سلیمان ویسی//
اگر بخواهیم درک درستی از واقعیت های حاکم بر جوامعی که کوردها در آن حضور دارند داشته باشیم، باید آنها را در زمان و جغرافیای مختص به خود بررسی کنیم. کوردها در ترکیه امروزی یا کوردها در عراق و همچنین سوریه و یا اینکه کوردهایی که در ایران ساکن هستند، هر یک دارای ویژگی های فرهنگی ، عاطفی و حتی گویش مختص به خود هستند که اگر آنها را در یک اتاق دور یکدیگر جمع کنیم گاهی سخنان یکدیگر را هم متوجه نخواهند شد ، و این تمایزات و تفاوت ها ناشی از اقلیم و ساختار سیاسی حاکم و همچنین عوامل محیطی است که برای هر یک فرهنگی خاص را به ارمغان آورده است.
در ترکیه امروزی که پس از پیمان لوزان و در پی فروپاشی امپراتوری عثمانی تشکیل شد، جریانی بر این کشور حاکم گردید که تمرکز آن بر تقویت ناسیونالیسم ترکی بود و بر خلاف کلیه قواعد انسانی و اخلاقی در دنیای سیاست و همچنین مناسبات و قواعد نظام بین الملل نظیر حقوق بشر و امثالهم، کوردها را ترک های کوهستان خطاب کرده و حتی سخن گفتن و یا لباس پوشیدن کوردی را ممنوع اعلام کرد.
کوردها در ترکیه در چنین شرایطی قرار گرفتند و این شرایط برای کوردها ، آنها را به سمت رادیکالیسم سوق داد ، از قضا در همان مقطع تاریخی تفکرات چپ که وجه غالب آنها رادیکالیسم بود رواج داشت و بررسی آن مقطع تاریخ در ترکیه نشان می دهد که علیرغم فشارهای سیاسی نظام پان ترکیستی ترکیه تعداد قابل توجهی حزب و گروه و انجمن کوردی تشکیل گردیده بود که رویکرد عموم آنها همسو با تفکرات مارکسیستی و به اصطلاح چپ بود.
نگاه حاکم بر نظام سیاسی ترکیه در آن زمان و تا سالها بعد محدود سازی افراطی کوردها بود به گونه ای که تمامی این فشارها و نگاه تنگ نظرانه نسبت به کوردها موجب گردید که سمت و سوی رفتار کوردها به سمت افراطی گری و خشونت گرایش پیدا کند .این رویکرد از سوی کوردها با اقبال از سوی دولت ترک روبرو شد ، چرا که با این شرایط میتوانست سیاست مشت آهنین را بر کوردها وارد کند و عملا موجب گردید جریان تندرو آنها به خارج از مرزهای سرزمینی ترکیه کوچ کنند.
از سویی دیگر کشورهایی که با ترکیه چالش های سیاسی داشتند مثل سوریه از این فرصت استفاده کردند و جریان تندروی کوردی را پناه دادند ، هر چند این رفتار دیری نپایید و تعامل دو کشور موجب شد که آنها به سمت عراق و ارتفاعات شمال آن کوچ کنند و این روند ادامه دارد و اینک که بارزانی با اردوغان بر سر یک میز نشسته اند، موضوع باز بر سر کوچ اجباری کوردها است و این قصه ای است که ادامه دارد .
اما کورد ها در سایر مناطق خاورمیانه شرایط متفاوتی را تجربه کرده اند . در عراق فراز و نشیب های دوران دیکتاتوری صدام و اکنون که حکومت محلی اقلیم کوردی مستقر گردیده است شرایطی بسیار متفاوت با کوردها در ترکیه، رقم زده است و تصور اینکه کوردهای عراق را بشود با الگویی نظیر ترکیه سنجش کرد، جدا از اینکه تفکری نا متنجانس است بسیار دور از ذهن بوده و با هیچ منطقی سازگاری ندارد .
کوردهای عراق تحت هیچ شرایطی نمی توانند تصوری همسان از آن چه بر سر کوردهای ترکیه فرود می آید را برای خود تصویر کنند و بر خلاف جریانی که به دنبال یکسان سازی شرایط کوردها می باشد این الگویی نامانوس است که بیشتر به تئوری پردازی های آرمانگرایانه خیالپردازانه شباهت دارد تا نگاه واقعگرایانه حاکم بر نظم بین الملل.
ما شرایط کوردها در سوریه بسیار متفاوت با عراق و ترکیه است، آنها در حاصل خیزترین و غنی ترین نقاط سوریه ساکن هستند و از قضا کمترین چالش را با دولت سوریه دارند. و اکنون که مسئله دولت بشار اسد و تلاش قدرتهای بزرگ برای تغییر آن در جریان است کوردها کمترین زاویه را با دولت بشار اسد دارند. البته شاید نگاه کوردهای سوری به دولت بشار اسد مبتنی بر فرصت طلبی تعبیر شود ولیکن ویژگی های کوردها در سوریه تفاوت های ماهوی با کوردها در نقاط دیگر دارد.
اما قصه کوردها در ایران تفاوت های اساسی با کوردها در عراق ، ترکیه و سوریه دارد . کوردها در ایران حتی در زمان حکومت پهلوی ها خصوصا پهلوی دوم نیز علیرغم سیاست های مبتنی بر دوری از تمرکز ، ولیکن هیچ یک از محدودیت های ساختاری و بنیانی که در ترکیه و عراق بر کوردها روا می شد را شامل نمی شدند . مرکز صدا و سیمای مهاباد پیش از انقلاب تاسیس شده بود و در همان زمان نیز به زبان کوردی به تولید و پخش برنامه می پرداخت و پس از انقلاب نیز در هر استان کورد زبان شبکه اختصاصی کوردی تاسیس گردید. کوردها در ایران هیچ محدودیتی در پوشش کوردی ندارند و زمانی که به هر یک از شهرهای کوچک و بزرگ غرب و شمال غرب ایران که کوردها در آن مناطق در کنار سایر قومیت ها بیشترین حضور دا دارند، سفر کنیم میتوانیم پوشش کوردی و گویش کوردی را به وضوح در یابیم و این نشان از همزیستی مسالمت آمیز کوردها در ایران در کنار سایر قومیت ها دارد.
در سیستم حاکمیتی نیز از نمایندگان مجلس شورای اسلامی تا فرماندار و استاندار و همچنین معاون اول رئس جمهور و سخنگوی دولت در سطوح کلان ک همچنین سطوح میانی حضور کوردها را و مشارکت سیاسی آنها را به وضوح مشاهده میکنیم. همچنین سطح و میزان مشارکت سیاسی کورد ها در انتخابات هایی که پس از انقلاب اسلامی برگزار شده است نشان از همبستگی ملی کوردها و تعلق خاطر به میهن خود دارد .
در این میان که فقط اشاره ای گذرا به وضعیت کوردها در ایران شد میتوانیم وضعیت کوردها را در ترکیه با وضعیت کوردها در ایران تطبیق دهیم و تفاوتهای فاحش آن را تبیین کنیم .
کوردها در ترکیه پس از فراز و نشیب های گوناگون، فرصت یافتند تا در انتخابات و سیستم پارلمانی ترکیه حضور یابند ولیکن حزب حاکم با ترفند های گوناگون شرایطی را برای کوردها بوجود آورد که کور سوی امیدی نیز برای تحقق حقوق حداقل انسانی برای آنها دور از ذهن می نماید.
حال چرا جریانی تندرو و افراطی که حداقل دستاوردهای کوردها در ترکیه را نیز با رفتارهای احساسی و افراطی بر باد دادند تمایل دلرند این وضعیت را به کشورهایی نظیر ایران و عراق در وهله دوم تسری دهند و آیا اساسا امکان چنین رویکردی وجود دارد ؟
با توجه به شرایط، ویژگی ها و همچنین وضعیت کوردها در ایران و آرامشی که در میان آنها وجود دارد و همزیستی مسالمت آمیزی که در این مناطق در جریان است، اساسا بستر جامعه کوردها تمایلی به رفتارهای افراطی و تندروانه از خود بروز نمی دهد، چرا که نمی خواهد دستاوردهای ارزشمندی که طی سالها رفتار خردمندانه بدست آورده است را با افراطی گری هایی که بخش کوچک ولی پرهیاهوی کوردهای ترکیه بدنبال آن است از بین ببرد . همین تفاوت های فرهنگی است که موجب گردیده کوردها در ایران به چنین جایگاه رفیعی در قیاس با کوردهای سایر کشورها دست پیدا کنند ، هر چند که هیچ روشن اندیش و خردمندی مدعی عدم وجود کاستی در وضعیت کوردها در ایران نیست کما اینکه سایر مردم ایران نیز با این کاستی ها مواجه هستند. ولیکن بدنه جامعه کوردی در کنار سایر اقوام و خرده فرهنگها، با درایت و نیک اندیشی در پی حل آن هستند.
بدون درک صحیح و واقع بینانه از ساختار و شرایط و همچنین فرهنگ جامعه ایران نمی توان با این مردمی که کهن ترین تمدن ها را با خود به همراه دارند مواجه شد و عمده ترین دلیل عدم توجه و اقبال جامعه کوردی به انواع فراخوان ها و رفتارهای رادیکال و افراطی گروه های تندوریی نظیر پ.ک.ک و انواع و اقسام شاخه هایش در همین نکته نهفته است که آنها درک صحیحی از واقعیت های حاکم بر جامعه کوردها در ایران ندارند. کما اینکه رفتار آنها در ترکیه نیز بیانگر عدم درک صحیح از جامعه کوردها در ترکیه نیز می باشد
منبع:کوردپاریز
