امید است تحولات صورت گرفته اخیر به گسستگی در رابطه میان اربیل و بغداد پایان داده باشد اما همیشه مسائل حل نشده ای وجود خواهد داشت.
به گزارش انجمن بی تاوان، ارنب نیل سنگوپتا می نویسد: درست است که اقلیم کردستان بعد از گذشت یکسال هنوز از اعمال سیاست های تنبیهی رنج می برد اما توانسته است به نوعی خود را سرپا نگاه داشته و به وضعیت گذشته خود باز گردد.
عراق پس از مدتها رخوت سیاسی و ناآرامی اجتماعی، ناگهان فرصت بسیار خوبی برای گذار از مشکلات قبلی و چیره شدن بر آنها یافته است.
نمایندگان پارلمان عراق، اوایل این ماه یکی از سیاستمداران ارشد کرد را به عنوان ریس جمهور عراق انتخاب کردند و او هم در مقابل، یک تکنوکرات مورد احترام را به عنوان نخست وزیر جدید این کشور معرفی کرد. اکنون، پیروزی محض برای یکی از احزاب کردی در انتخابات اقلیم کردستان عراق نیز قرار است به سردرگمی ناشی از سرکوب این منقطه از سوی بغداد در واکنش به برگزاری رفراندوم استقلال در تاریخ ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۷ در اقلیم کردستان پایان دهد.
بدون کسب ۴۵ کرسی پارلمان اقلیم کردتان از سوی حزب دموکرات، عامل برگزاری رفراندوم شکست خورده و ۲۱ کرسی توسط حزب اتحادیه میهنی، تصویر سیاسی در اقلیم کردستان نمی توانست تا این حد واضح و روشن باشد. شاید کردها بهای قمار یکجانبه مسعود بارزانی، از رهبران کرد عراق را پرداخته باشند اما آنها به وی برای ادامه رهبری مذاکره با بغداد و بهبود رابطه با قدرت های منطقه ای اعتماد کردند.
با توجه به این که همین یک سال پیش بود که دولت حیدر العبادی شبه نطامیان را برای خارج کردن مناطق مورد مناقشه از جمله کرکوک از کنترل نیروهای پیشمرگ فرستاد، بودجه اقلیم کردستان را قطع کرد و پرواز به فرودگاههای اقلیم کردستان را تحریم کرد، بدون شک، احساسی عجیب و غریب در مورد تحولات سیاسی این ماه وجود دارد.
به نظر می رسید که کار بیرون راندن داعش از موصل، فلوجه و تکریت و دیگر مناطق عراق به سرانجام نرسد و عراق در آستانه شیوع یک بحران دیگر ساخته دست بشر باشد. پس از گذشت یک سال، درست است که اقلیم کردستان هنوز از اعمال سیاست های تنبیهی رنج می برد اما توانسته است به نوعی خود را سرپا نگاه داشته و به وضعیت گذشته خود باز گردد.
عبادی بعد از غیرقانونی خواندن برگزاری رفراندوم، در مجبور کردن اقلیم کردستان عراق به پذیرش رای دادگاه عالی عراق در مورد لغو نتیجه رفراندوم موفق بود و رضایت کشورهای همسایه عراق از جمله ترکیه و سوریه را نیز به دنبال داشت. اما عبادی در همراه کردن دل کردها که خواهان ادامه مذاکرات ملی برای حل مسائل معلقه که مانعی برای پیشرفت اقلیم کردستان شده موفق نبود. کردها خواهان رشد اقلیم کردستان با سرعت بیشتری هستند.
همان طور که ذکر شد ایجاد دموکراسی تکثرخواه و سیستم فدرالی واقعی فقط یکی از قول های عمل نشده ای است که در قانون اساسی ۲۰۰۵ عراق وعده تحقق آن داده شده است. عادل عبدالمهدی، نخست وزیر جدید عراق به زودی با انبوهی از مشکلاتی روبه رو خواهد شد که از سوی نخست وزیران قبلی به وی واگذار شده است.
میزان بیکاری بالا، قطع شدن های مکرر برق، ارائه ضعیف خدمات عمومی و زیرساخت های نامناسب مشکلاتی است که گریبانگیر بسیاری از مناطق عراق بویژه بصره شده است.در بخش شمالی عراق که با ویرانی های گسترده ناشی از جنگ بعد از بازپس گیری این مناطق از سوی نیروهای عراقی و همراهان شبه نظامی همراه شده هنوز هیچ گونه فعالیت بازسازی شروع نشده است. حتی بدتر از آن، به علت نبود امنیت و توسعه و خطر بازگشت داعش، برخی حملات ناشی از نگاه تندروی از جمله به زنان در عراق از سر گرفته شده است.
کردهای عراق که از نظر اجتماعی ترقی خواه بوده و تجربه زیادی از تقابل با اثرات جنگ مانند محرومیت و خصومت های داخلی و خارجی و شومی جغرافیای سیاسی روبه رو بوده اند، می توانند متحدی باارزش برای دولت فدرال در جهت مقابله با چالش های ذکر شده باشند.
برای مسعود بارزانی، که در بحبوحه مناقشات رفراندوم از سمت رییس اقلیم کردستان عراق استعفا داد، شکست خوردن در به واقعیت رساندن رویای کردها برای استقلال نمی تواند مانع وی در بازگشت به نقش برجسته اش در صحنه سیاسی عراق باشد.
مسعود بارزانی به عنوان یکی از رهبران کهنه کار و قدیمی در عراق باید بتواند رهبران جدید عراق را در این وادی پرتلاطم سیاسی با تمرکز بر ایجاد دولتی پاسخگو و بازسازی در سطح ملی هدایت کند.
در واقع، برای عادل عبداالمهدی، همراهی بهتر از این رهبر سالخورده کرد در ترسیم مسیری مستقل از قدرت های خارجی رقیب در عراق و ایجاد روابط تجاری با دولتها و شرکت های خصوصی وجود ندارد.
شاید مسعود بارزانی و برهم صالح، رییس جمهور عراق از دو حزب رقیب همدیگر باشند اما آنها باید اختلافات خود را کنار بگذارند و به بهترین شیوه در خدمت منافع کشور کار کنند. علاوه بر آن، احترامی که جامعه بین المللی برای این دو قائل است باید برای افزایش شانس عراق در جذب کمکها، سرمایه گذاری و پشتیبانی فنی به کار گرفته شود.
در مورد اقلیم کردستان عراق، مطمئنا، دولت بعدی این منطقه باید کارهای زیادی انجام دهد. متقاعد کردن دولت مرکزی عراق برای برداشتن محدودیت های پسارفراندوم همچنان باید ادامه داشته باشد. کردها بدون دسترسی به تسهیلات بانکی و گردش آزادانه پول، نخواهند توانست از تمام ظرفیت های اقتصادی منطقه اقلیم کردستان استفاده کنند.
همچنان مشکلات چالش برانگیزی مانند از سر گیری صادرات نفت و کنترل بر میادین نفتی منطقه مورد مناقشه کرکوک همچنان وجود دارند و این مشکلات تا زمانی که اعتماد و تقسیم قدرت میان اربیل و بغداد ایجاد نشود همچنان به قوت خود باقی خواهد بود. علاوه بر آن، مسئله حضور شبه نظامیان در کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه، ورود نیروهای خارجی به عراق مانند ارتش ترکیه و نیز کنترل بر مرزها و گذرگاه های مرزی وجود دارد.
امید است تحولات صورت گرفته اخیر به گسستگی در رابطه میان اربیل و بغداد پایان داده باشد اما همیشه مسائل حل نشده ای وجود خواهد داشت.
منبع: خلیج تایمز
نویسنده: ارنب نیل سنگوپتا، ناظر مسائل خاورمیانه
ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان
