از صالح مسلم می پرسم: آیا شما می خواهید به بشار اسد کمک کنید که صندلی خود را حفظ کند؟ با لحنی جنگجویانه می پرسد: «کدام صندلی اش؟ صندلی دمشق یا لاذقیه؟ همه ی تلاش بشار اسد این است که منطقه ای را از لاذقیه تا دمشق تحت حاکمیت خود درآورد.
انجمن بی تاوان آذربایجان غربی :حسن جمال روزنامه نگار و تحلیل گر مشهور ترکیه ای طی روزهای اخیر در مناطق کُردنشین سوریه در حال تهیه ی گزارش، انجام مصاحبه و نوشتن مقالات تحلیلی است و صبح هر روز بخشی از مشاهدات و نوشته های خود را بر روی پایگاه تحلیلی خبری T24 ترکیه منتشر می کند. نوشتار زیر ترجمه ی بخش های پنجم و ششم سفرنامه ی ژورنالیستی او به مناطق خودگردان شمال سوریه است.
حسن جمال/ در ادامه ی سفر به روژاوا یا غرب (مناطق کُردنشین شمال سوریه) به سرکانی آمده ایم. کُردها این شهر را سرکانی و اعراب آن را راس العین می نامند. این شهر کوچک مرزی درست در مقابل شهر کوچک جیلان پنار ترکیه است و مردم کُرد دو سوی مرز فقط چند متر با هم فاصله دارند. پارسال در این منطقه جنگ های سختی روی داد و هنوز هم آثار درگیری ها را می توان در شهر مشاهده کرد. یکی از ترکمن های عضو جنبش دموکراتیک خلق (TEVDEM) برای من می گوید: «سرکانی یک شهر استراتژیک است و آنان می خواستند با فتح این شهر روحیه ی ما را از بین ببرند. اما نتوانستند و با وجود حملات گسترده، به هدف خود نرسیدند».
برخی از ساختمان ها ویران شده اند و بسیاری از دیوارهای شهر نیز به خاطر اصابت گلوله های آر.پی.جی و خمپاره انداز سوراخ سوراخ شده اند. مرد جوان ترکمن در ادامه می گوید: «سرکانی ماکت و مدلی از کلّ سوریه است و می توان آن را یک سوریه ی کوچک نامید. چرا که در این شهر کوچک اعراب، کُردها، آشوری ها، سریانی ها، ارامنه و ترکمن ها در کنار هم زندگی می کنند. خود من فرزند یکی از خانواده های ترکمن سرکانی هستم که اجداد ما چهار قرن پیش و در دوران عثمانیان در این جا ساکن شده اند. البته غیر از ما، چرکزها و چچن ها نیز ساکن سرکانی هستند. داعش می خواست با فتح این شهر ضربه ی بزرگی به انقلاب ما بزند اما «واحدهای دفاع از خلق» (YPG) و مقاومت مردم آنها را از رسیدن به این هدف بازداشتند».
او در ادامه می گوید که پیروزی کُردها در سرکانی، فضای سیاسی منطقه را تغییر داده و این پیروزی باعث شده که نیروهای گروه تکفیری داعش تا مرز عراق و گذرگاه مرزی تل کوچر (یعربیه) عقب رانده شوند و این گذرگاه نیز به دست کُردها بیفتد. نخست وزیر شیعی عراق نوری المالکی در آغاز راضی نبوده گذرگاه تل کوچر در نزدیکی موصل مورد استفاده قرار بگیرد و اعلام کرده که حتما باید پرچم سوریه از این گذرگاه برافراشته شود اما بعدا مواضع او نرم شده و حالا هر چند اندک هم باشد اما برخی از کالاها و مایحتاج مردم منطقه ی خودگردان جزیره از این مرز تامین می شود.
اگرچه با باز شدن دروازه ی تل کوچر تا حدودی مشکلات مناطق کُردنشین حل شده اما این بار نوبت به دولت ترکیه رسیده که مشکل تراشی کند. ترکیه گذرگاه مرزی جیلان پنار را به روی کُردها بسته و اقدام به ساخت دیوار مرزی نموده است. ترکمن جوان این رفتار ترکیه را متناقض می داند و می گوید: «قبل از این که ما در این منطقه حاکم شویم این گذرگاه در اختیار داعش بود و با خیال راحت همه ی احتیاجات خود را از طریق ترکیه تامین می کردند و مجروحین خود را از همین گذرگاه به ترکیه اعزام می کردند. اما همین که گذرگاه به دست ما افتاد و پرچم واحدهای دفاع از خلق در سرکانی برافراشته شد، ترکیه دروازه را بست. آیا این می تواند غیر از دشمنی با کُردها دلیل دیگری داشته باشد؟».
شهر سرشار از مناظر جنگی است. مناظری که بر جای مانده از درگیری های خونین چند ماهه است. همراه ترکمنِ من همچنان درباره ی ترکیه حرف می زند: «ترکیه مرز را به داعش سپرد و آنان با خیال راحت و با حمایت های آنکارا وارد مناطق می شدند. آنان را به جنگ کُردها انداخت و پس از این که داعشی ها از کُردها شکست خوردند، مرزهای خود را بست. آیا این یک رفتار ضد انسانی نیست؟».
نمی دانم آنکارا تا چه اندازه ذهن خود را با این مسائل درگیر می کند. اما بحث حمایت آنکارا از داعش و النصره، وقایع سال ۱۹۹۰ به بعد را به خاطرم می آورد. در آن دوران دولت در سایه در ترکیه و در مناطق کُردنشین، به طور گسترده از حزب الله حمایت کرد و آنان جان صدها شهروند کُرد را گرفتند و در ترکیه از این وقایع به نام قتل های زنجیره ای فاعلین مجهول نام برده می شود. آن رویدادها و تراژدی های بزرگ کُردها، موجب عمق نفوذ پ.ک.ک شد و به موازات آن کُردهای گله مند و آزرده خاطر، از دولت مرکزی ترکیه فاصله ی بیشتری گرفتند. چنین به نظر می رسد که همان ذهنیت حاکم بر دولت سایه که حزب الله را به جان کُردها انداخت، این بار قصد دارد از آنکارا، هدایت النصره، داعش و دیگر گروه های تکفیری علیه کُردهای سوریه را بر عهده بگیرد. واقعیت این است که در مناطق کُردنشین سوریه یک امر واقع و رئالیته ای به نام پ.ک.ک وجود دارد. آیا باید تنها گزینه در مقابل این واقعیت، جنگ و درگیری باشد؟ چند روز است که من در این مناطق بین مردم هستم و هر جا که می روم، خشم و کینه ی آنان نسبت به ترکیه و نومید شدن آنان از اقدامات آنکارا را مشاهده می کنیم. به راستی چرا آنکارا می خواهد کُردهای سوریه را از دست بدهد؟ این اقدامات چه سودی برای ترکیه دارد؟ فکر نمی کنم هیچ سود و منفعتی عاید ترکیه شود. البته من در این جا و پس از دیدن واقعیت عینی این مناطق درمی یابم که ترکیه پیش از کُردها، با پ.ک.ک مشکل دارد. ترکیه در حال حاضر با عبدالله اوجالان وارد مذاکره شده و قبول کرده که واقعیتی به نام پ.ک.ک وجود دارد. اما برای رسیدن به این پذیرش نسبی، چه قدر خون و اشک ریخته شد؟ این دیگر یک راز طبقه بندی شده و محرمانه نیست و یک واقعیت آشکار است که در مناطق کُردنشین سوریه واقعیتی به نام پ.ک.ک وجود دارد. چه باید کرد؟ آیا باید باز هم جنگید؟ آیا باید همچنان که از حزب الله ترکیه استفاده کردید، این بار هم به داعش تکیه کنید و آنها را به جنگ کُردهای سوریه بفرستید؟ آیا چنین چیزی منجر به این نمی شود که کل کُردهای منطقه علیه ترکیه موضع بگیرند؟ آیا نخست وزیر اردوغان نمی خواهد سیاست شکست خورده ی خود در قبال بحران سوریه را مورد ارزیابی قرار داده و در آن تجدیدنظر کند؟

شرایط مناطق کُردنشین در مقایسه با سراسر سوریه، مانند بهشت است
در کنار گذرگاه مرزی سرکانی در دقایق زیبای غروب، قهوه می نوشیم. از این جا دیوار مرزی جیلان پنار و سیم های خاردار را می بینیم که طی هفته های اخیر توسط نظامیان ترکیه کشیده شده اند.
دیوار مرزی و سیم خاردار، هیچ نسبتی با صلح ندارد. در واقع مساله ی صلح و تلاش برای استقرار آن یکی از بن بست ها و مشکلات بزرگ خاورمیانه است. یکی از همراهان من می گوید: «حالا نه تنها کُردهای سرکانی بلکه اعراب هم خوب فهمیده اند که گروه هایی نظیر داعش، النصره، احفاءالرسول، غرباءالشام و احرارالشام چه ماهیتی دارند. همه ی ما دیدیم که آنان در حلب سر سه شهروند عرب را بریدند. همه می دانند که حلب، حماء، حمص، دمشق و دیگر شهرهای ترکیه به خرابه تبدیل شده اند و زندگی روزمره ی مردم پر از مشکلات و موانع بزرگ است و یافتن غذا و مایحتاج ضروری مردم دشوار شده و اگر بخواهیم وضعیت مناطق کُردنشین را با سراسر سوریه مقایسه کنیم، باید بگوییم این جا بهشت است».
یکی از فرماندهان می گوید: «گروه های افراطی از سوریه، ترکیه و سایر مناطق به ما حمله کردند. آنان در مسیر سرکانی با نیروهای رژیم درگیر شدند. ما تلاش کردیم به عنوان واحدهای دفاع از خلق (YPG) از محلات کُردها دفاع کنیم. شمار ما اندک بود اما مردم را سازماندهی کرده بودیم. فکر می کردند ما ضعیف هستیم اما چنین نبود. ابتدا به نقاط ایست بازرسی حمله کردند اما نتوانستند نتیجه بگیرند. سطح آموزش آنها نسبت به ما پایین بود. ما در سرکانی یک دوشکای ۵/۱۲ و یک دوشکای ۵/۱۴ داشتیم و در جنگ با تکفیری ها پنج دوشکا را به غنیمت گرفتیم. داعش و النصره مهم ترین نیروهایی هستند که با ما در حال جنگ و نبرد هستند. البته بین این دو گروه اختلافات و تناقضات ایدئولوژیک هم وجود دارد و داعش قوی تر از النصره است.»
فرمانده در ادامه می گوید: «در یکی از درگیری های ما که چهارده روز به طول انجامید آنان تا وسط شهر سرکانی آمدند اما بالاخره در سال ۲۰۱۳ شهر را در اختیار گرفتیم و البته در این جنگ سی نفر از رفقای ما شهید شدند». فرمانده در ادامه به من هشدار می دهد و از من می خواهد به منطقه ی کُردنشین کوبانی نروم. او توضیح می دهد و می گوید بین منطقه ی خودگردان جزیره و منطقه ی خودگردان کوبانی، حد فاصل عرب نشین تل ابیض (گرکی سپی) وجود دارد که هم در آن جا و هم در تل خزیر و تل بوغا درگیری هنوز هم ادامه دارد.
یکی از جوانان ترکیه ای هم می گوید: «به این جا آمده ام تا از برادرانم دفاع کنم. ترکیه و بارزانی همدست شده اند و با حفر خندق، دیوارکشی و بستن مرزها به کُردهای سوریه ضربه می زنند. تنها منبع درآمد مردم این جا قاچاق است و حالا کسی نمی تواند در این منطقه درآمدی داشته باشد… او در پایان به این موضوع اشاره می کند که در حزب انتخابات شهرداری های ترکیه که سه هفته پیش برگزار شد، حزب عدالت و توسعه برای کنترل مرز مناطق کُردنشین سوریه آرای حزب صلح و دموکراسی (BDP) را دزدید تا شهر جیلان پنار را در دست خود بگیرد و اجازه ندهد که هیچ کمکی به کُردهای آن سوی مرز برسد».

دیدار با صالح مسلم
حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) مهم ترین حزب مناطق کُردنشین سوریه است. صالح مسلم، یکی از دو رهبر این حزب است که من در سال گذشته در کنفرانسی در بروکسل بلژیک با وی دیدار کردم. امسال هم چند روز پیش از سفر به این جا، در سلیمانیه و در هتل محل اقامت صالح مسلم، به دیدار او رفتم. صالح مسلم دو پیام مهم داشت یکی برای بارزانی و دیگری برای اردوغان. او خطاب به نخست وزیر ترکیه گفت: «ترکیه هر چه زودتر باید از سیاست کُردهراسی دست بردارد». وی همچنین خطاب به مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان گفت: «در یک جا و مکان اشتباهی خندق حفر می کنید! آن جا دیار کُردهاست و شما بین کُردها فاصله می اندازید».
صالح مسلم در مورد سیاست های ترکیه در قبال کُردها گفت: «ترکیه می تواند خود را با کُردها همراه نموده و قدرتمند شود. اگر ترکیه از سیاست کُردهراسی نجات پیدا کند، می تواند صاحب همه ی خاورمیانه شود».
وی در ادامه افزود: «ما نمی خواهیم به خاطر ما پ.ک.ک و حزب دموکرات کردستان عراق با هم در حال اختلاف باشند. دیگر دوران آن سپری شده که کُردها به جان هم بیفتند».
چیزی که صالح مسلم را آزار می دهد، مشکلات اقتصادی مردم و محاصره ی اقتصادی مناطق کُردنشین سوریه است و بر این باور است که این محاصره حاصل همدستی اردوغان و بارزانی است. او گفت؛ بارزانی در مرز جزیره خندق حفر کرده و ترکیه هم تلاش می کند در مرز عفرین چنین اقدامی انجام دهد. حزب دموکرات کردستان عراق، حزب اتحاد دموکراتیک را به حمایت از تروریست ها و گروه های تکفیری متهم کرده و صالح مسلم در خصوص این موضوع حرف زد. یکی از خبرنگاران کُرد به نام اردال اَر در کنار من نشسته و صالح مسلم با اشاره به او و من گفت: تروریست؟ کدام تروریست؟ آیا منظور آنها شما هستید؟ ما که ندیده ایم افرادی غیر از شما در آن مرز در حال تردد باشند.
صالح مسلم در ادامه در خصوص مسائل اقتصادی توضیح داد و گفت: «در حال حاضر در مناطق ما مقدار فروانی زیتون، گندم، پیاز، روغن زیتون و نخود انبار شده ولی به خاطر محاصره ی اقتصادی، نمی توانیم این محصولات را به فروش برسانیم. امکان خرید و فروش برای ما وجود ندارد. در تامین مواد غذایی مشکل خاصی نداریم اما از آن جایی که خرید و فروش متوقف شده عملا امکان تولید و پیشرفت اقتصادی نداریم».
صالح مسلم که در رشته ی مهندس شیمی در دانشگاه فنی استانبول درس خوانده ایجاد نظام های خودگردانی سه گانه ی شمال سوریه را تلاش برای تضمین امنیت مردم می داند. او در ادامه به سیاست های نوری مالکی نخست وزیر شیعی نزدیک به ایران اشاره کرده و اعلام کرد که مالکی اجازه داده که از گذرگاه مرزی تل کوچر در نزدیکی موصل بخشی از مایحتاج کُردهای سوریه تامین شود اما اندک است.

نفت سوریه
چاه های نفتی رمیلان در نزدیکی شهر کُردنشین دیرک در دوران پیش از آغاز جنگ، ستون فقرات اقتصادی بشار اسد بود. در حال حاضر داعش چاه های دیرالزور را تحت کنترل خود دارد و به گفته ی صالح مسلم، آنان حتی به رژیم اسد هم نفت می فروشد.
صالح مسلم، منابع نفتی را متعلق به مردم می داند و بر این باور است که یکی از دلایل توجه بارزانی به مناطق کُردنشین نیز، همین منابع نفتی است. صالح مسلم نتوانست با صراحت اعلام کند که ترکیه حامی گروه هایی نظیر داعش و النصره نیست و به همین خاطر با به کارگیری یک عبارت محتاطانه گفت: «امیدواریم چنین حمایتی در میان نباشد». از سخنان او پیداست که کانال های گفتگو با آنکارا طی مدت اخیر بسته شده است.
صالح مسلم هم اکنون در سلیمانیه است و نه در اربیل. همین موضوع نشان می دهد که روابط حسنه ای با بارزانی ندارد. در سلیمانیه دو حزب در صف نخست قرار دارند: اتحادیه ی میهنی به رهبری جلال طالبانی که کُردها آن را یکیتی می خوانند و جنبش تغییر به رهبری نوشیروان مصطفی که کُردها آن را گوران می خوانند. در انتخابات اقلیم کردستان عراق حزب دموکرات ۳۸ کرسی، یکیتی ۱۶ کرسی و گوران ۲۴ کرسی به دست آوردند و با وجود آن که هشت ماه از انتخابات سپری شده هنوز نتوانسته اند کابینه ی خود را تشکیل دهند.
سلیمانیه با دید مثبت به انقلاب کُردهای سوریه می نگرد و سران هر دو حزب یکیتی و گوران بارها در حمایت از کُردهای سوریه صحبت کرده اند اما اربیل و حزب دموکرات دارای چنین موضعی نیستند. طی روزهای اخیر نیز گوران در مقابل حفر خندق سکوت کرده و شاید دلیل آن، ائتلاف این حزب با حزب دموکرات در تشکیل کابینه ی اقلیم است.
صالح مسلم در ادامه در خصوص مسائل مربوط به ترکیه گفت: «ترکیه به مدت ۲۰ سال به جای استفاده از لفظ کردستان، عبارت شمال عراق را به کار برد و حاضر نبود طالبانی و بارزانی را جدی بگیرد و این یک خطای تاریخی بزرگ بود. حالا می خواهم از اردوغان سوال کنم: آیا باید بیست سال دیگر سپری شود تا بدانید که در مورد کُردهای سوریه نیز مرتکب اشتباه می شوید؟ از تاریخ درس عبرت نمی گیرید؟ باید بیست سال دیگر منتظر بمانیم و اشک و خون ریخته شود تا شما بالاخره کُردهای سوریه را هم به رسمیت بشناسید؟».
رهبر حزب اتحاد دموکراتیک، در ادامه ی سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که رویکرد پر از خطا و اشتباه ترکیه در قبال کُردهای سوریه امنیت منطقه و مذاکرات صلح با پ.ک.ک را به خطر می اندازد. از صالح مسلم پرسیدم: تا چه اندازه احتمال می دهید که یک عملیات مشترک از سوی ترکیه و حزب دموکرات کردستان عراق علیه مناطق شما صورت بگیرد؟ وی در پاسخ، اندکی تامل کرده و چنین چیزی را دیوانگی محض دانست و اعلام کرد؛ کشورهایی نظیر ایران، روسیه، چین و آمریکا با چنین اقدامی مخالف هستند و حتی ناتو نیز به ترکیه چراغ سبز نشان نمی دهد. صالح مسلم همچنین اشاره ی ظریفی به وقایع روسیه، اوکراین و کریما کرده و معتقد است که اقدامات پوتین به اردوغان نیز جسارت داده است با این حال چنین احتمالی دور از ذهن است.
صالح مسلم به موضوع افشای مکالمات نشست محرمانه ی داود اوغلو، سزلی اوغلو و هاکان فیدان اشاره کرده و اعلام کرد که معلوم نیست در این جلسه درباره ی مناطق کُردنشین سوریه چه گفته اند اما این شنود به سفارش آمریکا انجام شده است تا جماعت یا پیروان گولن به دست اردوغان از میان برداشته شود. صالح مسلم بر این باور است که آمریکا، دیگر به دنبال پروژه ی اسلام معتدل نیست و موضوع الگو نمودن اردوغان در جهان اسلام، مدنظر واشنگتن نیست.
صالح مسلم اعلام کرد که حزب وی به دنبال تجزیه ی سوریه نیست اما در هر حال سوریه به دوران قبل بازنخواهد گشت و تمام تلاش کُردها، کمک به خلق یک سوریه ی دموکراتیک است. از صالح مسلم پرسیدم: آیا شما می خواهید به بشار اسد کمک کنید که صندلی خود را حفظ کند؟ با لحنی جنگجویانه پرسید: «کدام صندلی اش؟ صندلی دمشق یا لاذقیه؟ همه ی تلاش بشار اسد این است که منطقه ای را از لاذقیه تا دمشق تحت حاکمیت خود درآورد». او در پایان اعلام کرد که نیروهای افراطی در لاذقیه به کُردها و ارامنه هم حمله می کنند و کُردها از این دو عنصر جامعه ی سوریه نیز دفاع می کنند.