- توان و ظرفیت جنبش سیاسی کُرد و بررسی این موضوع که تا چه اندازه می تواند به اهداف خود دست پیدا کند، محل بحث است اما واقعیت این است که این جنبش از مدت ها پیش، ارتقای سطح دموکراسی سراسر ترکیه را به عنوان یکی از اهداف مهم در دستور کار خود قرار داده است.

عشق نیمه تمام لیبرال ها و کُردها
بر این باورم که جنگ قدرت در ترکیه سه ستون اصلی دارد: حزب عدالت و توسعه، پیروان فتح الله گولن و جنبش سیاسی کُرد. قدرت های سیاسی دیگر نیز به شیوه ای حرکت می کنند که یا دنباله رو این سه گروه اصلی و یا مخالف و منتقد آنان باشند. به اعتقاد من یکی از نیروهای سیاسی مهم که پیش تر از حزب عدالت و توسعه حمایت کرده و بعدها از این حزب متنفر شدند لیبرال های ترکیه هستند که به نظر می رسد بعدها به دنبال ایجاد یک رابطه ی قوی با جنبش سیاسی کُرد افتادند. اما معتقدم که نوشته ی تحلیلی مهمت آلتان، نشان می دهد که این عشق، هنوز آغاز نشده به هجران و جدایی ختم شده است.

پنج دلیل برای مخالفت با نظر مهمت آلتان
پس از این مقدمه چینی طولانی من تمام نظرات خود در خصوص جنبش سیاسی کُرد و مخالفت با نظرات پروفسور مهمت آلتان را چنین بیان می کنم:
۱- به درازای سالیان گذشته، کُردهای ترکیه با ظلم، ستم، انکار، ردّ و فشار و خفقان روبرو شدند و در غرب ترکیه صدای اعتراض کسی بلند نشد و حالا انسانی و منصفانه نیست که به کُردها بگوییم: برای به دست آوردن خودگردانی ما را به زندگی در زیر سایه ی فاشیسم و دیکتاتوری محکوم و مجبور می کنید.
۲- لیبرال ها به اندازه ی کُردها صبور نیستند و با بیانات و اظهارات عجولانه ی خود نشان می دهند که یا شناخت عمیقی از وضعیت کُردها ندارند و یا از این واقعیت غافلند که کُردها به درازای یک دوره ی طولانی و با تحمل دشواری های فراوان و پرداخت هزینه های سنگین به چنین موقعیتی رسیده اند. کُردها خوب می دانند که دولت چاره ای جز حل سیاسی این معضل ندارد و با آن که طی ماه های گذشته دولت با تعلل و سستی در این مسیر گام برداشته، کُردها باز هم بردبارانه به این راه ادامه داده اند.
۳- مهم ترین دستاورد جنبش سیاسی کُرد، این است که دولت به طور جدی و رسمی سران حرکت را به عنوان مخاطب رسمی، قبول کرده است. در جزیره ی ایمرالی، بین اوجالان و دولت مذاکره ی مستقیم در جریان است و گفتگوها و ارتباطات غیرمستقیم و پوشیده با سران پ.ک.ک در جریان است و این دقیقاً به معنی تحقق یافتن یکی از اصلی ترین رویاهای جنبش سیاسی کُرد است.
۴- فقط نیرویی می تواند بین حزب عدالت و توسعه و جنبش سیاسی کُرد فاصله بیاندازد که بتواند قدرت و نفوذ خود را به عنوان یک نیروی مرتبط با معضل کُردها ثابت کند. در انتخابات اخیر، حزب جمهوری خلق (CHP) مدعی شد که می تواند از چنین موقعیتی برخوردار شود. اما واقعیت این است که این حزب به چنین جایگاهی دست پیدا نکرده و در آینده نیز نمی تواند یک نیروی جدی برای حل معضل کُردها باشد و در چنین شرایطی، اگر انتظار داشته باشیم سران جنبش سیاسی کُرد از دولت اردوغان فاصله بگیرند، توقع ما بسیار نابه جا خواهد بود چرا که این دولت از حزبی برآمده که سال هاست به طور یگانه و بدون نیاز به ائتلاف، قدرت را یک قبضه در دست گرفته است.
۵- جنبش سیاسی کُرد طی سالیان گذشته از اتخاذ مواضع تند در مقابل دین اسلام صرف نظر کرده و همین موضوع باعث شده که یکی از موانع مهم بر سر راه این جنبش از میان برداشته شود و سران این جنبش در جغرافیای حساس خاورمیانه و در ترکیه، ایران، عراق و سوریه، به سیاست ورزی مشغولند و بهتر است؛ دیگر جنبش های سیاسی ترکیه، به جای آن که به دنبال درس دادن به سران کُرد باشند، از آنها درس بگیرند.

رابطه ی اوجالان و دولت
عبدالله اوجالان در سال ۱۹۹۹ میلادی در کنیا دستگیر شده و به ترکیه تحویل داده شد. از آن زمان تاکنون او در جزیره ی ایمرالی محبوس است. عبدالله اوجالان در ۱۵ سال اخیر در زندان ایمرالی در چه شرایطی زیسته و ماهیت رابطه ی او با دولت چگونه بوده است؟ برای پاسخ دادن به این سوال، اطلاعات و اسناد روشن و قابل اعتماد وجود ندارد. شاید روزی که خود اوجالان و نیز دیگر بازیگران این رویدادها، خاطرات خود را منتشر کنند، راحت تر بتوانیم به چنین سوالاتی پاسخ دهیم. مهم ترین پرسشی که در خصوص دوران ۱۵ سال اخیر حبس اوجالان وجود دارد این است: آیا دولت ترکیه عبدالله اوجالان را به کار می گیرد یا اوجالان دولت را؟ خواه ناخواه این پرسش دو پاسخ دارد: ۱- دولت؛ اوجالان را به کار می گیرد ۲- اوجالان؛ دولت را به کار می گیرد.
بگذارید ببینیم مخالفین حزب عدالت و توسعه در این خصوص چه نظری دارند. واقعیت این است برای صدور یک حکم قاطعانه و آشکار، سند و اطلاعات مستحکمی در دست نداریم. گاهی شایعات و گاهی برداشت های شخصی افراد، مبنای کار قرار می گیرد و همه تلاش می کنند برای هدایت افکار عمومی ترکیه در این مورد اظهارنظر کنند. اما به خاطر داشته باشیم که اظهارنظر افراد، ارتباط مستقیمی با رویکرد آنان نسبت به حزب عدالت و توسعه دارد چرا که این حزب در ۱۲ سال از حبس ۱۵ ساله ی اوجالان صاحب قدرت بوده و در ۶ سال دوم دوران اقتدار خود، اوجالان را به نقطه ی مرکزی حل معظلات کُردها تبدیل کرده است. طبیعتاً در چنین شرایطی، مخالفین اصلی حزب عدالت و توسعه یعنی حزب جمهوری خلق (CHP) و حزب حرکت ملی (MHP) مدعی آن هستند که این اوجالان است که دولت را به بازی گرفته و از سران حکومت برای رسیدن به خواسته های خود استفاده می کند. اما این دو حزب تنها نیستند و گروه دیگری نیز هست که مانند آنان فکر می کند. جالب اینجاست که این گروه، سران جنبش کُرد هستند که اوجالان را به عنوان رهبر خود قبول دارند و معتقدند اگر در این روند، یکی از طرفین از دیگری استفاده می کند، این اوجالان است که با ذکاوت خود، از سران حکومت بهره می برد. اما در مقابل این گروه، دسته ی دیگری وجود دارد که آنان را نیز می توان یک ائتلاف عجیب دانست این دسته عبارت است از هواداران حزب عدالت و توسعه و اردوغان به علاوه ی برخی از روشنفکران و فعالان سیاسی کُردِ خارج از جنبش پ.ک.ک. هواداران اردوغان معتقدند: «اردوغان ما را نمی فروشد. مطمئنا طیب برنامه ی خاصی دارد و اوجالان را برای اجرای برنامه ی خود به کار می گیرد». روشنفکران و سیاسیّون کُردِ مخالف پ.ک.ک نیز همین عقیده را دارند. همچنین باید قبول کنیم که نویسندگان و افرادی نظیر مهمت آلتان نیز که کُردها را به «حمایت از دیکتاتور شدن اردوغان در قبال اعطای خودگردانی به کُردها» متهم می کنند، در واقع به شیوه ای مستور، می خواهند بگویند که این معامله و چانه زنی سیاسی، بین اوجالان و سران میت صورت گرفته و دولت، اوجالان را به کار گرفته است.
اما از حق نگذریم در این میان جماعت پیروان فتح الله گولن، رویکردی کاملا متفاوت در پیش گرفته و در قبال دولت و اوجالان به شیوه ای دیگری بازی می کند، شاگردان گولن گاهی با تقویت نظریه ی «اوجالان دولت را به بازی گرفته است» قدم در مسیر تضعیف دولت برمی دارند و گاهی با حمله به هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت، بازی را به شیوه ای دیگر اداره کرده و مثلا مدعی می شوند که فیدان به ایران وابسته است.

هیچ کدام از طرفین نمی توانند دیگری را به کار بگیرند
امروزه روند مبارزات جنبش سیاسی کُرد در ترکیه به قدرتمندترین مقطع خود رسیده است و همین موضوع می تواند ثابت کند که دولت، اوجالان را به کار نگرفته است. البته اگر کسانی باشند که ادعا کنند دولت عمداً جنبش سیاسی کُرد را تقویت کرده، حرفی در پاسخ به آنان ندارم و در مقابل چنین ادعای عجیبی نمی توان حرف زد. از این گذشته در ماه های اخیر بارها شاهد این بوده ایم که اوجالان اعلام کرده مذاکرات صلح بسیار کُند است و باید در مسیر مذاکرات شتاب به خرج داده شود و هم شرایط حبس خود اوجالان تغییر کند اما دولت هیچ کدام از این درخواست ها را نپذیرفته و این موضوع نیز نشان می دهد که اوجالان نیز نتوانسته دولت را به کار بگیرد. به عنوان فردی که طی ۱۵ سال اخیر، دوران حبس اوجالان را پیگیری کرده و از نزدیک و حتی با به کارگیری برخی کانال های متفاوت در این خصوص اطلاعات کسب کرده ام، به این نتیجه رسیده ام که در این روند دوسویه و پر فراز و نشیب کسی از دیگری استفاده نکرده و اگر هر کدام از دو طرف، یعنی اوجالان و دولت چنین نیتی نیز داشته باشند، نمی توانند در عمل دست به چنین اقدامی بزنند.
طی ماه های اخیر و در چهارچوب مذاکرات صلح، نمایندگان حزب صلح و دموکراسی (BDP) و حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) با هم به دیدار اوجالان رفته و پل ارتباطی بین او و سران پ.ک.ک در قندیل را به وجود آورده اند. با این وجود دولت بارها برنامه ی منظم ملاقات ها را متوقف کرده و نشان داده که همه چیز طبق خواسته ی اوجالان و کُردها پیش نمی رود.
اگر همچنان که انتظار می رود در ماه های پیش رو امکان دیدار اوجالان با گروهی از روزنامه نگاران ترکیه ایجاد شود، همه ی مسائل این حوزه شفاف تر می شود و در آن صورت به بسیاری از سوالات هر دو سوی نظریات «فلانی از دیگری استفاده می کند»، پاسخ روشن داده خواهد شد.