گفتگوی اختصاصی کردپرس با زبیر آیدار از سران پ.ک.ک(۱):

فراموش نکنیم آن چه که دو طرف و دو جبهه ی مخالف هم را پشت میز مذاکره می نشاند، جنگ و اختلافات بنیادین است و به بیانی دیگر؛ آنان که با هم مذاکره می کنند، دشمن هم بوده اند و نمی توان انتظار داشت که به محض آغاز مذاکرات، این دشمنان قدیمی تبدیل به دوست و همراه شوند. به همین خاطر باید هیچ گاه جانب تدبیر را رها نکرد.
کردپرس/ طی روزهای اخیر در ترکیه و درفضای سیاسی و رسانه های این کشور، مدام درباره ی مسیر مذاکرات صلح بین حکومت و پ.ک.ک، تردیدها و سوالات جدیدی مطرح شده و بسیاری از سران پ.ک.ک اعلام کرده اند که تعلل و وقت کشی دولت اردوغان، تداوم مذاکرات را تهدید می کند. از این گذشته تحولات شمال سوریه و مساله ی کنفرانس اربیل نیز با اهداف سیاسی این حزب مرتبط شده و نظرات متفاوتی در خصوص این مسائل، در رسانه ها مطرح شده است. برای کسب اطلاعات روشن از مواضع پ.ک.ک در این حوزه ها، با زبیر آیدار از اعضای شورای اجرایی KCK (کنگره جوامع کردستان) و مسئول شاخه ی اروپای پ.ک.ک صحبت کردیم. زبیر آیدار ۵۲ ساله، سابقه ی نمایندگی مردم شهر کردنشین سرت در مجلس ملی ترکیه را در کارنامه ی خود دارد. او از سال ۱۹۹۴ میلادی از ترکیه خارج شده و به اروپا رفت تا عضویت در یکی از نهادهای اقماری پ.ک.ک به نام کنگره ی ملی کُرد را بر عهده بگیرد. وی در حال حاضر یکی از چهره های متنفذ پ.ک.ک بوده و در مذاکرات صلح در اسلو پایتخت نروژ چند بار به طور مستقیم با نمایندگان حکومت و سرویس اطلاعاتی میت گفتگو و مذاکره کرده است.
زبیر آیدار از معدود سران پ.ک.ک است که به خوبی به کُردی کرمانجی صحبت می کند. اما از آن جایی که او نیز مانند دیگر رفقای خود در بیان مسائل سیاسی و به کارگیری اصلاحات سیاسی و حقوقی، با زبان ترکی استانبولی راحت تر و مسلط تر حرف می زند، ترجیح دادیم که این مصاحبه به زبان ترکی صورت بگیرد.
گفتگوی آیدار با کردپرس که در واقع نخستین مصاحبه ی او با یک رسانه ای ایرانی است، یک ساعت به طول انجامید و درباره ی مسائل مختلف با وی صحبت کردیم.
کردپرس: در خصوص مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک و مشخص نمودن این مساله که در حال حاضر این مذاکرات دقیقا در چه مرحله و ایستگاهی قرار دارد، اختلاف نظرهایی بین دولتمردان ترکیه و سیاستمداران کُرد حزب صلح و دموکراسی وجود دراد. شما چه نگرشی در این خصوص دارید؟ در حال حاضر این مذاکرات در چه مرحله ای است؟ آیا ادعاهایی که در خصوص به بن بست رسیدن گفتگوها مطرح شده، صحت دارد؟
زبیر آیدار: به نظر ما مذاکرات صلح در مرحله ی دوم قرار دارد. از همان روز نخست، ما سه مرحله را برای این مذاکرات ترسیم کرده ایم: مرحله ی نخست شامل اعلام آتش بس و مساله ی عقب نشینی نیروهای پ.ک.ک از خاک ترکیه می شود. مرحله ی دوم؛ شامل ایجاد تغییرات بنیادین و مهم در قانون اساسی ترکیه به منظور تامین مطالبات کردهای ترکیه، تغییر قوانین تعریف جرایم تروریستی، آزادی زندانیان پ.ک.ک و آغاز تدریس به زبان کُردی به شیوه ی رسمی و بلاخره مرحله ی سوم که همانان مقطع نهایی صلح و دوران عادیسازی همه ی جوانب مساله و تامین شرایط بازگشت همه ی افراد پ.ک.ک از کوه و تبعیدگاه به ترکیه و مشارکت آنها در عرصه های فعالیت سایسی به شیوه ی رسمی و آشکار است.
ما در مرحله ی نخست به تمام معنی وظایف خود را به درستی انجام داده ایم و در خصوص آتش بس و عقب نشینی مشکلی پیش نیامده است. متقابلا دولت نیز با ایجاد کمیسیون صلح در مجلس ملی و نیز با ایجاد هیات ۶۳ نفره ی فرزانگان صلح؛ به طور نسبی گامهایی برداشت و این نشان می دهد که مقطع نخست یا ایستگاه اول مذاکرات به پایان رسیده و ما در حال حاضر در مرحله ی دوم هستیم. اما در این مرحله، ما شاهد آن هستیم که دولت ترکیه به اندازه ی کافی تلاش نکرده و دولت به کندی گام بر می دارد. از این گذشته در وضعیت حبس جناب اوجالان تغییری به وجود نیامده است. به موازات این ها در حوزه ی تغییر قانون اساسی ترکیه نیز اقدام جدی صورت نگرفته است. دولتمردان آنکارا هرازچندگاهی اعلام می کنند که چند بسته ی پیشنهادی در دست داریم، مشغولیم، در حال بررسی هستیم اما در عمل، گام چندانی بر نمی دارند و تعلل و وقت کشی آنکارا در این خصوص قابل قبول نیست. دولت گاهی بهانه می آورد و اعلام می کند که تا زمانی که همه ی افراد پ.ک.ک از ترکیه خارج نشوند، وارد مرحله ی دوم نخواهیم شد. اما واقعیت این است که چنین قرار و مداری بین ما صورت نگرفته است. در حال حاضر بین ما چنین بحث و جدل هایی در جریان است و البته نمی توان اسم این شرایط را به بن بست رسیدن مذاکرات گذاشت اما در عین حال باید اذعان کرد که مشکلات و موانع جدی نیز وجود دارد.
اصل مساله این است که ترکیه هنوز هم دست از رویکردها و واکنش های گذشته ی خود برنداشته است. به عنوان مثال شما می بینید که الان ترکیه در خصوص فعالیت ها و مبارزات سیاسی کردها در شمال سوریه واکنش های منفی نشان می دهد. این گونه موضع گیری های آنکارا ما را به تامل وادار می کند. این منطقی نیست که شما به عنوان دولت ترکیه هم با کردها در حال مذاکره و تلاش برای رسیدن به توافق نهایی باشید و هم گروه های افراطی القاعده و النصره را تقویت کرده و آنها را برای حمله به کردهای سوریه، تجهیز و تسلیح کنید و در عین حال اعلام کنید که حزب اتحاد دموکراتیک با آتش بازی می کند. یعنی در واقع دولت ترکیه همان سخنانی را که ده سال پیش درباره ی کردهای جنوب (اقلیم کردستان عراق) به کار می برد و از تلاش های آنها برای رسیدن به خودگردانی انتقاد می کرد، هم اکنون برای کردهای غرب (شمال سوریه) نیز به کار می برد. این دسته از رویکردهای ضدکُرد ترکیه، بر مذاکرات صلح نیز تاثیر منفی می گذارد و قطعا باید از چنین بیاناتی خودداری کنند.
شاید در شرایط کنونی به خاطر ماه رمضان و تعطیلی تابستانه ی مجلس ملی ترکیه، تعلل آنکارا تا حدی قابل تحمل باشد اما قطعا پس از بازگشایی مجلس، حکومت باید برای کردها گام جدی بردارد و مراحل بعدی مذاکرات را با شتاب و جدیت بیشتری دنبال کند.
ما خواهان آن هستیم که شرایط حبس جناب اوجالان تغییر کند و او از امکان دیدار و گفتگو با هیات های سیاسی و نیز از امکان ملاقات با برخی از مسئولین حزب ما برخوردار باشد تا بتواند در روند مذاکرات صلح مشارکت بیشتری انجام دهد و آرا و نظرات خود را به اطلاع عموم برساند. اما متاسفانه در این خصوص اقدامی صورت نگرفته و ما به عنوان یک جنبش سیاسی و مردمی در مقابل این اقدامات آنکارا واکنش نشان می دهیم.
از موضوعات دیگری نیز که می توان به آن اشاره کرد، برخی اقدامات نظامی و امنیتی ترکیه در مناطق مرزی مانند ساخت پایگاه های نظامی جدید و استخدام صدها روستایی کُرد به عنوان اعضای سازمان محافظین روستا و ایجاد گروه های شبه نظامی جدید است که می دانید پیش تر فلسفه ی وجودی آن صرفا برای مقابله با پ.ک.ک بوده است و در دوران صلح چنین اقدامی بسیار بی معنی و در عین حال مشکوک و نگران کننده است. با وجود همه ی این واقعیت های منفی من باید باز هم به این مساله اشاره کنم که به هر حال ما در یک روند و پروسه ی ویژه به نام روند مذاکرات صلح قرار داریم و نمی خواهیم به شکل ناگهانی، رشته را گسسته و به گفتگوها پایان دهیم. ما به تلاش خود ادامه می دهیم و همه ی فعالیت و مقاومت ما در این مسیر، صرفا به منظور رسیدن به صلح، آرامش و ثبات است. ما آن چه از دستمان بربیاید انجام می دهیم، به وظایف خود عمل می کنیم و حاضریم به شکل صادقانه به فعالیت خود برای برقراری صلح ادامه دهیم. فعلا در همین مسیر به کار و برنامه های خود ادامه می دهیم، ببینیم روند مذاکرات به کجا ختم خواهد شد.
کردپرس: آیا دلیل اصلی و زمینه ی بروز این مشکلات به بی اعتمادی طرفین مذاکره ربط دارد یا نقش نگرش ها و رویکردهای حزبی و سیاسی دولت اردوغان در مذاکرات را نیز دخیل می دانید؟ گفته می شود حکومت برآمده از حزب عدالت و توسعه به شدت به دنبال این است که در روند مذاکرات صلح به گونه ای رفتار کند که نه تنها آرای خود را از دست ندهد بلکه آرای جدید را نیز صاحب شود. این تحلیل را تا چه اندازه به واقعیت نزدیک می دانید؟
زبیر آیدار: آن چه که من از آن سخن می گویم، فراتر از بی اعتمادی است. در واقع این رفتارهای دولت، به اصل تعریف و نگرش دولت از صلح و مذاکرات صلح ارتباط دارد. این مساله بازگوکننده ی این واقعیت است که حکومت ترکیه، چه فهم و ادراکی از معضل کردهای ترکیه دارد و تا چه اندازه خود را پایبند به حل این معضل می داند. ببینید! بدون تعارف، در این میان واقعیتی به نام جنگ طولانی سی ساله وجود دارد. حالا بعد از این همه سال طرفین می خواهند این معضل را از راه بررسی شیوه ها و راهکارهای سیاسی و حقوقی حل کنند. اما فراموش نکنیم آن چه که دو طرف و دو جبهه ی مخالف هم را پشت میز مذاکره می نشاند، جنگ و اختلافات بنیادین است و به بیانی دیگر؛ آنان که با هم مذاکره می کنند، دشمن هم بوده اند و نمی توان انتظار داشت که به محض آغاز مذاکرات، این دشمنان قدیمی تبدیل به دوست و همراه شوند. به همین خاطر باید هیچ گاه جانب تدبیر را رها نکرد. مثلا لازم است گاهی از خود سوال کنیم که آیا این ها قصد دارند ما را سرگرم و غافل کرده و یک بار دیگر نیروهای سیاسی و نظامی خود را سازماندهی و تقویت کنند؟ آیا می خواهند یک مدت نیروهای ما را در حال سکون و دور از عملیات نظامی قرار داده و نیرو و آمادگی ما را تحلیل ببرند؟ با این حال و با وجود همه ی این سوالات و تدابیر، جستجوی راهی برای رسیدن به صلح و آرامش، هدف اصلی ماست و دست از این هدف بر نمی داریم. رویکرد ما به مقطع مذاکرات صلح صادقانه است و به ضرورت های این دوره نیز پایبند هستیم اما بدون تعارف، حزب عدالت و توسعه در اوج منفعت طلبی با پدیده ی صلح برخورد می کند و مدام در اندیشه ی منافع انتخاباتی و تبلیغاتی است و این موضوع ما را به تامل وا می دارد.
به زودی در ترکیه شاهد برگزاری انتخابات محلی خواهیم بود. پس از آن نیز انتخابات ریاست جمهوری و نهایتا انتخابات سراسری فرا خواهند رسید. آرا و نتایج این سه انتخابات برای حزب عدالت و توسعه اهمیت فراوانی دارد و همه چیز را با متر و معیار ریسک انتخاباتی می سنجد. مجموع این دلایل باعث می شود که کردها نیز دچار چنین تردیدهایی شوند: آیا باز هم دولت اردوغان برای جمع کردن آرای انتخاباتی، در چهارچوب یک رویکرد تاکتیکی، صلح با کردها را پذیرفته است؟ به عبارتی دیگر دولت اردوغان، هم می خواهد کردها را نگاه دارد، هم ملی گرایان ترکیه را راضی کند و هم یک برگ رای خود را نیز از دست ندهد. چنین چیزی را نمی توان تغییر و تحول در رویکرد سیاسی نام گذاشت. این دیگر چه نوع سیاستی است که می خواهد همه چیز را توامان و در آنِ واحد داشته باشد و دست به هیچ ریسکی نزند؟ این رفتار مطلقا قابل قبول نیست.
منطق حکم می کند که گذشته از همه ی عواطف و نگرش های شخصی و منافع حزبی، برای آینده ی ترکیه و منافع مشترک ترک ها و کردها، همه ی ما برای رسیدن به صلح قدم برداریم. اما متاسفانه، در سیاست و نگرش حکومت ترکیه شاهد بروز یک تغییر و تحول جدی نیستیم. دیگر زمان آن فرا رسیده است که حکومت، آداب و ضرورت های صلح و مذاکره را در ک کرده و بر مبنای چنین درکی قدم بردارد.
کردپرس: همچنان که شما هم اشاره کردید، روند فازهای بعدی مذاکرات صلح با مراحل آماده سازی سه انتخابات ترکیه همزمان و متقارن شده است. آیا این اتفاق را برای کردهای ترکیه یک بدشانسی و یک حرکت همزمانی نامناسب می دانید؟
زبیر آیدار: ما معتقدیم که مساله ی روند مذاکرات صلح را نباید منوط به چند و چون نتایج انتخاباتی کنند. زوم اغراق آمیز روی انتخابات، یک سیاست صحیح نیست. انتخابات در ترکیه هیچ گاه به پایان نمی رسد و به محض این که یک انتخابات به پایان می رسد، آماده سازی برای انتخابات بعدی آغاز می شود و نباید مساله ی مذاکرات صلح را نیز در چنین چهارچوب تنگی وارد نموده و محاسبات انتخاباتی را بر آن تحمیل کنیم. چنین رفتاری نمی تواند مسائل مرا به شکل بنیادین حل کند و اگر دولت در این مسیر قدم بگذارد، نشان خواهد داد که هنوز هم به دنبال راهکارهای تاکتیکی و موقت است و خیال آن را ندراد که به شکل ریشه ای با مشکلات ما مواجه شود. دولت باید دست از منافع حزبی و انتخاباتی بردارد. قطعا در این حوزه ریسک هم وجود دارد و قرار نیست طرفین از ریسک بهراسند. مگر خود ما در مذاکرات صلح دست به هیچ اقدام مخاطره آمیزی نزده ایم؟ از آغاز سال تاکنون چندین اقدام بزرگ و فداکارانه انجام داده ایم. از اعلام آتش بس بگیرید تا عقب نشینی و بسیاری اقدامات دیگر. صراحتا می گویم؛ خیلی وقت ها ما در برابر مردم و خیل هواداران خود، برای توجیه این اقدمات مسئولیت پذیرانه با مشکل مواجه می شویم. آنها مدام از ما می پرسند به شما چه داده اند، چه امتیازی گرفته اید که با چنین سرعتی به تعهدات خود عمل می کنید؟ ببینید! در شرایط حبس جناب اوجالان تغییری داده نشده، ده هزار فعال سیاسی ما زندانی هستند و هنوز هم مانع بزرگی به نام قانون سدّ ده درصدی انتخابات وجود دارد و با این وجود ما باز هم در این صحنه با تمام قدرت پیش می رویم. خوب… انتظار داریم که حکومت این واقعیت ها را ببینید و آنکارا نیز متقابلا در برابر اقدامات ما کارهای لازم را انجام دهد تا روند مذاکرات به خوبی پیش برود. شما که نمی توانید به عنوان حکومت ترکیه هم با کردها وارد پیمان وتوافق شوید و هم چشم طمع به آرای ملی گرایان حزب حرکت ملی بدوزید. چنین سیاستی راه به جایی نخواهد برد. به عبارتی روشن تر، اگر حکومت ترکیه بخواهد در روند مذاکرات صلح، به شکل تاکتیکی عمل کند، بحران، ژرف تر و پیچیده تر خواهد شد.
کردپرس: سران حکومت ترکیه و حزب عدالت و توسعه عمدتا، به جای طرح عبارت «معضل کردها» ازمعضل ترور حرف می زنند و مدام اعلام می کنند که معضل ترور اصلی ترین مشکل کشور است. از این گذشته آن گونه که در رسانه ها و محافل سیاسی ترکیه مطرح شده، ظاهرا حکومت تعهدات مکتوبی به پ.ک.ک نداده و چیزی بر کاغذ نیامده است. در چنین شرایطی شما چگونه توانسته اید ریسک ورود به مراحل و فازهای متعدد مذاکرات صلح را بپذیرید؟
زبیر آیدار: هر راهکاری، چهارچوب های ویژه ی خود را دارد. نمی توان گفت که در چهارچوب مذاکرات صلح، تعهد و توافقی وجود ندراد. اگر توافق وجود نداشت ما چگونه می توانستیم اقدامات اخیر را انجام دهیم؟ در واقع هر قدمی که برداشته ایم بر اساس توافقات لازم صورت گرفته است. اگر از ما بپرسند چرا این گام ها را برداشته اید؟ در پاسخ می گوییم: ما با حکومت ترکیه در مورد همه ی این اقدامات صحبت کرده ایم، به توافق رسیده ایم و لازم بود که چنین قدم هایی را برداریم.
رهبر ما به مدت یک و نیم سال حتی با خانواده ی خود اجازه ی ملاقات نداشت و حالا با چندین هیات سیاسی، دیدار می کند. این هم یکی از نتایج مذاکرات صلح است. ما که نمی توانیم بگوییم دولت هیچ کاری نکرده است. دیدارهای متعدد هیات های نمایندگان کُرد با جناب اوجالان، ایجاد کمیسیون صلح در مجلس ملی ترکیه و ایجاد هیات ۶۳ نفره ی فرزانگان صلح، از جمله اقدامات مثبت دولت به شمار می آید. اما این ها کافی نیست. ما می خواهیم دولت به یک شیوه ی بنیادین با معضل کردها مواجه شود. ضمنا آنان باید ادبیات خود را تغییر دهند و به جای معضل ترور، از معضل کردها حرف بزنند.
نخست وزیر اردوغان می گوید، به جای مقطع مذاکرات صلح و تلاش برای حل معضل کردها از عبارت «مقطع حل مشکلات» نام می برد. خوب… چه مشکلاتی؟ مگر نه این است که واقعیت روشنی به نام معضلات و خواسته های کردها وجود دارد؟ از دید ما نام واقعی و روشن مقطع کنونی این است: تلاش برای حل معضلات کردهای ترکیه از راه به کارگیری راهکارهای سیاسی و دموکراتیک.
کردپرس: رویداد ترور سه تن از سران پ.ک.ک در پاریس و پیش از آن موضوع کشته شدن ۳۴ جوان کُرد در بمباران هوایی اولودره، هر دو از پرونده هایی بودند که تحقیقات قضایی آنها در دوران مذاکرات صلح، به نتیجه نرسید. آیا می توان گفت که این دو موضوع قربانی تداوم مذاکرات شد؟
زبیر آیدار: رویداد پاریس همزمان با روزهای آغازین دور جدید مذاکرات صلح روی داد. اگر چه نخست وزیر اردوغان بارها اعلام کرده که انگیزه ی عاملین این ترور، به بن بست رساندن مذاکرات صلح بوده اما در خصوص واقعیت های پشت پرده ی رویداد پاریس، ما معتقدیم که این اقدام به طور کامل در داخل ترکیه برنامه ریزی شده و خارج از محدوده ی اطلاعات نخست وزیر نبوده است. از سویی دیگر، این واقعه در فرانسه روی داده و همین مساله نیز ما را به تامل وامی دارد. قطعا برای انجام این عملیات، از حمایت خارجی ها هم بهره گرفته شده اما به هر حال این واقعه برای ما تازه و بدون سابقه نبوده و قبلا هم برای از میان بردن سیاستمداران کُرد در کشورهای اروپایی تلاش هایی صورت گرفته است. ما بر این باوریم که حکومت ترکیه در این ماجرا دست دارد و روابط پشت پرده ی ترور پاریس، حتی ستاد کل فرماندهی نیروهای مسلح در آنکارا را هم شامل می شود و گروه اجرایی آن هم وابسته به «اداره ی عملیات ویژه»ی نیروهای مسلح ترکیه بوده است. در ارتباط با این ترور فردی هم دستگیر شد که هنوز هم زندانی است اما نخواستند که اطلاعات و اسرار ارتباطات او با آنکارا را افشا کنند. جالب این جاست که در راستای ادامه و اجرای کامل سناریوی حمله به سیاستمداران کُرد، ارتش ترکیه نیز چندین بار در جنوب (کردستان عراق) مواضع پ.ک.ک را بمباران کرد.
بمباران هوایی اولودره نیز در واقع حمله علیه خلق کُرد و عملیات ویژه ای بود که از پایتخت ترکیه طراحی و اجرا شد. ما همچنان پیگیر این مساله خواهیم بود و می خواهیم مقصرین و آمرین این بمباران به دستگاه عدالت سپرده شوند و قطعا دست از پیگری برنخواهیم داشت.