✍️میلاد رضایی
اردوگاه حسکه در سوریه که سال‌ها محل نگهداری اعضای داعش و خانواده‌هایشان بود، به تدریج در حال تخلیه است؛ چه به شکل مستقیم و چه غیرمستقیم. طی ماه‌های اخیر، قبایل متحد داعش توانسته‌اند هزاران خانواده داعشی را یا از طریق قاچاق و یا در سایه حملات قبلی، از این اردوگاه خارج کنند. بخشی از این خانواده‌ها به عراق بازگردانده می‌شوند و بخشی دیگر از راه‌های پرخطر قاچاق، در حال پراکندگی در منطقه هستند. این روند به زودی یا در سکوت و آرامش کامل به پایان خواهد رسید یا با یک حمله بزرگ به زندان‌ها و مراکز بازداشت تکمیل خواهد شد.
نسل جدیدی از کودکان داعشی که در ده تا پانزده سال گذشته متولد شده و در شرایط کاملاً رادیکال بزرگ شده‌اند، اکنون در حال پراکنده شدن به سوریه و عراق هستند. این نسل، در آینده می‌تواند تهدیدی جدی‌تر از نسل نخست داعش باشد، چرا که از کودکی در بستر افراطی‌گری و آموزش ایدئولوژیک رشد کرده است. پس از سقوط نسبی جایگاه بشار اسد، قبایل عرب متحد داعش منابع مالی و انسانی فراوانی را صرف نجات این خانواده‌ها کردند و رهبران سوریه‌ای داعش نیز در پشت صحنه نقش فعالی در این عملیات داشتند.
همزمان، مبارزه قبایل عرب با گروه‌های رقیب، مانند سازمان تروریستی پ.ک.ک در شرق فرات و تحریرالشام در غرب فرات شدت گرفته است؛ امری که موجب نزدیکی هرچه بیشتر این قبایل به داعش شده است. در عراق نیز تحرکات داعش رو به افزایش است و با توجه به ورود نیروی انسانی تازه‌نفس و پراکندگی گسترده‌تر در مناطق مختلف، این گروه با جسارت و تهاجم بیشتری عمل می‌کند.
افزایش ناآرامی‌ها در سوریه، به‌ویژه در مناطقی که شرق خط حماه–حمص و غرب فرات قرار دارند، نشان می‌دهد که این مناطق می‌توانند دوباره در معرض سقوط به دست داعش قرار گیرند. چنین سناریویی نه تنها تهدیدی بزرگ برای امنیت منطقه‌ای محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز مداخلات چندملیتی و آغاز موج‌های جدیدی از شورش‌های قومی و فرقه‌ای باشد.
به این ترتیب، بازگشت تدریجی داعش با ترکیب جدیدی از نسل دوم و سوم، همراه با حمایت‌های قبیله‌ای و بستر بی‌ثبات سوریه و عراق، آینده‌ای پر از خطر و ناآرامی را نوید می‌دهد؛ خطری که اگر جدی گرفته نشود، ممکن است به سرعت از کنترل دولت‌ها و نیروهای منطقه‌ای خارج شود.
