✍️دکتر سید عبدالعلی قوام

انجمن بی تاوان : در سالهای پس  از حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ مطالعۀ پدیده تروریسم تحولات عمده ای را از یک زیر شاخه مطالعات امنیتی به یک حوزۀ مستقل در جهان آکادمیک غرب طی کرده و این روند شاهد سریعترین رشد در سالهای اخیر بوده است. با وجوداین با توجه به حاکم بودن دیدگاههای ارتدوکس بر این مطالعات بیشتر ادبیات تولید شده در این حوزه توان تولید یافته های قدرتمند تجربی و پیشرفت واقعی را نداشته است. مدعای این پژوهش آن است که یک روی کرد انتقادی می تواند چارچوب قدرتمندی برای تبیین پدیده تروریسم و مطالعۀ گروه هایی چون گروه کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک) فراهم کند و فراتر از محدودیتهای رویکرد سنتی قرار می گیرد. لذا این پژوهش درصدد است تا بر اساس تقسیم بندی رابرت کاکس از نظریه های روابط بین الملل به دو دسته مشکل گشا (problem-solving) و انتقادی (critical)، ابتدا مهم ترین مشکلات و نقاط ضعف دیدگاه های ارتدوکس را در تبیین پدیده تروریسم و رفتار سیاسی .پ. ک. ک. بررسی کند. سپس با اتخاذ یک رویکرد انتقادی، پدیده تروریسم را به طور کلی و مسأله گروه کارگران کردستان ترکیه (PKK) را به طور خاص بررسی و تبیین کند.

پدیده تروریسم در جهان در حال گسترش است. این پدیده، مخصوصاً از آغاز قرن بیستم به شدت فراگیر شده و سیاست جهان را تحت تأثیر قرار داده است. امروزه تروریسم به منزله پدیده جایگزین در تحولات سیاسی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عمل میکند و زندگی سیاسی را به چالش میکشد (متقی، ۱۳۸۸، ۲۸۱). البته تروریسم به اشکال مختلف از زمانهای قدیم و متناسب با نظامهای سیاسی حاکم بر جوامع، از نظامهای سیاسی سنتی گرفته تا دوران مدرن وجود داشته است. اشته است تروریسم در بیشتر متنها به منزله نوعی خشونت سیاسی نامشروع مفهوم سازی شده است که از سوی بازیگران غیر دولتی در پیش گرفته میشود. پیامد عمده این روی کرد آن است که تروریسم تنها در رابطه با بازیگران غیر دولتی مطالعه می شود، و تروریسم دولتی به منزله یک خشونت مشروع ظاهر میشود. نقطه آغازین بیشتر نوشته ها این فرضیه است که تروریسم پدیده ای عینی است که با استفاده از روشهای علمی رایج در علوم اجتماعی قابل توضیح است ۲۰۰۹ Jackson). در نتیجه، اکثر مطالعات تروریسم تمایل دارند تا یک هستی شناسی پوزیتویستی و روش شناسی تجربی را که مبنی بر مجموعه ای از آمار قابل مشاهده موردنگاری و اطلاعات غیر تاریخی آمار قابل مشاهده مورد نگاری است، به کار ببرند. بر این اساس، فرضیه ها و مفهوم سازی انجام گرفته در مورد تروریسم، باعث ایجاد دانشی میشود که در آن تروریسم یک خشونت دولتی است که می توان آن را به طور عینی و نظام مند مطالعه کرد (ibid).

در واقع تروریسم یک مفهوم مجادله آمیز و یک پدیده رفتاری و اجتماعی پیچیده است که برای فهم آن نمیتوان به تحقیقهای تجربی و تک علتی بسنده کرد. در طول سه دهه گذشته مطالعات تروریسم بیشتر رویداد محور بوده و این برداشت غیر تاریخی وجود داشته است که تروریسم با ۱۱ سپتامبر شروع شده است، و تجربیات تاریخی بسیاری از کشورها قبل از آن نادیده گرفته میشود ۲۰۰۹,۳۲ ,Ranstorp). در چارچوب سیاست های مقایسه ای می توان به شیوۀ کار حکومتها و تعامل میان ساختارهای مختلف پی برد و عمل کرد نظامهای متفاوت را با یکدیگر مقایسه کرد. دسترسی به یک الگو یا نمونه ،اعلی تصویری از گونه شناسی های مختلف بـه دسـت خواهد داد تا با اندوخته های تجربی بتوان دادههای متعدد را در موارد زیاد بررسی کرد و سپس به یک سلسله اصول و قواعد کلی دست یافت (قوام، ١٣٨۴، ٣). در این راستا کاملاً لازم است با بررسی تطبیقی دو دسته از دیدگاهها در مورد تبیین پدیده تروریسم پی ببریم که کدام یک ما را در رسیدن به رهیافتی کارآمدتر رهنمون خواهد ساخت مسأله این است که چگونه سیاستها و اقدامات به کار گرفته شده در گذشته و در حال حاضر با عنوان جنگ علیه تروریسم از پدیده تروریسم به منزله یک استراتژی برای اعمال خشونت سیاسی توسط دولتها به طور مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرده است. بنابراین این پژوهش با اتخاذ یک روی کرد انتقادی پدیده تروریسم و رفتار سیاسی گروه کارگران کردستان ترکیه را بررسی می کند و در صدد پاسخ به این سوال است که آیا به کارگیری دیدگاه انتقادی مکتب فرانکفورت در تبیین پدیده تروریسم و فهم رفتارهای سیاسی پ.ک.ک نسبت به نظریه های مشکل گشا تحلیل جامع تری ارائه میدهد یا نه. در این راستا، فرضیه این تحقیق آن است که در تبیین پدیده تروریسم و رفتار سیاسی پ ک ک از دیدگاه انتقادی م از مبانی هستی شناختی معرفت شناختی روش شناختی و اخلاقیات ارائه میشود که به طور کلی تحلیل جامع تری نسبت به رویکرد ارتدوکسی به دست می دهد.

ادامه دارد…