مصاحبه کرد هوال با عمر دمیر(عمر دلسوز) نویسنده چند رمان کوردی در ترکیه
زبان کوردی(کرمانجی، سورانی، هورامی، کلهری و …) همگی جزء فرهنگ هر کشوری محسوب میشوند ولیکن برخی احزاب و گروه ها تلاش کردند تا از این حوزه فرهنگ بصورت ابزاری سیاسی استفاده کنند کما اینکه حتی خودشان هم به آنچه میگفتند عمل نمیکردند این روند سبب شد تا فضای فرهنگی بویژه در حوزه زبان کردی سیاست زده شود روندی که موجب از بین رفتن میراث ناملموس فرهنگی نیز می گردد . البته در ایران نخبگان کردی و حاکمیت سیاسی تلاش میکنند تا فضای فرهنگی از سیاست زدگی دور شود ولی در ترکیه به دلیل نگاه افراطی حاکمیت و البته رادیکالیزه شدن فضای کردی تحت تاثیر احزاب و گروه هایی نظیر پ ک ک فضای فرهنگی به شدت سیاست زده شده است.
– همان طور که می دانید وضعیت زبان کردی و سیاست دولت ترکیه در قبال آن مشخص است اما یک طرف دیگر قضیه مردم کرد و سازمان های کردی اند که تلاش نمی کنند. ارزیابی شما از وضعیت زبان کردی در ترکیه چیست؟
– بحث در مورد وضعیت زبان کردی در ترکیه سخت است چون سوال سختی است. از یک طرف دولت سیاست ادغام و نابود کردن زبان کردی را اجرا کرد. سیاست یک زبان، یک دولت، یک پرچم، یک ملت را در پیش گرفته است و بر اساس این سیاست نظام سازمانی دولت ایجاد شده است. نظام آموزشی بر اساس آن صورت می گیرد و به همین خاطر است که روند نابود کردن زبان کردی به روند خودنابودی توسط خود کردها تبدیل شد. کردها از لحاظ روانی در شرایط قرار گرفتند و گفتند وجود زبان ما چیزی را برای ما به ارمغان نمی آورد، در زندگی روزمره، اداری، سیاسی و تجاری به درد نمی خورد. یعنی اعتبار ندارد. برای همین نیز خیلی از خانواده ها برای این که کودکانشان از دیگر کودکان عقب نمانند با بچه های خود ترکی حرف زدند. مثلا پدر و مادر کردی می دانند، مادربزرگ/پدربزرگ بهتر کردی می داند اما نوه خیلی کردی نمی داند. یعنی نوه و مادربزرگ/پدربزرگ دیگر نمی توانند زبان همدیگر را بفهمند. این روند به این سطح رسید و بدون تردید در سازمان های کردی نیز این روند وجود دارد. چون افراد عضو همان افراد از همان فرهنگ و همان خانواده ها هستند. حرکت سیاسی کرد در ترکیه نیز وقتی شکل گرفت بیشتر یک حرکت ایدئولوژیک بود و به مسئله طبقات اجتماعی پرداخت و اوایل حتی می گفتند اول مسئله آزادی و استقلال را حل خواهیم کرد سپس مسئله زبان را حل خواهیم نمود.
-آیا به نظر شما این اشتباه نیست؟ چون وقتی زبان نباشد همه چیز از بین می رود.
– دقیقا درست می گویید. این نگرش سازمان (پ ک ک) ضربه بزرگی به زبان کردی زد به ویژه در داخل سازمان هیچ ارزش و اهمیتی به زبان ندادند هیچ فعالیت زبانی صورت نگرفت و بعدا خیلی دیر اقداماتی صورت گرفت آن هم برای یک سری اصلاحات خودش بود.
– پ ک ک می توانست برای زبان خیلی کارها انجام دهد اما انجام نداد و حتی اکنون نیز سران پ ک ک به ترکی حرف می زنند و جوانان نیز آنها را الگو قرار می دهند و می گویند پس ترکی مهم است. آیا این تاثیر پ ک ک منفی نیست؟
– البته که تاثیر دارد دو آن هم تاثیر منفی. اصلاح یک سری موارد خیلی سخت است به ویژه در بین این سازمان. چون اساس و پایه این سازمان چنین ایجاد شده لذا اکنون اصلاح آن سخت است. کادرهای اولین بنا را چنین گذاشتند و به عنوان یک سازمان ایدئولوزیک تاسیس کردند مسائل اجتماعی و طبقاتی را مطرح نمودند اما می دانیم مسائل فرهنگی روشنفکری و زبانی خیلی مهم هستند. متاسفانه این سازمان موضوع را نادیده گرفت و تاثیر بزرگ آن نیز منفی بوده و هنوز هم ادامه دارد. در تشکیلات وابسته به آن نیز چنین است. فضایی را ایجاد کرد انگار اگر کسی در خانه خود ترکی بلد نباشد انگار عقب مانده است. یادگرفتن زبان ها خوب است اما باید زبان خود را نیز بدانیم در غیر این صورت اگر هزار زبان نیز بلد باشیم بی فایده است.
– اسماعیل بشیکچی می گوید قندیل بزرگترین آموزشگاه زبان ترکی است. از طرف دیگر هم می بینیم دولت بر “فقط زبان ترکی” تاکید دارد. آیا می توان گفت یک روند زبان‌کُشی توسط دولت آغاز شده و کردها نیز به آن کمک می کنند و روند را تسهیل می نمایند تا زبان کشته شود؟ آیا چنین چیزی ممکن است؟
– این تحلیلی درست و بجاست. دولت برنامه دارد و عمدا زبان کردی را در روند مرگ قرار می دهد کردها هم بدون این که خبر داشته باشند در این روند قرار گرفته اند یعنی کارگران اجرای این پروژه شده اند و خیلی از کارهایی را که دولت نمی تواند در مدتی کوتاه انجام دهد از این طریق توسط خود کردها اجرا شد و اکنون نه تنها در سیستم دولتی بلکه در خانواده های کرد نیز زبان ترکی حاکم است. دولت هم همین را می خواهد که تا دورافتاده ترین روستاها نیز زبان و فرهنگ خود را حاکم کند. در ترکیه خود کردها کارگران این پروژه دولتی شده اند. این جای تاسف دارد. سازمان (پ ک ک) نیز بارها بیانیه صادر می کند و می گوید زبان ارتباطی ما باید کردی باشد اما در عمل چنین نیست چون اساس آن طوری دیگر بنا نهاده شد و کادرهای اصلی آن چنین بار آمده اند که بر ترکی تاکید کنند. به نظر من نباید زبان را ابزار تبلیغات خود قرار دهد.
