اوجالان در این مورد بارها بە اردوغان هشدار دادە بود… ایشان می‌گفت: “بە او بگویید، او درک نمی‌کند، لجاجت می‌کند. با تداوم روند صلح و چارەیابی، او را سر پا نگە دارید، اگر این روند بە پایان برسد، مکانیسم کودتا وارد عمل خواهد شد و او را بە سرنوشت محمد مرسی در مصر، گرفتار خواهد ساخت.”
رییس مشترک حزب دمکراتیک خلقها، صلاح‌الدین دمیرتاش در گفتگو با روزنامەی ینی اوزگور پولیتیکا در رابطە با کودتای اخیر ترکیە طی پاسخ بە سئوالات روزنامەنگار، عثمان اوگوز، کودتا را اینگونە تعریف کرد: “اقدام بە کودتا از سوی کودتاگران علیە کودتاگران [دیگر]”
آنچە رخ داد بە یک تعریف کلی نیاز دارد، دقیقا چە رخ داد؟
مشخصا یک کودتای نظامی در جریان بود. زیرا ارتش با هدف سرنگونی حکومت و یا غصب اختیارات پارلمان، تا جایی پیش رفت کە پارلمان را مورد حملەی موشکی قرار دهد. از آن جهت کە می‌خواستند این را بە دست ارتش و با زور اسلحە بە انجام برسانند، لازم است آن را بە عنوان یک کودتای نظامی تعریف نمود.
اما اساسا برخی موارد دیگر از قبیل؛ شرایط وقوع کودتا، طراحان کودتا و موضع حکومت حزب عدالت و توسعە، نیاز بە تعریف دارند. زیرا حکومت موجود با کودتایی غیرنظامی بر سر کار ماندە است. اقدام بە کودتا از سوی کودتاگران علیە کودتاگران… اگر این بە شیوەای واضح و مبرهن بازتعریف نشود، ناقص خواهد ماند. موضع اتخاذ شدە نیز بە خطا خواهد رفت و بە نام “مخالفت با کودتا” آب بە آسیاب حکومت AKP کە خود نتیجەی یک کودتای غیر نظامی است، ریختە خواهد شد.
باید موضعی راسخ در مقابل طرفداران هر دو نوع کودتا اتخاذ کرد و مبارزە را بە پیش برد. زیرا بە همان میزان کە کودتای نظامیان کە تلاش دارد با زور اسلحە و تانک حکومت را غصب کند، نامشروع است، ادارەی جامعە با توسل بە جنگ و بە کارگیری خشونت علیە جامعە و بمباران کردن شهرها نیز بە همان اندازە نامشروع بودە و کودتایی غیر نظامی است.
البتە ما بیش از یک سال است کە در مقابل کودتای AKPایستادەایم و مبارزە می‌کنیم. با گفتن اینکە در حال حاضر دار و دستەای در درون ارتش تلاش کردەاند کە حکومت را غصب کنند،AKP نمی‌تواند خود را تطهیر کند. ما با کودتا مخالفیم و موضع خود را آشکارا بیان کردەایم. و با تشخیص اینکە کودتای AKP قابل تطهیر نیست، سیاستهای خود را بە پیش می‌بریم. آنچە ما در مقابل مفهوم کودتای AKP و تلاشگران برای کودتای اخیر، انجام دادەایم، گشایش جبهەای دمکراتیک است. آلترناتیو این است. زیرا وقایع پس از این تقدیر کشور را مشخص خواهد کرد. یا AKP ریشەکن شدە و نیروهای دمکراتیک جای آن را خواهند گرفت و یا اینکە AKP این اقدام بە کودتا را بە فرصتی برای خود تبدیل کردە و کودتای خود را نهادینە و جاودانە خواهد ساخت.
اما این دار و دستە چگونە باور کردند کە کودتایشان موفق خواهد بود؟ بە چە چیز و چە کسی اعتماد کردند؟
مشخص نیست. این دار و دستەی کودتا هیچ تکیەگاه سیاسی‌ای نداشتند، وضعیتی است کە برای اولین بار در دنیا روی دادە است. گفتە می‌شود کە کودتایی بدون هیچ تکیەگاه سیاسی‌ای بە وقوع پیوست. تنها چیزی کە می‌دانم این است: این کودتا هیچ ربطی بەHDP و یا نیروهای طرفدار آن نداشت. تنها چیزی کە از آن اطمینان داریم این است. اما اطلاعی ندارم کە آیا این کودتا با دیگر نیروهای سیاسی هیچ تماسی داشتە و یا از سوی دیگر نیروهای سیاسی طراحی شدە است؟ در هفتەهای آیندە همە چیز مشخص خواهد شد. اما در ترکیە هستند کسانی کە هر زمان امیدشان بە کودتا است. یک ذهنیت کودتاگر همیشە وجود داشتە کە بر این باور است کە بە جز ارتش هیچ نیرویی توانایی استقرار دمکراسی در این کشور را ندارد. اما اطلاعی ندارم کە روابط سیاسی‌شان با چە کسانی بودە است.
آیا شما از قبل انتظار یک کودتای نظامی را داشتید؟ چیزی شنیدە بودید و یا چیزی را پیشبینی کردە بودید؟
البتە کە تخمین چنین وضعیتی بسیار دشوار بود، اما زمان دیدارهایمان از امرالی، آقای اوجالان، مکانیسم کودتا را تعریف نمودە و با توسل بە نمونەهای تاریخی، چنین چیزی را پیشبینی نمودند. وی بە خوبی کارکرد مکانیسم ترور را درک نمودە است. از این رو بە خوبی درک نمودە بود کە با پایان یافتن روند چارەیابی، مکانیسم کودتا وارد عمل خواهد شد. در این مورد هموارە هشدارهایی بە اردوغان می‌داد و می‌گفت: ” بە او بگویید، او درک نمی‌کند، لجاجت می‌کند. با تداوم روند صلح و چارەیابی، او را سر پا نگە دارید، اگر این روند بە پایان برسد، مکانیسم کودتا وارد عمل خواهد شد و او را بە سرنوشت محمد مرسی در مصر، گرفتار خواهد ساخت.”
این مکانیسم کودتا، پس از پایان روند چارەیابی، چگونە وارد عمل شد؟
بلە، در زمان این بحثها، بە مکانیسم کودتا پی بردە بودیم، بە خوبی درک کردە بودیم. اساسا پس از پایان روند چارەیابی، این مکانیسم کودتا بە شیوەهایی وارد عمل شدە بود. جنگ علیە کردها، ویران کردن کردستان ترکیه، تلاش برای تجدید نیروی ارتش، تحویل تدریجی افسار حکومت و اردوغان بە ارتش، پیشنهاد هم‌پیمانی با بلوک ملی‌گرا – فاشیست و تسلیم ارادەی خود در حد زیاد، عدم سرپیچی از سخنان آنان برای پیروز شدن در جنگ علیە کردها بە هر قیمتی، اساسا وارد عمل شدن مکانیسم کودتا را بە خوبی نشان می‌دهد.
یعنی جنگ با کردها یا بلوک تشکیل شدەی دولت ترک، آن را وارد عمل کرد؟
رییس ستاد مشترک، اساسا قبل از ورود بە جنگ درون شهری، تمامی تعهدات را از اردوغان گرفتە بود. یعنی باید دست بردار سیستم ریاستی شدە و حداکثر بە رییس جمهور حزبی رضایت خواهد داد؛ می‌بایست اردوغان بە تمامی از ذهنیت کنترل همه سطوح دولت توسط یک نفر دست بردارد؛ مصونیتها را لغو نمودە و بازگشت بە مذاکرات روند صلح نباید صورت می‌گرفت. ارتش با گرفتن تمامی این تعهدات، وارد جنگ شد.
اگر بە یاد بیاورید در اوایل جنگ می‌گفتند کە این جنگ کاخ (ریاست جمهوری) است و بە دلیل بازگشت جنازەی سرباز و پلیس، واکنشهایی در مقابل اردوغان بروز دادە می‌شد. ارتش نیز برای ورود بە شهرها مردد بود و نظراتی در رابطە با عدم ورود ارائە می شد. اولین بار در سیلوان تانکها وار شهر شدند و پس از مدتی تانکها را خارج کردند، ارتش بە اردوغان گفت کە وارد شهرها نمی‌شود. پس از آن اردوغان برای توافق دوبارە با ارتش و وارد کردن آنها در جنگ با استفادە از تانک و توپ، اساسا ارادەی خود را تسلیم آنان نمود.
روابط و مکانیسمهای بین‌الملل نیز بە تدریج بر اردوغان فشار وارد آوردە و او را در تنگنا قرار دادند.
این همان مکانیسم کودتا بود کە جناب اوجالان بە تمامی آن را تعریف نمودە بود. تا زمانی کە با کردها سازش نکردە و بە توافق نرسند و با آنها در جنگ باشند، مکانیسم کودتا همچون ساعت کوکی کار کردە و وارد عمل خواهد شد.
در این صورت شما نباید از اقدام کودتا زیاد متعجب شدە باشید؟
بلە. انتظار چنین مرحلەای را داشتیم، اما ما امکان تخمین کودتا و پیشبینی آن و گرفتن اطلاعات آن را نداشتیم. اما زمانی کە روی داد، ما را شوکە نکرد. زیرا جلو چشم همە در جریان بود. فقط طرز شروع آن معما بود. آنچە مشخص نبود این بود کە آیا کودتایی پست مدرن بە سان ٢٨ فوریە خواهد بود یا اینکە ارتش با بە دست گرفتن ابتکار میدان جنگ، در حکومت نفوذ کردە و بە تدریج اردوغان را تحت کنترل می‌گرفت. اما مشخص بود کە در درون ارتش نیز تنها یک دار و دستە وجود ندارد. ساختارهای جماعت‌گرا، ملی‌گرا و آمریکا گرا از گذشتە دستەبندیهایی را در ارتش ایجاد نمودە بود. نمی‌توان گفت کە اینها هر کدام خود بە طور کامل سازش نمودە و با اردوغان سازش خواهند کرد.
دیدید کە قبل از شورای نظامی، تنشهایی ایجاد شد و قبل از اخراجها مجادلاتی بە میان آمد. بخشی از اینها بە بیرون درز پیدا کرد و بخشی درز پیدا نکرد. شورای نظامی امسال بسیار مهم بود. شورای نظامی سالهای اخیر همگی حائز اهمیت هستند اما شورای امسال تاریخی بود. انتظار افزایش تنشها و درگیریها نیز وجود داشت. اما کسی انتظار نداشت کە بە آسانی بە یک اقدام بە کودتا منجر شود.
خب آیا پس از کودتا، کسی از حکومت با شما تماسی گرفت و یا تلاشی برای ایجاد رابطە صورت گرفت؟
خیر، چنین چیزی روی نداد. دوستانمان اطلاعاتی رد و بدل کردند، اما هیچ کس از حکومت با ما تماس نگرفت.
از این پس چە خواهد شد؟ بە عنوان مثال؛ آیا در خصوص جنگ با کردها، تغییری سیاسی ایجاد خواهد شد؟ آیا صلح موضوع بحث خواهد شد یا نە سیاست خشونت تشدید شدە و تدوام خواهد یافت؟
البتە این بە موضع‌گیری اردوغان و AKP بستگی دارد. اساسا فرصتی مهم بە وجود آمدە است. آقای اوجالان در دیدارها مرتبا از ساختار موازی درون دولت بحث می‌نمود و هشدار می‌داد: “این ذهنیت کودتاگر همیشە مانعی بر سر راه چارەیابی بودە است.” اگر واقعا این ذهنیت کودتاگر تصفیە شدە و سیاست مدنی از برخورد اخلال‌گرانە در حل مسألەی کرد، دست بردارد و اردوغان ارزشی برای هشدارهای آقای اوجالان قائل باشد، می‌توانست در راستای صلحی پایدار و سالم گام بردارد. زیرا در نهایت سنت و ذهنیت کودتاگری برای ارتش، در عرصەی مدنی، برای قوی قضاییە در تضعیف بروکراسی، بە نفع دمکراسی خواهد بود. اما از آن رو که در طرف مقابل ذهنیت کودتاگر AKP وجود دارد، ذهنیت دمکراسی واقعی بە میان نخواهد آمد.
چە می‌شود اگر پیشرفتی در طرف دیگر بە میان بیاید؟
ج. اگر اردوغان و اطرافیانش عاقلانە عمل کنند و پی ببرند این خطر بزرگ و مکانیسم کودتا تا زمانی کە مسألەی کرد با صلحی پایدار چارەیابی نشدە و تا زمانی کە بە قانون اساسی‌ای نهادینە شدە، دمکرات و آزادیخوانە دست نیابیم، از میان نخواهد رفت، می‌توانند این را بە یک فرصت تبدیل کنند. اما من فکر می‌کنم کە این احتمالی بسیار ضعیف است. زیرا AKP چنین فرصتهایی را نە بە نفع دمکراسی، بلکە بە نفع استحکام و تقویت حکومت خود بە کار گرفتە است. اتحادیە اروپا، آتش بس، عقب نشینی گریلا… همە و همە را بە نفع خود مورد استفادە قرار دادە است.
اساسا ٧ ژوئن نیز فرصتی برای سازش و دمکراتیزە کردن بود، ولی نخواست از آن استفادە کند و با رفتن بە سوی ١ دسامبر، جنگ را بە ابزاری جهت تقویت خود تبدیل نمود.
بە بیانی دیگر؛ می‌توان گفت با استفادە از کودتای ناموفق، فرصت شروع یک حملەی جدید وجود دارد، اما AKP حزبی نیست کە دارای چنین ظرفیتی باشد و اردوغان رهبری نیست کە چنین توانایی داشتە باشد. از این رو بە جای داشتن انتظار از اردوغان و AKP، با گسترش جبهەی دمکراتیک، باید مبارزەای خستگی ناپذیر در مقابل هر دو ذهنیت کودتاگر را تداوم بخشید. در هر گامی، تنش بیشتر افزایش خواهد یافت. زیرا گروهی کە اردوغان آنان را بە خیابانها ریختە است، مبارزەی دمکراتیک و یا چنین چیزی را بە پیش نمی‌برند. نخست وزیر از عید و جشن بحث بە میان می‌آورد، اما این بازگشت بە فستیوال ذهنیت ارتجاعی است.
برخی اقشار می‌گویند کە در خیابانها رفتارهایی نگران کنندە و تشویش برانگیز وجود داشت…
بلە، گروهی با ذهنیت داعش و تمامی گروههای ارتجاعی بە نامAKP در میادین، قدرت‌نمایی می‌کنند و نشان می‌دهند کە تا چە حد دمکراسی را درک کردەاند. آنان حتی نمی‌خواهند هیچ کس را بە عنوان هموطن این کشور ببینند. بە ویژە می‌بینیم کە در حین مبارزە با کودتا، چەها بر سر کسانی کە هیچ ارتباطی با این قضیە نداشتە، آوردەاند. افرادی کە تا دیروز در تشییع جنازەی سربازان و پلیسها شعار “شهید نمی‌میرد، وطن تجزیە نمی‌شود” سر می‌دادند، امروز این افراد را لە می‌کنند و شکنجە می‌دهند و سرشان را می‌برند.
بە طور خلاصە، این گروه مرتجع، نە تنها هیچ امیدی برای دمکراتیزاسیون نیستند، بلکە خود بزرگترین تهدید هستند. لازم است در مقابل اینان نیز نوعی مبارزە صورت پذیرد. زیرا اینان در هر عرصە بیشتر بی‌باک و بی‌پروا می‌شوند و تلاش می‌کنند با جسارت بیشتری عمل کنند. احتمال دارد در مقابل کردها، علویان، چپها و نیروی پیشرو، کمپینهای لە کردن و حتی قتل‌عام را نیز شروع کنند. زیرا این گروه از این پس خود را قدرتمندتر حس خواهند کرد. این یک خطای بزرگ است اما اینان توانایی درک این خطا را ندارند. این ذهنیت مرتجع فاقد توانایی تحلیل تاریخی است، فاقد قدرت تشخیص درست سیاست واقعگرایانه بودە و فاقد توان درک معادلات اجتماعی هستند. ذهنیتی فاقد تمامی اینها، با تکیە بر قدرت صرف بە فکر تغییر همە چیز است.
اقدام بە کودتا اساسا با موضع مشترک تمامی گروههای سیاسی و از جملە ما متوقف گردید. البتە ما این را برای کمک بە AKP انجام ندادیم. اما AKP می‌خواهد این را اینگونە دیدە و بە فرصتی تبدیل کند. در حالیکە اگر کمی اخلاق و عقل داشتە باشند، درک خواهند کرد کە موضع HDP و حرکت آزادیخواهانەی کردها در مقابل کودتا چە قدر ارزشمند است. و درک خواهند کرد کە ما این را برای AKP انجام ندادە و در راه دمکراتیزاسیون و رفرم ورود پیدا خواهند کرد. اما اینان فاقد چنین توانایی عقلی هستند.
جنبش آزادی‌بخش کرد چە موضعی در قبال کودتا داشت؟
ببینید مدتی است اردوغان حرکت کردها را بە آمادەسازی برای توطئە علیە ترکیە با همکاری ساختار موازی دولت، متهم می‌کند. بە ویژە تلاش می‌کند شکستن آتش بس را با این مسئله ایضاح کند. با اقدام بە کودتای اخیر مشخص شد کە چنین نیست. کردها، در ساعتهای اولیە کودتا هیچ حرکت ناشایستی انجام ندادند. این باید در تاریخ ثبت شود. جنگی بە این وسعت در جریان است اما حتی یک گریلای جنبش کردها آن شب یک گلولە هم شلیک نکرد. موضع گریلا در کنار موضع کودتاگران قرار نگرفت. کردها نیز موضعشان در کنار موضع کودتاگران قرار نگرفت. گریلاهای کرد می‌توانستند این را بە فرصتی تبدیل کردە و بسیاری از شهرها را تصرف کنند. اما این آب ریختن بە آسیاب کودتاگران می‌بود. جنبش کردها، در میان دو کودتاگر گزینەای را انتخاب نکردە و موضعی اتخاذ کردند کە درراه مبارزەی دمکراتیک خلق مصر بودە و برخوردی شرافتمندانە از خود بروز دادند.
ما در هر شرایطی باید برای مبارزات دشوارتر از این باید آمادە باشیم. اردوغان و ذهنیت او از زمان بر سر کار آمدنشان بە این سو، عملیاتهای زیادی انجام دادەاند. ببینید در عملیاتها علیە پ.ک.ک هزاران نفر را دستگیر کردند، سپس آمدند و گفتند: “انسانهای زیادی را بە اشتباه دستگیر کردەایم.” بعد از آن عملیاتهای ارگنکن را بە انجام رساندند، آخر سر در آن جا نیز همین را تکرار کردند. در عملیاتها علیە جماعت نیز همین تکرار شد. اکنون تلاش برای کودتا صورت گرفت، AKP دوبارە اینها را تهدیدی علیە خود دیدە، شروع بە دستگیری همە نمودە و افراد زیادی را از کار اخراج می‌کند. در دنیای اردوغان چیزی بە نام عدالت و حقانیت وجود ندارد. اکنون بە نام تصفیەی کودتاگران، اقشار زیادی از مخالفین اردوغان و AKP از ارتش و قوەی قضاییە بە هر قیمتی تصفیە خواهند شد. باید در مقابل این اقدام نیز هوشیار بود. البتە کودتاگران باید دستگیر شوند و بە سزای عملشان برسند. اما تحت این عنوان اقشار مخالف نیز تحت فشار قرار گرفتە، کانالهای خبری و تلویزیونی نیز تعطیل خواهند شد. باید در مقابل تمامی اینها هوشیار بود. باید مردم را سازماندهی نمود.
اما چگونە؟ یک نوع پریشانی ذهنی فراگیر نیز هم در میان کردها و هم در جبهەی دمکراتیک وجود دارد. بە طور خلاصە، برای مداخلە در این روند چە کار می‌توان کرد؟
بحث تلاش برای کودتا هنوز بسیار داغ بودە و تماما بە کنترل در نیامدە است. هنوز بحث بالگردهای گم شدە و فرماندهانی کە در دسترس نیستند، مطرح است. مشخص نیست کە کجا هستند. از این رو هنوز نگرانیهای اردوغان و حامیانش تداوم دارد. کودتا بە تمامی سرکوب نشدە است، چنین پیداست. جنبەی سیستماتیک و فراگیر کودتا متوقف گردید، اما تکیەگاهها و نقاط مدیریتش بە تمامی تثبیت نشدە است. آنچە مبرهن است تاکنون این است. جامعە نیز در این مورد هنوز نگران است. هرچند کە جامعە موضعی را در قبال کودتاگران از خود بروز داد، اما گروهی کە AKP آنها را بە خیابانها ریخت، بە دلیل آن کە نمایشهای مرتجعانە از خود نشان دادەاند، از آن رو کە نشانەهایی از گروههای جهادگرا/داعش از خود نشان دادەاند، کل جامعە موضع خود در قبال کودتا را در میدانها نشان نمی‌دهند. تنها اقشاری کە AKP آنها را سازماندهی کردە است بە شیوەی گروهی بە خیابانها می‌ریزند.
البتە کە پس از چند روز آبها از آسیاب خواهد افتد. اما نباید میادین را برای این گروههای مرتجع، رها کرد. باید با شعار “نە کودتای کاخ، نە کودتای ارتش” بە خیابانها ریخت. باید با شعار “هیچ گزینەای بە جز دمکراسی وجود ندارد” برای مقابلە با این ذهنیتهای کودتاگر بە میدانها آمد. زیرا خیابان مشروع است. AKP این را زمانی کە بە نفعش باشد مورد استفادە قرار می‌دهد و هر گاه کە بە ضررش باشد، از آن ممانعت بە عمل آوردە، تروریزە می‌کند. دیگر لازم است بازیچەی دست AKP نشدە و بە فشار وارد کردنش پاسخی داد. دیگر این مسألە بە وضوح قابل مشاهدە است کە خیابان بە تنهایی برای AKP مشروع نیست. اگر زمانی مخالفین بە خیابان ریختند و مورد فشار و حملات AKP واقع شدند، باید این را بە آنها یادآوری کرد.
در خیابان همە چیز لە می‌شود، افراد بی‌گناه کشتە می‌شوند. اردوغان حتی کوچکترین صحبتی در این مورد نمی‌کند. اگر بە یاد بیاورید زمانی کە برای مقاومت کوبانی فراخوان دادیم، کە فراخوانی خشونت‌بار نیز نبود، ۵۵ نفر کشتە شدند، ۴٨ نفر آنان از طرفدارانHDP بودند. حتی تلاش کردند کە فاکتور آن را بە حساب ما صادر کنند. در حالیکە خودشان اکنون در برنامەهای زندە، انسانها را لە می‌کنند، با آهن آلات سربازان بیچارە را می‌کشند و نخست وزیر این را نشانەی دمکراسی و رییس جمهور نیز آن را حق گردهمایی و تظاهرات می‌نامند. مردم باید اینها را بە خوبی ببینند و تعقیب کنند. اگر این گروە بە ادارەی مملکت ادامە دادە و نیرومند شوند، همە کس را اینگونە لە می‌کنند. می‌خواهند با این راهکار کشور را ادارە کنند. برای اینکە احساس نکنند بە چنین قدرتی دست یافتەاند باید از میادین و خیابانها استفادە کنیم.
یعنی شما خطر لە کردن و قتل‌عام را نیز احساس می‌کنید…
AKP ممکن است بە دست این گروهها برخی محلەها را کنترل کند و بە آنها حملە کند. باید هوشیار بود. ممکن است محلات کردها و علویان و چپها بە هدفی برای اینها تبدیل شوند. همە کس در مقابل چنین وضعیتی حق دفاع مشروع را داراست. اگر چنین وضعیتی پیش بیاید، بدون در نظر گرفتن اینکە مورد حملە واقع شدە چە کسی است، باید هر کس از حق مقاومت مشروع خود استفادە کند.
از روزها و لحظاتی حساس گذر می‌کنیم. در حال حاضر کودتا بە تمامی متوقف نشدە است. احتمال دارد دار و دستەهای دیگری نیز برای کودتا وارد عمل شوند. سوءاستفادەی AKP از این حساسیتها، بیهودەگوییهای سیاسی آن و قرار دادن همە در وضعیت کودتاگر، احتمال رفتن بە سوی حرکتهای اجتماعی دیگر و طراحی حرکتهایی دیگر را بە میان می‌آورد. بە جز هوشیاری و سازماندهی خود برای مقابلە با هر احتمالی، گزینە دیگری وجود ندارد.
منبع: YENİ ÖZGÜR POLİTİKA
ترجمه: سرویس ترکیه خبرگزاری کردپرس
