گفتگوی کردپرس با تحلیل گر کُرد ترکیه:

اورهان میراوغلو بر این باور است که شمال سوریه ظرفیت قابل توجهی برای تغییر سرنوشت پ.ک.ک و اوجالان ندارد و با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی، ایجاد خودگرانی کُردی در ترکیه به نفع کردها نیست.
اورهان میراوغلو نویسنده و تحلیل گر ۶۰ساله ی کُرد ترکیه، در حال حاضر در روزنامه ستار قلم می زند. او دارای چندین کتاب در حوزه مسائل سیاسی کردهای ترکیه است و مشهورترین اثر او «به خاک سپاری سلاح ها» نام دارد که درباره پایان دادن به فعالیت مسلحانه پ.ک.ک نوشته شده و در ترکیه با اسقبال گسترده ای روبرو شد. رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در زمستان سال ۲۰۱۲ و زمانی که در یک گفتگوی زنده تلویزیونی برای نخستین بار، از دور جدید مذاکرات صلح با اوجالان سخن به میان آورد، از کتاب میراوغلو مثال آورد و تحلیل های او در خصوص پایان فعالیت مسلحانه را ستود. کردپرس پیش تر نیز یک بار دیگر درباره ی مذاکرات صلح و شرایط سیاسی کردهای ترکیه با میراوغلو مصاحبه کرده است.
کردپرس: طی روهای اخیر در حوزه ی مذاکرات صلح، شاهد بیان اظهارات جدیدی از سوی برخی از سران پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی بودیم و افرادی نظیر جمیل بایک، مصطفی کاراسو، صلاح الدین دمیرتاش و دیگران، به این موضوع اشاره کردند که روند مذاکرات به بن بست رسیده است. اما سران حکومت ترکیه چنین باوری ندارند. نظر شما چیست؟
میراوغلو: من همین دیروز از ماردین و دیاربکر به آنکارا بازگشتم. روند مذاکرات صلح، چیزی نیست که فقط با پ.ک.ک و حکومت مرتبط باشد. در همین چند ماه اخیر، این مذاکرات تغییرات مهمی در نگرش مردم ایجاد کرده و به جرات می توانم بگویم که روند مذاکرات در حال حاضر به همه ی مردم تعلق دارد و بازگشت از این مسیر، دشوار است.
کردپرس: پ.ک.ک اعلام کرده که دارای ۳ مطالبه و درخواست بنیادین است و آموزش به زبان کُردی، خودگردانی برای کردها و تغییر قانون اساسی ترکیه بر اساس پذیرفتن موجودیت قومی کردها را خط قرمز و خواسته های غیرقابل بازگشت می داند. آیا ممکن است حکومت ترکیه در کوتاه مدت این درخواست ها را بپذیرد؟
میراوغلو: نه تنها من، بلکه بسیاری دیگر از تحلیل گران، نویسندگان و حتی بسیاری از شهروندان عادی ترکیه، به این واقعیت باور داریم که پ.ک.ک، به دنبال دفاع از خواسته های کردها و تامین مطالبات آنها نیست و صرفا به دنبال قدرت است و می خواهد صاحب یک نظام و ساختار سیاسی خودمحور باشد.
کردپرس: برخی از تحلیل گران سیاسی ترکیه بر این باورند که شکل گیری پدیده ای به نام اقلیم کردستان عراق، در ذهن سران پ.ک.ک حس رقابت و شاید هم حسادت ایجاد کرده و به همین خاطر حاضر نیستند به چیزی کمتر از حق ایجاد نظام خودگردانی کُردی رضایت دهند. این تحلیل را تا چه اندازه به جا می دانید؟
میراوغلو: به باور من اصلی ترین دلیل انتقادات تند سران پ.ک.ک از سران اقلیم کردستان عراق، ریشه در همین مساله دارد. آنها نمی توانند در شرایطی که کردها در اقلیم کردستان عراق صاحب یک نظام سیاسی شده اند، به کسب مجموعه ای از حقوق دموکراتیک صرف در ترکیه رضایت دهند. اما واقعیت این است که شرایط ترکیه و عراق مانند هم نیست. بیش از نیمی از کردهای ترکیه، نه در جنوب شرقی و استان های کردنشین؛ بلکه در غرب ترکیه و در استان های ترک نشین زندگی می کنند و آن قدر با این نظام زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود خو گرفته اند که ممکن نیست به زادگاه خود بازگردند.
من فکر می کنم دست کم در ده سال پیش روی ما، زمینه ی مساعدی برای ایجاد نظام خودگردانی کُردی در ترکیه وجود ندارد. در شرایط کنونی ایجاد چنین ساختاری، کاملا به ضرر کردها است. فراموش نکنید که شرایط اقتصادی کردستان ترکیه مانند کردستان عراق نیست. ما مانند کردهای عراق صاحب ذخایر نفتی یک صد و پنجاه تریلیون دلاری نیستیم.
من بر این باورم که با توجه به تفاوت های مهمی که بین ساختار سیاسی ترکیه و عراق وجود دارد و همچنین با توجه به تفاوت های جغرافیایی و منابع اقتصادی کردستان ترکیه و کردستان عراق، بهتر است که کردها در ترکیه به فکر آن باشند که در در کنار ترک ها زندگی کنند و برای به دست آوردن حقوق همسان شهروندی، در میدان فعالیت های سیاسی و دموکراتیک، مشارکت کنند. مثلا موضوع تدریس زبان کُردی، چیزی نیست که نیاز به جنگ و درگیری داشته باشد و همین حالا هم زمنیه های آن تا حد زیادی فراهم شده و نهایتا پس از انتخابات سال ۲۰۱۵، در ترکیه چنین چیزی به طور کامل میسر می شود و اصلا بحث زبان کُردی، فقط مطالبه ی پ.ک.ک نیست. دیگر گروه های فرهنگی و سایسی کُرد نیز به دنبال آن هستند و چنین چیزی محقق خواهد شد.
کردپرس: الگویی که پ.ک.ک از ان به عنوان نظام خودگردانی دموکراتیک نام می برد، چه شباهت هایی با ساختار KCK(کنگره ی جوامع کردستان و جامعه ی ایده آل اوجالان) دارد. می دانید که در تعریف نظام سیاسی – فکری کنگره ی جوامع، چیزی هم به نام قرارداد اجتماعی و پایبندی به اصل جامعه بر اساس آرای اوجالان وجود دارد. آیا این الگو می تواند از سوی کردها مورد قبول واقع شود؟
میراوغلو: منظور پ.ک.ک از خودگردانی همان ساختاری است که برای KCK تعریف کرده است. آن چیزی که در متن قرارداد اجتماعی و سایر بندهای مربوط به این پروژه آمده است، به نفع پ.ک.ک است اما آیا به نفع کردها نیز هست؟ خیر. به باور من چنین نظامی نمی تواند از سوی کردها مورد قبول واقع شود. چرا که اساسا این تفکر و محتوای این نظام سیاسی، بر اساس جهان بینی دوران جنگ سرد به وجود آمده و نه تنها کردها بلکه جامعه ی ترکیه نیز نمی تواند با آن کنار بیاید.
کردپرس: حزب راهکار دموکراتیک به عنوان یکی از احزاب اقماری پ.ک.ک در اقلیم کردستان عراق، در انتخابات پارلمانی اخیر شرکت کرد و نهاتیا توانست سه هزار و ششصد رای به دست بیاورد. به باور شما نتیجه ی فوق، حامل چه پیامی است؟
میراوغلو: من هم از شما سوال می کنم: اساسا چه نیازی وجود داشت که پ.ک.ک در انتخابات اقلیم کردستان عراق شرکت کند؟ واقعا چه دلیل منطقی و قابل پذیرفتنی برای این اقدام وجود دارد؟ پ.ک.ک یک حزب سیاسی متعلق به کردهای ترکیه است و منطقی نیست که کردهای اربیل و سلیمانیه به نمایندگان پ.ک.ک رای دهند. فرض کنیم حکومت ترکیه اجازه دهد که حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری بارزانی، در انتخابات سراسری ترکیه شرکت کند. آیا می تواند آرای کردهای ترکیه را به دست بیاورد؟ خیر. به نظر من رای نخواهد گرفت. پ.ک.ک در اقلیم کردستان عراق و برای مردم اربیل و سلیمانیه، یک حزب مهمان است و منطقی نیست که رای خود را به چنین حزبی بدهند. گذشته از این کردهای هر کدام از بخش های کردستان، مسائل خاص خود را دارند و مبارزات و فعالیت های آنان نیز به خود آنها مربوط است و منطقی نیست که پ.ک.ک به دنبال قدرت نمایی در همه ی مناطق کردنشین عراق، ایران، سوریه و ترکیه باشد.
کردپرس: ظاهرا برگزاری نشست موسوم به کنگره ی ملی کُرد در اربیل با مشکلات و موانع جدی برخورد کرده و آن گونه که از اعضای کمیته ی برگزاری این کنگره و چندین سیاستمدار کُرد شنیده ایم، احتمال برگزاری این کنگره در تاریخ اعلام شده، اندک است. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
میراوغلو: تا آن جا که من فهمیده ام، اصلی ترین مانع برای برگزاری کنگره، بروز تنش و اختلاف جدی بین پ.ک.ک و چند حزب کُردی دیگر است. پ.ک.ک به دنبال این است که بیشترین تعداد کرسی هایاپ کنگره را در اختیار بگیرد و خود را به عنوان قدرتمندترین حزب کُردی و اوجالان را به عنوان متنفذترین رهبر کُرد و رهبر همه ی کردها، بر دیگران تحمیل کند. چنین رویکردی، بسیار تخیلی و دور از واقعیت های عینی است و حزب دموکرات کردستان عراق هیچ گاه اجازه نمی دهد که پ.ک.ک چنین رویایی را عملی کند.
کردپرس: می دانید که علاوه بر موضوع اختلاف نظر بر سر تقسیم ششصد کرسی کنگره، مساله ی شمال سوریه نیز یکی دیگر از نقاط اختلاف بین پ.ک.ک و بارزانی بوده و هست. شما فکر می کنید که موضوع شمال سوریه و احتمال ایجاد یک نظام خودگردان کُردی در آن منطقه، می تواند سرنوشت پ.ک.ک.ک و اوجالان را تغییر دهد؟
میراوغلو: نمی دانم. اصلا معلوم نیست که مسیر تحولات سیاسی در شمال سوریه به چه شیوه ای پیش می رود و به راستی شرایط مبهم و نامشخصی در آن منطقه حکمفرماست. من فکر نمی کنم که در آینده، منطقه ی شمال سوریه، به طور کامل و بدون دردسر به حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) سپرده شود. از این گذشته میزان جمعیت کردها در آن منطقه، در حد و اندازه ای نیست که بتواند کردها را صاحب یک قدرت تاثیرگذار کند و به همین خاطر من شخصا فکر می کنم که ظرفیت های شمال سوریه در کل، در حد و اندازه ای است که نهایتا، نه یک اقلیم کُردی دیگر، بلکه یک کرکوک دیگر به وجود بیاورد. شواهد نشان می دهد که مساله ی شمال سوریه کمک چندانی به اوجالان و پ.ک.ک نخواهد کرد اما با این حال می بینیم که پ.ک.ک امید فراوانی به استفاده از کارتِ بازی شمال سوریه بسته است.
کردپرس: شما در خصوص ضرورت پایان دادن به فعالیت مسلحانه ی پ.ک.ک کتابی به نام به خاک سپاری سلاح ها نوشته اید و نخست وزیر اردوغان نیز چند بار در گفتگوهای تلویزیونی خود به نام کتاب شما و به پیشنهادهای شما اشاره کرده و نظراتتان را تایید کرده است. سران حکومت ترکیه بر این باورند که پ.ک.ک برای حفظ ساختار نظامی خود بهانه می آورد و وقت کشی می کند. به نظر شما چرا پ.ک.ک در خصوص کنار نهادن سلاح، تعلل می کند؟
میراوغلو: واقعیت این است که دیگر سلاح نمی تواند برای کردها، ضامن و حامی باشد. در گذشته در مقابل شما حکومتی وجود داشت که هم موجودیت شا را انکار می کرد؛ هم حقوق شما را نمی پذیرفت و هم این که به شدت علاقه مند بود که با شما بجنگد. اما در حال حاضر چنین چیزی وجود ندارد. حکومت رسما اعلام می کند که کردها وجود دارند، حقوق آنان محترم است و نمی خواهیم با کردها بجنگیم. اما پ.ک.ک در خصوص صلح و توان تتیجه گیری در میدان فعالیت سیاسی و دموکراتیک، تردیدهایی دارد و نمی خواهد سلاح های خود را کنار بگذارد. فعالیت مسلحانه در حال حاضر به شدت به کردها ضربه می رند و نمی توانید بگویید که با حفظ سلاح ها و گروه های نظامی، مطالبات خود را به دست می آوریم. من می خواهم در این مورد این عبارت کوتاه را بر زبان بیاورم: سی سال جنگیدید و حکومت هیچ گاه برای کردها یک قدم برنداشت. اصلا فرض کنیم حکومت همین حالا هم هیچ گامی برنداشته است. فکر می کنید اگر سلاح های خود را حفظ کنید، حکومت به خاطر سلاح شما اقدامی انجام خواهد داد؟ در همین چند ماه اخیر که جنگ در میان نبوده، گام های خوبی در حوزه ی تحقق خواسته های کردها برداشته شده و این روند باز هم ادامه خواهد داشت.
کردپرس: به نظر شما چرا طی هفته های گذشته، بیانات و اظهارات سیاستمدارانی نظیر احمد ترک، گلتن کشاناک و صلاح الدین دمیرتاش، تندتر و خشن تر شده است؟
میراوغلو: به نظرمن این مساله ارتباط مهمی با پاکت دموکراسی دارد. گشایش این پاکت و اعلام مفاد آن کردها را خشنود کرد و موجی از رضایت پدید آورد و سیاستمدارانی که شما به نام آنان اشاره کردید از این وضعیت نگران هستند و چون فکر می کنند که رضایت مردم کُرد از حکومت، کردها را از این سیاستممداران بی نیاز می کند، می خواهند مدام اقدامات دولت را نادیده بگیرند. به نظر من موضوع حزب سوگندنامه ی دانش آموزی به عنوان یکی از مفاد این پاکت، به خودی خود اقدام مهمی بود. کودکان ما تا همین دو هفته پیش مجبور بودند که هر روز پیش از ورود به کلاس درس فریاد بزنند: ترکم، درستم، تلاش گرم، جانم فدای ترک بودن! چه خوشبخت است آن که می گوید من ترک هستم. من معتقدم حذف این عبارت نژادپرستانه یک گام ارزشمند بود و نادیده گرفتن مفاد پاکت دموکراسی و تشبیه آن به کدوی توخالی، منصفانه نیست.
کردپرس: طی ماه های خیر و در چهارچوب مذاکرات صلح، توانمندی های سیاسی اوجالان، پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی تا چه اندازه رشد کرده است؟
میراوغلو: نمی دانم که توانمندی هایشان رشد کرده یا نه اما می دانم که تصوری که از اوجالان در ذهن مردم ترکیه وجود داشت تا حد زیادی اصلاح شده و مردم در حال حاضر او را به عنوان فردی می بینند که به دنبال تغییر سیاسی است. اما پ.ک.ک و حزب صلح و دموکراسی به عنوان دو حزب خرابکار و مانع تراش به نظر می رسند که به دنبال پایان دادن به مقطع گفتگوهای صلح هستند.
کردپرس: اطلاع دارید که حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) به درخواست عبدالله اوجالان تاسیس شده و قرار است این حزب بر اساس آرمان های چپ گرایانه، آرای ترک های غرب ترکیه را به سوی خود جلب کند. اوجالان در نامه ی خود از زندان ایمرالی خطاب به سران این حزب اعلام کرده میراث ماهر چایان رهبر چپ های ترکیه را به شما می سپارم. ارزیابی شما از این اقدام چیست و به نظر شما این حزب تا چه اندازه می تواند در معادلات انتخاباتی پیش رو تاثیرگذار باشد؟
میراوغلو: برخلاف تصور موجود، در غرب ترکیه چپ گرایان دارای آرای چندانی نیستند که این رای به سوی حزب مورد حمایت اوجالان و پ.ک.ک سرازیر شود. حزب صلح و دموکراسی در غرب ترکیه ۱ میلیون رای از کردها می گیرد و این در حالی است که در این مناطق، همه چپ ها روی هم رفته پنجاه هزار رای ندارند و این پروژه به نظر من به شکست می انجامد.
استانبول بزرگ ترین شهر کردنشین جهان است و این دوستان می خواهند با نامزدهای چپ گرا به دنبال کسب آرای کردها باشند. منتظر باشیم و ببینیم آنان در میدان انتخابات از کردها چه پاسخی خواهند گرفت.