انجمن بی تاوان: اندیشکده اماراتی مرکز الامارات للسیاسات در مقاله‌ای به بررسی آینده اداره مناطق تحت سیطره گروه تروریستی کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در اقلیم کردستان عراق، در صورت تحقق سناریوی خلع سلاح این گروه در مناطق مذکور، پرداخته است. این مرکز در یادداشتی، چهار سناریو را در خصوص آینده این مناطق مطرح کرده که به شرح زیر است:
۱. الحاق کامل این مناطق به اداره اقلیم کردستان عراق:
بر اساس این سناریو، اداره مناطق یادشده به‌صورت کامل به دولت اقلیم واگذار خواهد شد و مطابق تقسیمات استانی موجود، حاکمیت رسمی از سوی اقلیم بر آن‌ها اعمال خواهد گردید. از آنجا که این مناطق در نوار مرزی با ترکیه قرار دارند، نیروهای پیشمرگه اقلیم نیز در مرزها مستقر خواهند شد. یکی از عوامل تقویت‌کننده این سناریو، حمایت ایالات متحده آمریکا از آن است؛ خصوصا که دولت فعلی آمریکا رویکردی مثبت‌تر نسبت به اربیل در مقایسه با بغداد دارد. با این حال، این سناریو با موانع و چالش‌هایی نیز مواجه است، از جمله:
الف) موضوع تسلیحات گسترده پ‌ک‌ک در این مناطق، که به نظر نمی‌رسد این گروه حاضر به تحویل آن به حزب دمکرات کردستان یا حتی اتحاد میهنی کردستان باشد.
ب) تغییر بافت جمعیتی در این مناطق مرزی، به‌گونه‌ای که در حال حاضر، افرادی وابسته به پ‌ک‌ک با تابعیت ترکیه‌ای در این نواحی سکونت یافته‌اند و می‌توانند از نظر اجتماعی مانعی برای حاکمیت دولت اقلیم ایجاد کنند.
ج) احتمال عدم خروج نیروهای ترکیه از مناطق اشغالی و تداوم حضور نظامی آنکارا در این نواحی.
د) مشکلات مالی و اقتصادی پیش‌روی دولت اقلیم کردستان، که ممکن است توان مالی لازم برای کنترل و اداره این مناطق را کاهش دهد.
۲. تسلط منطقه‌ای به‌صورت جزئی از طریق سازوکاری سه‌جانبه:
در این چارچوب، نیروهای نظامی ترکیه همچنان در بخش‌هایی از خاک عراق حضور خواهند داشت و نیروهای دولت فدرال عراق نیز در مرزهای مشترک با ترکیه مستقر خواهند شد. هدف این سازوکار، جلوگیری از شکل‌گیری و ظهور گروه‌های مسلح کردی جدید است. با این حال، این سناریو نیز با چالش‌هایی همراه است:
الف) مخالفت‌های مردمی و سیاسی با ادامه اشغال خاک عراق از سوی ترکیه.
ب) احتمال طرح مطالبه مشابه از سوی جمهوری اسلامی ایران برای ایجاد مکانیزمی مشابه در ارتباط با عناصر گروه تجزیه‌طلب پژاک که در خاک عراق حضور دارند.
ج) درخواست دولت اقلیم کردستان مبنی بر اینکه نیروهای مرزبانی مستقر در نوار مرزی، صرفا از میان نیروهای کردی انتخاب شوند.
۳. تبدیل این مناطق به پایگاهی برای گروه‌های مسلح جدید:
در این سناریو، روند مبارزه مسلحانه ادامه می‌یابد، اما در قالب گروه‌های جدیدی از نیروهای کردی خواهد بود که یا سابقا با پ‌ک‌ک همکاری داشته‌اند یا از بدنه آن منشعب شده‌اند. در این میان، نقش گروه تجزیه‌طلب پژاک نیز برجسته خواهد بود؛ زیرا ممکن است ترکیه، به‌منظور اعمال فشار بر ایران، نسبت به فعالیت این گروه در خاک ایران و علیه تهران، چشم‌پوشی نشان دهد. اما اگر گروه پژاک در مرزهای ترکیه فعالیت کند، واکنش شدید آنکارا را در پی خواهد داشت. افزون بر آن، تحقق این سناریو می‌تواند مناطق مذکور در اقلیم کردستان را به مناطقی ناامن و سست از نظر امنیتی تبدیل کند و چه‌بسا در آینده زمینه‌ای برای حضور و فعالیت گروه‌های افراطی تکفیری نیز در این مناطق فراهم شود.
۴. تداوم حضور نمادین پ‌ک‌ک تحت لوای آرامش و صلح احتمالی:
این سناریو به بقای نیروهای پ‌ک‌ک در اقلیم کردستان اشاره دارد؛ به‌طوری که این نیروها همچنان در این مناطق مستقر و مسلح باقی خواهند ماند، اما عملیات نظامی علیه ترکیه انجام نخواهند داد. این وضعیت تا زمانی ادامه خواهد داشت که سرنوشت روند صلح میان پ‌ک‌ک و دولت ترکیه روشن شده و تکلیف سلاح‌های این حزب در داخل خاک ترکیه نیز مشخص گردد.
کانال مطالعات عراق و شامات | اندیشکده مرصاد
