سرویس بین المل انجمن بی تاوان : دولت ترکیه در تلاش خود برای آنکه بخشی از عملیات موصل شود، هشدار داده است که یگان های بسیج مردمیِ اکثراً شیعه به پاک سازی دسته جمعی سنی ها در موصل و اطراف آن دست می زنند اما از آنجا که این استدلال نتیجه ی دلخواه ترکیه برای قادر شدن به دخالت در عراق را به بار نیاورد، حالا ترکیه از این استدلال استفاده می کند که حزب کارگران کردستان (پ ک ک) سنجار(شنگال) را به پایگاهی برای خود تبدیل کرده است. رجب طیب اردوغان با اعلام اینکه “سنجار دارد قندیل تازه ای می شود و ما نمی توانیم این اجازه را بدهیم” موضع ترکیه را به صراحت مشخص کرده است.
هلوسی آکار فرمانده ی ستاد کل ارتش ترکیه به جوزف دانفورد فرمانده ی ستاد مشترک آمریکا طی دیدارشان در آنکارا در روز ۶ نوامبر در مورد مداخله ی احتمالی ترکیه هشدار داده بود. بنا به اظهارات یک مقام بلندپایه در گفت وگو با روزنامه ی “حریت”، دانفورد هم گفته است که دخالت ترکیه در شرایطی که با امنیت ملی آن مرتبط باشد، مواجه است.
این مقام که نامش فاش نشد، راجع به موضع ترکیه توضیح داد؛ موضع ترکیه این است که نگذارد پ ک ک کنترل سنجار را به دست گیرد و آن را به پایگاهی لجستیکی تبدیل کند که امکان دسترسی بین سوریه و عراق را برای آن فراهم آورد. حالا سؤال این است که آیا مرکز تاریخی ایزدی ها در سنجار واقعاً مانند کوه قندیل در حال تبدیل شدن به پایگاه تازه ی پ ک ک است و آیا کردها واقعاً دارند شهر را تحت سلطه ی خود درمی آورند؟
حضور پ ک ک در سنجار در ۳ آگوست ۲۰۱۴ که داعش منطقه را اشغال کرد، آغاز نشد. در واقع افراد پ ک ک دست کم به مدت ۲۰ سال با ایزدی ها بوده اند. پس از آنکه آمریکا در سال ۲۰۰۳ منطقه را اشغال کرد، حکومت اقلیم کردستان کوشید که با افزایش تعداد نیروهای پیشمرگ در سنجار آن را به کردستان ضمیمه کند در حالی که پ ک ک هم تلاش هایش برای گسترش حوزه ی نفوذ خود را بیشتر کرد. سال ۲۰۱۴ حدود ۸۰۰۰ نیروی پیشمرگ بدون رویارویی با داعش از منطقه عقب نشینی کردند اما شاخه ی نظامی پ ک ک یعنی نیروهای (ه پ گ) برای گشودن راهی از کوه های سنجار با داعش درگیر جنگ شدند و یگان های مدافع خلق (ی پ گ) روژاوا نیز از طرف سوریه دست به همین کار زدند. این اقدامات موجب افزایش محبوبیت پ ک ک در میان ایزدی ها شد در حالی که رهبران حکومت اقلیم کردستان و در رأس آنها مسعود بارزانی و نیروهای پیشمرگ وابسته به حزب دموکرات کردستان متهم شدند که ایزدی ها را در برابر داعشی های خونریز به حال خود رها کرده اند و همین به شدت به اعتبار آنها لطمه زد.
بعداً نیروهای پیشمرگ برای بازیابی اعتبار از دست رفته شان و جلوگیری از گسترش نفوذ پ ک ک تکاپوی بیشتری از خود نشان دادند. دولت بارزانی توانست حمایت برخی از خاندان ها و رهبران مذهبی ایزدی مهم را به دست آورد اما قافیه را به محبوبیت پ ک ک باخته بود.
ایزدی ها با کمک ه پ گ با تشکیل یگان های مقاومت سنجار و یگان های زنان سنجار نیروی دفاعی خود را تشکیل دادند. مجلس مؤسسان سنجار نیز برای رسیدگی به امور مدنی و سیاسی تشکیل شد. این مجلس در سازماندهی گروه های پراکنده ی ایزدی و برقراری رابطه با بسیاری بازی گران جهانی موفق عمل کرد. همچنین زیر نظر پ ک ک دانشگاهی که به نام جنگجوی افسانه ای کرد درویش عودی نام گذاری و از دانشگاه ماهسوم کورکماز پ ک ک در دره ی بکا الگوبرداری شده، رسماً گشایش یافت. در این دانشکده موضوعات سیاسی و اجتماعی تدریس می شود. اغلب استادان ایزدهایی هستند که قبلاً در دوره ی صدام حسین در ارتش عراق خدمت کرده اند یا جزء نیروهای پیشمرگ بوده اند.
پیدایش جای گزین های نظامی و سیاسی برای حزب دموکرات کردستان در سنجار دولت بارزانی را بسیار آشفته کرد. حکومت بارزانی کوشید که با نیروهای پیشمرگ خود که ۴۰۰۰ ایزدی در میان شان بود و همچنین تشکیل یک نیروی نظامی از زنان ایزدی دست بالا را در سنجار داشته باشد اما افزایش قابل درک لفاظی های مذهبی و ابراز انزجار از ایزدی ها نگرانی های زیادی را موجب شده است. ایزدی ها بیشتر و بیشتر فکر می کنند که می توانند از بابت آینده شان نه با اربیل که با دولت مرکزی در بغداد آسوده خاطر باشند.
پس از آنکه دولت مرکزی یگان های مقاومت سنجار و یگان های زنان سنجار را به عنوان نیروهای قانونی به رسمیت شناخت و طی آماده سازی ها برای عملیات موصل به برخی از آنها حقوق داد، آشفتگی اربیل بیشتر شد اما بودجه ی بغداد برای آغاز به کار کافی نبود. سیت اوران روزنامه نگار سنجاری به المانیتور گفت که بغداد قول پرداخت حقوق به هزار نفر را داده بود اما تنها حقوق پانصد نفر را فرستاد. این مبلغ بین ۲۵۰۰ نفری که در یگان های مقاومت سنجار و یگان های زنان سنجار خدمت می کردند، تقسیم شد اما پس از سه ماه ارسال همین مبلغ نیز قطع شد. منابع محلی می گویند که حمایت مالی پس از آنکه بغداد و اربیل در مورد مشارکت نیروهای پیشمرگ در عملیات موصل به توافق رسیدند، قطع شد.
یگان های مقاومت سنجار و یگان های زنان سنجار پس از آنکه همراه نیروهای پیشمرگ مرکز سنجار را آزاد کردند، به جنگ با داعش در روستاها ادامه دادند. ایزدی ها تا امروز در عملیات های موصل و تل عفر شرکت نکرده اند و می گویند که منتظر درخواست دولت بغداد برای شرکت خود در این عملیات ها هستند. با این حال نیروهای ایزدی خود را بخشی جدایی ناپذیر از عملیات موصل می دانند. به هر حال سنجار به لحاظ تقسیمات کشوری در حوزه ی فرمانداری موصل قرار دارد.
تقسیم سنجار(شنگال)
آینده ی سنجار همچنان در مرکز تنش های بین پ ک ک و حزب دموکرات کردستان قرار دارد و به نظر می رسد که ساکنان ایزدی آن به لحاظ نظامی و سیاسی بین این دو نیروی متنازع تقسیم شده اند. نیروهای پیشمرگ و گروه های پیرو خط پ ک ک مشترکاً کنترل مرکز سنجار را در دست دارند و ه پ گ هم در کوه ها و هم در شهر سنجار پایگاه هایی دارد. شبه نظامیان ه پ گ یونیفورم های خاص خود را می پوشند. به نظر می رسد که کنترل روستاهایی مانند سنونه و هانه سور که جمعیت شان به سی هزار نفر می رسد، در دست یگان های مقاومت سنجار و یگان های زنان سنجار باشد. دو طرف فرماندارهای خود را برای منطقه ی تحت کنترل خود منصوب کرده اند و به همین خاطر دو دولت وجود دارد. هر دو طرف ایست بازرسی های خود را دارند و یگان های مقاومت سنجار در هانه سور که فرمانداری و ادارات امنیتی آن را در اختیار دارند، قوی تر هستند. یگان های مقاومت سنجار و نیروهای پیشمرگ مشترکاً ربیعه در مرز سوریه را تحت کنترل دارند. در اینجا هر دو گروه ایست بازرسی های خود را دارند و اغلب اوقات همدیگر را می پایند.
درخواست خودمختاری و محفاظت جامعه ی جهانی
آزاد باریس جامعه شناس و رئیس “بنیاد فرهنگ ایزدی” گفت که ایزدی ها پس از تمام کشتارهایی که داعش در حق آنها روا داشته است، به دنبال تضمین های قوی تری هستند که به نظر آنها می تواند با تأسیس یک منطقه ی خودمختار برخوردار از نیروی دفاعی خود و کسب اطمینان از محافظت جامعه ی جهانی از منطقه ممکن شود. بسیاری از ایزدی ها هنوز می ترسند که مورد کشتار قرار گیرند و به همین دلیل می ترسند که اردوگاه ها را ترک کرده و به خانه های خود برگردند. باریس به المانیتور گفت:”آینده ی سنجار به خاطر منازعات بین کردها نامشخص است. آنها نمی خواهند که خود ایزدی ها در مورد سرنوشت سنجار تصمیم بگیرند. آنها نگرانی ها و خواسته های مردم را جدی نمی گیرند. هر کسی می خواهد که ایزدی خود را بسازد. در این میان پ ک ک و حزب دموکرات کردستان [برای سلطه بر] سنجار روبه روی هم قرار گرفته اند و اتحادیه ی میهنی کردستانِ جلال طالبانی از قافله جا مانده است. ایزدهایی که در میان نیروهای پیشمرگ هستند، می گویند که پس از خلاص شدن از شر داعش شاید خواهان خودمختاری شوند اما مردم بیشتر و بیشتر طرف دار خط پ ک ک می شوند. بسیاری از گروه های پراکنده ی ایزدی هم فکر می کنند که با پ ک ک امنیت بیشتری خواهند داشت. بسیاری هم می گویند که حزب دموکرات کردستان از جان و مال آنها محافظت خواهد کرد. آنها به حزب دموکرات کردستان اعتماد ندارند، این حقیقت دارد اما آنها از آنچه تبلیغات کمونیستی پ ک ک می دانند نیز احساس نگرانی می کنند.”
باریس با این نظر موافق نیست که سنجار دارد تبدیل به قندیل دیگری می شود. او گفت:”این قیاس دقیقی نیست. اولاً شرایط جغرافیایی و مکان نگاشتی متفاوت است. نمی توان سنجار را به پایگاه گریلا تبدیل کرد. یک طرف سنجار را زمین هموار و صحرا فراگرفته و سه طرف دیگر آن را کوهستانی فاقد پوشش گیاهی. شاید حفاظی برای ایزدی ها باشد اما نمی تواند مانند کوهستان قندیل پایگاه گریلا باشد. این ادعاها اغراق آمیز بوده و انگیزه ی سیاسی دارد. بله، پ ک ک حضور ایدئولوژیک دارد اما آنچه ما می خواهیم سازماندهی ایزدی ها و فراهم آوردن راه های دفاع از خود برای آنها در برابر یک کشتار دیگر است. پ ک ک به قندیل دیگری نیاز ندارد. پ ک ک از سال ۱۹۹۳ در سنجار حضور داشته است.”
ایوب بورج روزنامه نگار ایزدی که همان نظرات باریس را دارد، به المانیتور گفت:”این ادعا که سنجار دارد تبدیل به قندیل دیگری می شود، اختراع تبلیغاتی ترکیه است. حزب دموکرات کردستان برخی از دوستان ایزدی خود را فریب می دهد تا همین حرف ها را تکرار کنند. پ ک ک به لحاظ سیاسی و نظامی بیشتر حق اظهار نظر در سنجار را دارد. حزب دموکرات کردستان احساس خوبی ندارد از اینکه باز کردن یک شاهراه حیاتی برای ایزدی ها از میان داعش به حساب پ ک ک نوشته شود. این برای حزب دموکرات کردستان یادآور خیانت خودشان است که ایزدهای را در برابر داعش به امان خدا رها کردند. من فکر می کنم که سنجار به نوعی تحت محافظت جامعه ی جهانی قرار گیرد. هیچ کس سنجار را تقدیم پ ک ک نمی کند اما پ ک ک همیشه عنصری مهم در منطقه باقی می ماند. پ ک ک نمی تواند از سنجار دست بکشد به این دلیل که سنجار دروازه ی غرب و جنوب کردستان است. پ ک ک همیشه در دنیای ایزدی ها وجود داشته است. به نظر من راه حل این است که منطقه ی ایزدی نشین مورد محافظت جامعه ی جهانی قرار گیرد و این ایزدی ها را قادر به بازگشت به خانه های خود می کند.”
اوران گفت:”پ ک ک هرکجا که برود، فرهنگ مقاومت را با خود می برد. ترکیه از همین می ترسد. این فرهنگ پس از ورود پ ک ک به صحنه در سوم آگوست شکوفا شده است. به خصوص جوانان و زنان به نیروهای دفاع از خود می پیوندند. پ ک ک نیازی ندارد که قندیل دیگری در اینجا بسازد.”
سنجار شاید به لحاظ مکانی برای عملیات های چریکی مناسب نباشد اما ناآرامی های اخیر پ ک ک را قادر ساخته است که در هلالی که از خانقین در مرز ایران تا موصل و کرکوک در مرکز عراق کشیده شده، مرئی تر و تأثیرگذارتر شود. اگر از داخل عراق به این هلال نگاهی بیاندازید، می بینیند که برای ترکیه چندان آسان نیست که این روند منعطف و پویا را تنها با جمع کردن تانک ها در مرز سیلوپی به روز اول برگرداند.
منبع: المانیتور
ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان