اردشیر پشنگ

کاخ سفید در روز چهارشنبه ۲۸ آذرماه با اعلام تصمیم خود مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، هم‌پیمان محلی خود ی‌پ‌گ (شاخه‌ی سوی پ‌ک‌ک) را شوکه کرد. دونالد ترامپ رئیس جمهور هم در تویتی این تصمیم را در شبکه‌های اجتماعی رسانه‌یی کرد که موجب خوشنودی ترکیه شد و پ‌ک‌ک و شاخه‌ی سوری آنرا کاملا متحیر و متعجب ساخت. این تصمیم در حالی گرفته شده که ترکیه هزاران نیروی ارتش خود را با ادوات جنگی و سلاح‌ها سنگین در مرزهای مشترک با سوریه در شمال این کشور که پ‌ک‌ک کنترل آن مناطق را در دست دارد؛ مستقر شده و در ابتدای امر هم آمریکا تهدید کرد که حمله به شمال سوریه به معنی حمله به منافع آمریکاست اما یک هفته نگذشته این گونه جاخالی زد و میدان را برای ترکیه باز گذاشت تا با دشمن دیرین خود رودرو شود. پ‌ک‌ک هم این روزها تلاش می‌کند تا جوامع بین‌المللی و در راس آنها خود آمریکا را متقاعد سازد که درباره‌ی تصمیم خود بازنگری کند و آنها را در سوریه تنها نگذارند.

دونالد ترامپ در فاصله چند ساعت دومین توئیت خود را همراه با انتشار یک فیلم ویدئویی درخصوص خروج سربازان آمریکایی از سوریه منتشر کرد. ترامپ از اعلام پیروزی تاریخی بر داعش خبر داده است و سپس نتیجه گیری کرده است که حالا وقت بازگشت قهرمانان جوان آمریکایی به خانه‌شان است! کاخ سفید هم در بیانیه‌ای از برنامه‌ریزی برای خروج سریع نظامیان این کشور طی ۶۰ تا ۱۰۰ روز خبر داده است.

اما واکنش متحدین غربی آمریکا که در سوریه نیرو دارند در کنار ابراز نگرانی شدید سناتورهای با نفوذ جمهوریخواه از جمله لیندسی گراهام و نیز باب کروکر حاکی از آن دارد که تصمیم ترامپ بدون زمینه‌سازی لازم و اطلاع متحدین غربی و نیز کُرد انجام پذیرفته است!

نکته دیگر در این خصوص به مواضع سخنگوی کاخ سفید باز میگردد که طی آن از پایان یک مرحله و آغاز بازگشت نظامیان آمریکایی با ورود به مرحله دیگری از بحران سوریه سخن به میان آورد، امری که قاعدتاً در خصوص تلاشها جهت آغاز بکار کمیته تدوین قانون اساسی سوریه است.

موضوع مهم دیگر که می بایست در تحلیل رویداد  پیش رو مد نظر قرار داد به دیدارهای اخیر رجب طیب اردوغان با ترامپ در آرژانتین و تماس های تلفنی میان طرفین باز میگردد. طی هفته جاری اعلام شد که آمریکا پس از چند سال مخالفت سرانجام با فروش و در اختیار قرار دادن سیستم دفاع موشکی پاتریوت به ترکیه موافقت کرده است!

از سوی دیگر ترکیه در سه هفته جاری از آماده شدن نیروهایش برای حمله به شرق فرات و مناطق تحت کنترل کُردها که متحد آمریکا هستند، خبر داده بود.

حتی در این بین پرونده قتل خاشقچی و فشارهای زایدالوصف ترکیه بر محمدبن سلمان ولیعهد سعودی که همپیمان ویژه ترامپ به شمار می رود را نیز نمی بایست چندان از نظر دور ساخت، مجموعه سه موضوع فوق، این سناریو که امکان توافقی پنهانی میان ترامپ و اردوغان بر سر چند موضوع مختلف روی داده باشد، را حتی باب کروکر سناتور آمریکایی نیز رد نکرده است!

در شرایط فعلی اگر خروج نظامیان آمریکایی طبق جدول زمان بندی شده روی دهد، به نظر می رسد عملاً ترامپ در وهله اول به متحدین کُرد خود در شمال سوریه و در وهله دوم به همپیمانان غربی‌اش در مبارزه با داعش پشت کرده است، و در این بین بیشترین هزینه ممکن را کردها متحمل خواهند شد، چرا که از یکسو با حمله ترکیه از مرزهای شمالی مواجه خواهند شد و از سوی دیگر با حرکت تدریجی نیروهای ارتش سوریه از سمت جنوب برای سیطره بر این مناطق روبر می شوند. این موضوع همچنین می تواند تاثیر به سزایی در روند تدوین قانون اساسی سوریه بگذارد وقتی که ترکیه و نیز ارتش سوریه در موقعیت برتری نسبت به گذشته قرار بگیرند، در این صورت ایده فدرالیسم برای آینده سوریه به حاشیه خواهد رفت.

مساله دیگر که خروج نیروهای آمریکایی را در این شرایط و زمان غیرمنطقی جلوه خواهد داد، به رقابت واشنگتن با مسکو و نیز تلاش آمریکا برای محدود کردن نفوذ منطقه ای ایران باز می گردد، خروج آمریکایی ها از سوریه، عملاً موقعیت هر دو رقیب را تقویت خواهد کرد و این در تضاد با منافع آمریکا و حتی برخی سیاست های خاص مورد نظر ترامپ است، به همین دلیل است که طی ساعات گذشته بسیاری از تحلیلگران و چهره های سیاسی آمریکایی از این موضع و دستور ترامپ ابراز شگفتی کرده و بلافاصله با آن مخالفت کرده اند!

در این بین گزینه تداوم حضور هوایی آمریکا در سوریه و حمایتش از کردها و نیز حملات گاه و بیگاه علیه نیروهای داعش و یا نیروهای اسد در صورت عبور از خط قرمزهای مورد نظر آمریکا را نیز نمی‌بایست از نظر دور کرد، اما این احتمال در کنار خواست و علاقه وافر ترکیه برای انجام عملیات علیه کردها و افرایش آسیب پذیری بیش از پیش کُردها از هردوسو و نیز نامشخص ماندن اهداف و نیات آمریکایی‌ها می‌تواند چندان ثمربخش به نظر نرسد!

با تمام این اوصاف و با توجه به پیش بینی ناپذیری ترامپ و سابقه تغییر برخی تصمیماتش، و نیز ابهامات ناشی از این تصمیم، می بایست منتظر ماند و دید طی روزهای آتی استراتژی نهایی او در قبال حضور نیروهایش در سوریه و نیز مرحله تازه در بحران سوریه از جمله تدوین قانون اساسی جدید و دوره انتقالی احتمالی چه خواهد شد و آیا او می خواهد سردرگمی استراتژیک آمریکا طی ۷ سال گذشته در قبال بحران سوریه را با یک تصمیم پرابهام و با تبعات مختلف و عمدتاً منفی پایان ببخشد یا خیر؟!