حزب اتحاد دموکراتیک نمی تواند در انزوا بر شرایط نامساعد کنونی غلبه کند. خطر از بین رفتن پروژه روژآوا وجود ندارد اما در صورتی که PYD سیاست های منطقه ای و امنیتی خود را مشخص نسازد، آنگاه امکان از دست دادن بسیاری از دستاوردهای دو سال اخیر وجود دارد.
این دو هفته روزهای پر مشغله ای برای کردهای سوریه بود. پس از یک درگیری شدید با نیروهای وفادار به بشار اسد در شهر حسکه در شمال شرق، آنها همه نشانه های حمایت از اسد، بجز اندکی از آنها را در منطقه نابود کردند تا بتوانند تا حد زیادی حکومت کردها را تضمین کنند.
این سرخوشی ها با خبر حمله ترکیه و شبه نظامیان متحد آن کشور در سوریه به شهر جرابلس که تحت کنترل دولت اسلامی (داعش)است از بین رفت. جرابلس در کرانه باختری رود فرات قرار دارد و کردها مدت هاست به این شهر به عنوان فتح بعدی خود برای تحکیم کنترل نظامی و سیاسی شان در شمال سوریه چشم دوخته اند. سیاستمداران کرد ارشد حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) در اظهاراتی از این اقدام به شدت انتقاد کرده و این اقدام ترکیه را “اعلام جنگ” خواندند و هشدار دادند در صورتی که ترک ها به عملیات خود در داخل سوریه ادامه دهند خود را وارد یک “باتلاق” خواهند کرد.
به نظر می رسد این اظهارات بیشتر از اینکه تفکری استراتژیک باشد تلاشی برای نشان دادن قدرت است. حقیقت این است که در دو سال گذشته این لحظه پیش بینی می شد. ترک ها همیشه در مورد انجام این عملیات صحبت می کردند و برنامه ریزی های متناوب با ایالات متحده بیش از یک سال به طول انجامیده است. رویای کردها متصل کردن اراضی شان در سراسر شمال سوریه، یعنی از حسکه در شمال شرق تا عفرین در شمال غرب و پاک کردن ننگ سیاست های تعریب حزب بعث است که کردها را از حقوق خود محروم ساخته و زبان و فرهنگ آنها را تضعیف نموده است.
ترکیه در میانه جنگی ۳۲ ساله در برابر حزب کارگران کردستان (پ ک ک) قرار دارد و مخالف حزب اتحاد دموکراتیک، سوریه وابسته به پ ک ک است که به دنبال ایجاد یک سیستم شبه حکومتی در بخش جنوبی ترکیه در مرز با سوریه است. بر این اساس، رویای کردهای سوریه در تضاد با اولویت های استراتژیک ترکیه در منطقه قرار دارد. ایالات متحده که به دنبال یافتن نیروهای زمینی قابل اعتمادی بود که بتواند به نیرهای ویژه آن کشور در شکست داعش کمک کند، با انتخاب کردها به عنوان متحدان نظامی خود باعث رنجش عمیق و خشم آنکارا شد. اما کم کم و با کمک نظامی اندک غرب و تسلیحات روسیه، کردها منطقه ای را تشکیل دادند که ترکیه در تلاش است تا از ایجاد آن جلوگیری کند.
این پشتیبانی از سوی قدرتهای خارجی هم نقطه قوت و هم نقطه ضعف حزب اتحاد دموکراتیک است. این کمک ها آنها را قادر ساخت تا سیستمی شبه دولتی را در منطقه ای شکل دهند که به کردی روژاوا خوانده می شود، اما این منطقه آنچنان کشورهای همسایگان را نگران ساخته است که بدون تداوم پشتوانه خارجی مشخص نیست روژاوا تا چه زمانی سر پا خواهد ایستاد. در کشورهای که کردها در آنجا زندگی می کنند، سرنوشت آنها به لحاظ تاریخی در دست نیروهای بزرگتری بوده که خارج از کنترل آنها بوده است. دو اقدام برای تشکیل کشور کردی، یعنی پادشاهی کردستان عراق (۱۹۲۲-۱۹۲۴) و جمهوری مهاباد در ایران (۱۹۴۶) زمانی از بین رفت که بریتانیا و روسیه، به ترتیب تصمیم گرفتند که هیچ نفعی در حمایت آنها از تشکیل یک هویت سیاسی کردی پذیرفته شده وجود ندارد. در سال ۲۰۱۶ نیز وضعیت مناطق تحت کنترل کردهای سوریه تقریبا شرایط همان دوران را دارد. در این منطقه وجود خط مقدم طولانی و ادامه حملات کردها عمدتا وابسته به نیروی هوایی ائتلاف است.
اظهارات شدیدالحن اخیر حزب اتحاد دموکراتیک نمی توانند این واقعیت را بپوشانند که ممکن است این جنبش بیش از حد به خود اعتماد داشته است. نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) که نیروهای کرد YPG بخش اصلی آن را تشکیل می دهند، پیش از آنکه در ماه آگوست سال جاری به شهر منبج که در کنترل داعش است حمله کنند، در ماه دسامبر سال ۲۰۱۵در طول سد تشرین پیش روی کردند. این اقدامات برای بیرون راندن داعش از منطقه و از بین بردن مسیر های اصلی تامین مواد لجستیک به رقه لازم بود. با این وجود، کردها نمی توانستند در مقابل میل به متصل کردن مناطق کردنشین در شمال سوریه با عفرین مقاومت کنند. نیروهای YPG و SDF یک هفته پس از کنترل منبج پیشروی به سوی غرب سوریه و جنوب مرز ترکیه در اطراف منبج، به سمت شهر الباب، درست در چند کیلومتری شمال حلب را آغاز کردند.
این اقدام کردهای سوریه باعث تحریک ترکیه و اعزام شبه نظامیان سوری متحد آنکارا به سمت جرابلس شد؛ هر چند که برنامه ریزی برای چنین مداخله ای به حداقل ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ بر می گردد. به نظر می رسد این برنامه ریزی به دلیل ترس ترکیه از تحکیم قدرت حزب اتحاد دموکراتیک در جرابلس، در منبج در جنوب غرب و پیشروی به سمت غرب و به سوی شهر عفرین، بوده است. ترکیه با عملیاتی کوچک به منظور پاکسازی داعش در جرابلس، به دو هدف به هم وابسته دست پیدا می کند: حذف یک تهدید، یعنی داعش از مرز؛ در عین حال اجازه نمی دهد تهدید دوم یعنی YPG، مناطق تحت کنترل خود را گسترش دهد.
ایالات متحده آمریکا برای رفع نگرانی ها در مورد حضور بلند مدت YPG در منبج با ترکیه همکاری نموده است. به همین دلیل، ایالات متحده متعهد شد تا کنترل این شهر را در اختیار یک نیروی عرب قرار دهد و همین امر آرامش و عدم نگرانی ترکیه را برای آمریکایی ها به همراه داشت. این اقدامات همچنین نشان می دهند که چرا بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا در طول سفر اخیر خود به از آنکارا، به طور کاملا شفاف اعلام کرد در صورتی که نیروهای کرد در غرب رودخانه فرات عملیاتی انجام دهند دیگر نبایستی انتظار حمایت از آمریکا را داشته باشند. به نظر می رسد رویای یک منطقه واحد و یکپارچه کردنشین در سوریه از بین رفته است.
حزب اتحاد دموکراتیک که در حال حاضر در شرایط بسیار خطرناکی به سر می برد، هرگز آنچنان بی پروا نبوده است که اعلام کند به دنبال جدایی از سوریه است. این جنبش بر خلاف برادران کرد خود در عراق هرگز حتی یک بار ادعا نکرده است که به دنبال تشکیل کشور مستقل است. اما با عدم موفقیت این جنبش در متصل نمودن مناطق شمالی سوریه، سوال مهم این است که حزب اتحاد دموکراتیک در دراز مدت از نظر نظام سیاسی داخلی سوریه و میزان مناطق تحت کنترل، چه شرایطی را خواهد پذیرفت.
با توجه به شکست آسان نیروهای اسد توسط کردها در هفته جاری در حسکه، به نظر می رسد که حزب اتحاد دموکراتیک سعی خواهد کرد تا کنترل خود بر منطقه را به طور کامل تثبیت کند و کنترل خود بر پایتخت بالفعل روژاوا، یعنی قامشلو را افزایش دهد و در عین حال حضور زمینی نیروهای دولتی را به حداقل برساند. بعید به نطر می رسد که حزب اتحاد دموکراتیک بر سر دستاوردهای خود در این منطقه سازش کند. برای پروژه سیاسی کردها بسیار ضروری است که محدودیتی در برابر آن وجود نداشته باشد و این امر بدون جنگ امکان پذیر نیست. با این حال، این نبرد حتی برای ترکیه آنقدر گران تمام خواهد شد که از انجام آن خودداری خواهد کرد.
اما در غرب مناطق تحت کنترل کردها همه چیز متفاوت به نظر می رسد. در صورت شکست داعش در این منطقه انگاه فضا برای تنش هایی باز خواهند شد که در حال حاضر در برابر مشکلات شکست اسد و داعش در اولویت دوم قرار دارند. موقعیت نظامی کردها در مناطق غربی و عفرین به اندازه کافی قوی نیست تا در برابر یورش مشترک تعداد روزافزون دشمنانی که با آن روبرو است مقاومت کند. در حال حاضر کردها روابط ضعیفی با ارتش آزاد سوریه دارند، روابط آنها با رژیم سوریه روز به روز بدتر می شود و در شرایط انجام جنگی تمام عیار با گروه های اسلامگرا و داعش می باشد. اگر کردها که توسط احزاب متخاصم احاطه شده اند، به دنبال حفظ دستاوردهایشان هستند، ایجاد ائتلاف خارج از طیف وسیعی از گروه های عرب کوچک در داخل SDF ضروری خواهد بود
در عین حال گزینه دیگر درخواست کمک از دولت منطقه ای کردستان در اربیل است. اما روابط میان حزب اتحاد دموکراتیک و حزب حاکم دموکرات کردستان (KDP) نیز بسیار ضعیف است. اگر PYD به دنبال ایجاد نهاد مد نظر آن حزب است، تنها پشتیبانی محتملی که این حزب به دست خواهد آورد از جانب سایر کردها خواهد بود. در نهایت حزب اتحاد دموکراتیک بایستی تنش موجود با حزب دموکرات کردستان را تا حدی از بین ببرد تا بتواند به حداقل کمک خارجی ممکن دست پیدا کند.
حزب اتحاد دموکراتیک نمی تواند در انزوا بر شرایط نامساعد کنونی غلبه کند. خطر از بین رفتن پروژه روژآوا وجود ندارد اما در صورتی که PYD سیاست های منطقه ای و امنیتی خود را مشخص نسازد، آنگاه امکان از دست دادن بسیاری از دستاوردهای دو سال اخیر وجود دارد. گفتگوی جدی با حامیان آمریکایی برای تعیین خطوط قرمز اولین گام در این راستا است. دومین گام ایجاد برخی روابط دوستانه در منطقه است؛ در غیر این صورت در آینده بسیار نزدیک وضعیت بسیار بدتر خواهد شد.
منبع: شورای آتلانتیک
ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان