۶ آبان ۱۴۰۴

آیا پژاک، جانشین پ.ک.ک خواهد شد؟

روند پیچیده و شکننده صلح بین ترکیه و گروه کارگران کردستان (PKK) توسط تشدید درگیری بین اسرائیل و ایران مورد تهدید واقع شده است. نگرانی اصلی ترکیه این است که گسترش جنگ در منطقه، به ویژه جنگی که محور آن ایران باشد، می‌تواند PKK را وادار کند تا تصمیم اخیر خود مبنی بر انحلال را کنار بگذارد و در عوض از خلاءهای قدرت جدید بهره‌برداری کند، و بدین ترتیب مذاکرات حساس با آنکارا را به بن‌بست بکشاند. یک بعد کلیدی در این معادله، موقعیت‌یابی گروه‌های مسلح کرد ایرانی مخالف دولت ایران است.

نگرانی اصلی ترکیه، مبارزه چند دهه‌ای این کشور با PKK است. روند صلح جدیدی که پس از تغییرات ژئوپلیتیکی قابل توجه پس از جنگ غزه در اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، با درخواست‌های شخصیت‌های سیاسی برجسته ترکیه و رهبر زندانی PKK، عبدالله اوجالان، برای انحلال این گروه، شتاب بیشتری گرفت. این امر در نهایت به تصمیم PKK در ماه می ۲۰۲۵ برای انحلال و پایان دادن به مبارزه مسلحانه خود انجامید که نقطه عطفی برای ترکیه و سیاست‌های کردی منطقه محسوب می‌شود. با این حال، سوابق تاریخی، مانند اخلال در اولین روند صلح کردها در ترکیه در سال ۲۰۱۵ توسط جنگ داخلی سوریه، شکنندگی چنین ابتکاراتی را نشان می‌دهد.

روند صلح کنونی نیز با چالش‌های مشابهی از یک جنگ منطقه‌ای روبرو است. گروه‌های مسلح کرد سنتی ایرانی، از جمله دموکرات کردستان ایران (KDPI)، آزادی کردستان (PAK)، و پژاک، آمادگی خود را برای ورود به درگیری با جمهوری اسلامی ابراز کرده‌اند که به طور فزاینده‌ای در برابر تجاوزات اسرائیل آسیب‌پذیر است. علاوه بر این، دوران کالکان، یکی از چهره‌های ارشد PKK، از «همه گروه‌های کرد» خواسته است که علیه ایران اقدام کنند.

نگرانی قابل توجه برای ترکیه، چشم‌انداز ظهور یک «کردستان جدید» است، به ویژه با تأسیس یک منطقه خودمختار کردی در عراق پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳ و تحکیم قدرت YPG در جنگ داخلی سوریه. پتانسیل ظهور یک «کردستان» جدید از رویارویی اسرائیل و آمریکا با ایران، اکنون وارد بحث‌های ترکیه شده و جاه‌طلبی‌های PKK را برای تحکیم قدرت خود از طریق تغییرات ژئوپلیتیکی تغذیه می‌کند. لازم به ذکر است که مقر PKK در کوهستان قندیل در نزدیکی مرز ایران قرار دارد و پژاک نیز همانند SDF اعلام کرده است که تصمیم PKK برای انحلال برای آن الزام‌آور نیست که نشان‌دهنده یک واگرایی احتمالی در استراتژی است. پژاک که در جریان اغتشاشات موسوم به «زن، زندگی، آزادی» در ایران در سپتامبر ۲۰۲۲ از ورطه فراموشی نجات داد و نفوذ خود را پس از هفتمین کنگره خود در آوریل ۲۰۲۴ گسترش داد، چالش جدیدی برای ترکیه به شمار می‌رود. آنکارا نگران است که تضعیف یا فروپاشی دولت ایران می‌تواند زمینه‌ای حاصلخیز برای فعالیت گروه‌های تروریستی کردی فراهم کند. در حالی که ترکیه به طور سنتی مقابله با PKK، SDF و YPG را بر پژاک به دلیل ضعف نسبی و تمرکز آن بر ایران در اولویت قرار داده بود، اظهارات اخیر پژاک و سایر گروه‌های تروریستی کردی مبنی بر بسیج قریب‌الوقوع برای جنگ با تهران، آستانه جدیدی را برای آنکارا رقم می‌زند. همچنین نگرانی در خود PKK در مورد احتمال مقاومت یک گروه انشعابی در برابر خلع سلاح وجود دارد و احتمال اینکه پژاک چنین سناریویی را رد نکند، خطر را بیشتر می‌کند. یک مقام ترک در مورد رویارویی اسرائیل با ایران، اضطراب خود را در میان تصمیم‌گیرندگان در آنکارا ابراز کرد و اظهار داشت که این امر روابط ترکیه را با هر دو بازیگر اصلی ژئوپلیتیکی کرد و عراق تضعیف می‌کند و هشدار داد که شبه‌نظامیان می‌توانند نیروهای خود را به پژاک منتقل کرده و به یک «هدف آشکار» تبدیل شوند.

در حالی که انحلال PKK می‌تواند تأثیرات تحول‌آفرینی بر ژئوپلیتیک ایران، عراق، سوریه و ترکیه داشته باشد، رویارویی اسرائیل و آمریکا با جمهوری اسلامی خطرات قابل توجهی برای منطقه، از جمله بازیگران کرد، ایجاد می‌کند. اگر جنگ با تهران از سر گرفته شده و گسترش یابد، انرژی گروه‌های مسلح کرد بدون شک به سمت ایران سوق خواهد یافت. اگر PKK مذاکرات با ترکیه را برای بهره‌برداری از تعادل قدرت جدید منطقه‌ای قطع کند، با گزینه‌های همسویی با ایران یا اسرائیل روبرو خواهد شد که هر دو چالش‌های بزرگی را برای آنکارا به همراه دارند. چهره‌های سیاسی ترکیه، مانند رهبر حزب حرکت ملی (MHP)، دولت باغچلی، نگرانی خود را ابراز کرده‌اند که جنگ با ایران می‌تواند روند صلح با PKK را به خطر بیندازد و هدف اسرائیل را تضعیف ترکیه بدون تروریسم می‌دانند. حتی رهبر زندانی کرد، صلاح‌الدین دمیرتاش، از PKK خواسته است که از هرگونه درگیری با ایران دوری کند و از روند صلح با آنکارا محافظت کند. در حالی که انحلال PKK فرصتی را برای گروه‌های کرد فراهم می‌کند تا روابط خود را بازسازی کنند، جنگ علیه ایران می‌تواند منجر به افزایش پراکندگی در میان آنها شود و تضعیف احتمالی ایران می‌تواند رقابت‌های درون کردی را شعله‌ور کند. در نهایت، ایران و ترکیه با خطرات مشترکی از سوی افزایش احتمالی قدرت پژاک روبرو هستند، اما آنکارا باید ریسک‌های ژئوپلیتیکی گسترده‌تر را نیز زیر نظر داشته باشد، به ویژه نگرانی از اینکه اسرائیل ممکن است بر گروه‌های کرد نفوذ پیدا کند و از آن علیه ترکیه استفاده کند. این واقعیت که شاخه سوری PKK خلع سلاح نشده و پژاک آماده مقاومت مسلحانه در ایران به نظر می‌رسد، خطری دائمی برای آنکارا است تا زمانی که روند مذاکرات آن با PKK در حالت معلق است. کاهش تنش بین ایران و اسرائیل می‌تواند به نهایی شدن مذاکرات PKK و ترکیه کمک کند، اما روند کند این صلح، خطر تحریک را افزایش می‌دهد و تأکید می‌کند که درخواست ترکیه برای پایان دادن به جنگ اسرائیل علیه ایران، ارتباط تنگاتنگی با روند صلح داخلی خود دارد.

قبلی «
بعدی »

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین عناوین