نشستی با عنوان نگاه جامعه شناختی به کردستان، روایت کولبران با همت پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران برگزار شد.
به گزارش انجمن بی تاوان به نقل از کردپرس عصر روز دوشنبه ۱۸ بهمن،نشستی تحت عنوان نگاهی جامعه شناختی به کردستان؛روایت کولبران با حضور جمعی از اساتید دانشگاه،پژوهشگران و علاقمندان این موضوع در سالن حکمت پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران برپا شد.
توسعه با شعار حاصل نمی شود
در ابتدای برنامه،دکتر رحیم فرهمند فعال اجتماعی و سیاسی با اشاره به موانع توسعه در کشور گفت:اینکه چرا با وجود تمدن شکوهمندی مانند ایران که دارای حکومت دوهزار ساله است ما هنوز نتوانسته ایم به توسعه منطقی در کشور برسیم جای سوال است.
وی افزود:توسعه امری درونزا و همه جانبه است که باید شرایط آن در کشور فراهم شود و تا زمانی که ما نتوانیم به کلیت سرزمینی نگاه توسعه محور داشته باشیم،توسعه رخ نخواهد داد.
فرهمند کولبری را ناشی از عدم تامین فاکتورهای پیشرفت برای مناطقی مانند کردستان دانست و تصریح کرد: بعضی نگاه های غیر علمی و امنیتی منجر شده که ما نتوانیم از ظرفیت های مناطق توسعه نیافته استفاده نماییم و این تبدیل به مانعی برای امر توسعه شده است.
کولبری نوع مدرن تر برداری عصر نوین است
در ادامه رئوف مرادی محقق و تاریخ پژوه و نویسنده چندین اثر با عنوان تاریخ مطالعات کردها با نگاهی جامعه شناختی تاریخی به مناطق کردنشین ایران بیان کرد:ما باید مرز و مرزبان و مرزنشین را دوباره تعریف نماییم و پدیده ای که منتج از آن شده است را نام گذاری کنیم.
وی ادامه داد:به دلیل مدیریت بد اقتصادی و فرهنگی و سیاسی،پدیده منتج از این سه گانه ذکر شده،کولبری بوده است.
وی افزود:کولبری نوع مدرن تر برده داری و عاملی از توسعه نیافتگی در کشور است که وجود آن علاوه بر عوامل درون سرزمینی موانع برون سرزمینی هم تاثیرگذار بوده اند.
مرادی با تشریح وضعیت جغرافیایی و جمعیتی مناطق سردشت و دیگر مناطق مستعد کولبری و اشاره به مشکلات جبر جغرافیایی این مناطق گفت:عدم نبود راه های مواصلاتی مناسب و ساماندهی و رسمی شدن مرزهای این مناطق منجر به توسعه نیافتگی مناطق کردنشین شده و خسارات جبران ناپذیری را به اقتصاد و معیشت مردم وارد کرده است.
وی با تاکید بر استفاده و شناسایی از ظرفیت های منطقه ای و تخصیص اعتبارات اضطراری برای این مناطق اظهار کرد:برخی از کم کاری های انجام شده ،امروز با تخصیص اعتبارات و بودجه های جبرانی و همچنین استفاده از سرمایه گذاران داخلی و خارجی مرتفع می گردد که این البته به وجود عزمی در این راستا نیازمند است.
حاکم بودن نگاه امنیتی در پست های غیرامنیتی،آسیب زا است.
دکتر اردشیر پشنگ،پژوهشگر مسائل بین الملل و نویسنده چند کتاب با موضوع کردها با اشاره به سه سطح محلی، منطقه ای و ملی (یعنی در چارچوب طرحهای استانی، طرحهای منطقه ای در غرب کشور و طرح ملی) در امر توسعه در مناطق کردنشین گفت:لازم است در سه مقطع زمانی کوتاه، میان و بلند مدت برای ایجاد تغییر و اصلاح جدی و اساسی در غرب ایران و البته سراسر کشور، اقدامات عاجلی کرد و این کار میسر نمی شود مگر اینکه نوعی پیوند عملگرایانه میان هم مردم، هم نخبگان و هم دولت و ارگانهای مختلف نظام برقرار شود، چرا که رفع تدریجی این وضعیت اسفناک کنونی نیازمند یک اراده به تمام معنا ملی، همدلانه، متفاوت و به روز هست.
وی افزود:پس در سه سطح مختلف و برای سه مقطع زمانی متفاوت و با مشارکت سه گروه مردم، نخبگان (غیرحکومتی) و دولتمردان می بایست برنامه ریزی استراتژیک، منسجم و موثر برقرار ساخت.
پشنگ در سطح کلان این گونه عنوان کرد:سطح کلان اعلام عملی اراده جدی برای تغییر و تسریع رشد و توسعه در غرب کشور، البته و معمولاً شاهد آن هستیم که مشکلی در بخش سیاست های اعلانی وجود ندارد، کما اینکه بارها مسئولان ارشد کشور بر ضرورت رشد شتابان توسعه در مناطق حاشیه ای تاکید کرده اند، اما مشکل بزرگ در بخش سیاست های اعمالی است، که عملاً برنامه مدونی برای این امر مشاهده نمی شود. موضوع دیگر که نیازمند نگاه از مرکز به استانهای غربی است، قرار دادن «پرونده ویژه توسعه ای برای غرب کشور» است، نظیر پرونده ای که برای توسعه مناطق ساحلی جنوب غرب کشور در قالب «طرح مکران» اعلام گردیده است.
این پژوهشگر و تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به سطح منطقه ای در اجرای امر توسعه اذعان کرد:
هماهنگ سازی سیاست های توسعه ای استان های غرب کشور با توجه به شباهت های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که به یکدیگر دارند. لازم است این سیاست ها و تقسیم بندی های منطقه ای بر اساس واقعیات روی دهد نه مانند برخی تقسیم بندی ها که مثلاً شاهد هستیم استان کردستان در طیف آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل قرار می گیرد و استان های کرمانشاه و ایلام در طیف منطقه ای با خوزستان و مناطق جنوب کشور طبقه بندی می شوند. تغییر نگاه و فضای امنیت محور به فضای بانشاط توسعه محور، یکی از مشکلات جدی که در سطوح و ارکان مختلف در غرب کشور و بسیاری دیگر از مناطق مرزی و حاشیه ای کشور با آن روبرو هستیم، حاکم بودن نگاه امنیتی در پست های غیرامنیتی است.
وی با اشاره به سطح محلی در امر توسعه توضیح داد: تجربه موفق گروههای مردم نهاد زیست محیطی، به ما این نوید و این واقعیت را گوشزد می کند که بسط و حمایت از افزایش کمی و کیفی گروههای مردم نهاد می تواند به مثابه «کاتالیزوری» جهت کم کردن زمان حل این معضلات عمل کند. بطور مثال در یکی از گزارشهای مختلفی که این روزها در شبکه های اجتماعی در مورد کولبرها منتشر شد، دیدیم که یکی از آنها مشکلی جدی در فک و دندان خود دارد و برای رفع آن نیازمند هزینه های هنگفت است، هم اینک در جمع ما، و حتی در جمع همین سخنرانها ما دندانپزشک داریم پزشکان دلسوز و متعهد بسیاری دیگر نیز داریم که هریک می توانند و البته می خواهند که کمک کنند، پس تشکیل گروههای مختلف کاربردی مانند «انجمن پزشکان حامی کولبران»، «انجمن خیرین حامی خانواده های کولبر»، «انجمن کمک به تحصیل فرزندان کولبران»، «انجمن کمک به تامین مواد غذایی و اساسی خانواده های کولبران»، «انجمن رسانه ای پوشش دهنده اخبار کولبران» و چندین و چند انجمن دیگر را می توان تاسیس کرد که خصوصیت آنها حضور مستقیم مردم و متخصصین و دلسوزان در آن برای کمک به کولبران است. به باور بنده در بازده زمانی کوتاه مدت ایجاد و فعالیت چنین انجمن هایی موثرتر و مفیدتر از هر اقدام و تشکیلات دیگری می توانند باشند.
برنامه توسعه در ایران شکست خورده است
دکتر محمد سالار کسرایی،جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران،با اشاره به شکست برنامه های توسعه در کشور گفت:همه معضلاتی که امروز در زمینه اقتصاد در کشور می بینیم ناشی از شکست برنامه های توسعه در ایران است.یا اگر خوشبینانه بگوییم،ناکامی برنامه های توسعه در ایران است.
وی ادامه داد:گر چه من خود کرد هستم، اما بحث کولبری و بحث کارگران تنها مختص به ناحیه کردستان نیست.دستفروشان داخل مترو هم کتک می خورند،کولبران در بازار تهران هم وجود دارند،گویی آنکه اکثر آن ها هم کرد هستند.لذا این پدیده ظاهرا یک پدیده عمومی است و در همه کشور به نحوی مشاهده می شود.مشکل امروز کشور عدم توسعه است که من آن را عدم توسعه یافتگی متوازن در کشور می دانم.
وی در تعریفی از توسعه گفت:توسعه در تعریفی یعنی،رشد تدریجی در جهت بهتر شدن،قدرتمند شدن و بزرگتر شدن ارکان جامعه است که بعضی محصول توسعه را کاهش فقر،نابرابری و عدالت اجتماعی تعریف کرده اند؛بنابراین همه این مشکلاتی که دیده می شود محصول عدم توسعه متوازن در کشور است.
وی تصریح کرد:بین رشد و توسعه تفاوت وجود دارد و رشد مربوط به پیشرفت کمی اقتصادی و توسعه حاصل پیشرفت کیفی عناصر فرهنگی و ارزشی و…در یک جامعه است.که این تفات در کشور ما به وضوح دیده می شود.
وی با بیان این مطلب که پیش از انقلاب پنج برنامه توسعه و پس از انقلاب پنج برنامه توسعه در کشور انجام شده توضیح داد:برنامه های توسعه برای کشور موفق آمیز نبوده اند. توسعه اقتصادی دو هدف عمده دارد؛یکی افزایش ثروت و رفاه مردم جامعه و دوم افزایش اشتغال و عدالت اجتماعی در جامعه است.برنامه هایی که هدف آن ها افزایش عدالت در جامعه نباشد قطعا شکست خواهند خورد.
کسرایی خاطر نشان کرد:نگاه توسعه در کشورهای پیشرفته با کشورهای توسعه نیافته در زمینه اقتصاد متفاوت است.کشورهای پیشرفته بدنبال افزایش امکانات و ارتقاء رفاه زندگی هستند در حالی که کشورهای توسعه نیافته بدنبال ریشه کن نمودن فقر و رسیدن به عدالت اجتماعی هستند.
وی شاخص های توسعه یافتگی را این گونه نام برد:برخی از شاخص های توسعه را؛شاخص افزایش درآمد سرانه،افزایش قدرت خرید،درآمد پایدار،شاخص های توسعه ترکیبی نامید.
استاد دانشگاه تهران و رئیس دانشگاه آزاد قم،شرایط لازم برای رسیدن به توسعه را به این نحو نام برد:وجود سازمان برنامه ریز برای توسعه در کشور،وجود اطلاعات آماری؛گرچه ما اطلاعات دقیق آماری در دست نداریم،تطبیق اهداف،تعیین اولویت های برنامه،آماده و مهیا نمودن منابع اقتصادی( که مشکل ما در این موضوع بیشتر است و کشورهای نفتی با بالا و پایین شدن قیمت نفت با آن سروکار دارند)تعادل در برنامه،فربه بودن بخش دولتی و…می توانیم نام ببریم است.
کسرایی با اشاره به عوامل توسعه نیافتگی،گفت:عدم سرمایه کافی،عدم اشتغال،عدم وجود متخصص،عدم استفاده بهینه از منابع طبیعی،کمبود منابع،دوگانگی منابع،ضعف مدیریت و… از جمله موارد توسعه نیافتگی هستند.
این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که ما اگر نگوییم کشور جهان سوم هستیم و کشور در حال توسعه هستیم،می توانیم شاخص های اصلی توسعه نیافتگی در کشور را این گونه نام ببریم:افزایش جمعیت(مثلا جمعیت استان کردستان از یک میلیون به یک میلیون و پانصد هزار نفر افزایش پیدا نموده)دوگانکی اقتصادی و فرهنگی،بی توجهی به ارزش ها،کمبود سرمایه و …می توان نام برد.
وی با اشاره به فقر گفت:فقر پدیده چند بعدی است.
که آن را به فقر مطلق و فقر نسبی تقسیم می کنند.در فقر مطلق اشاره به حالتی می شود که در آن تلاش برای بقا روبروست(کولبر هایی که در زیر برف ها جانشان را از دست دادند برای بقا می جنگیدند).در فقر نسبی،نوعی مقایسه ای است که با مقایسه به بخش های دیگر سنحیده می شود.
کولبری پدیده ناشی از مدرنیته ناقص ایرانی است
دکتر سید جواد میری،جامعه شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با نگاهی جامعه شناختی به واقعیت های اجتماعی در جامعه توضیح داد:کولبری یک پدیده ناشی از مدرنیته ناقص در جامعه ایرانی است که به دلیل عدم توسعه یافتگی متوازن کشور ما شاهد مناطق مرکز و پیرامون شده ایم.
وی با تاکید بر اینکه برای شناخت هر پدیده جامعه شناختی باید مطالعات میدانی مبسوطی انجام شود،گفت:باید از نگاه فاعل شناسا به ابژه ،مسائل توسعه را نبینیم، بلکه باید با مشاهده ای مشارکتی تمام زوایای رنج و درد در این مناطق را شناسایی کرده و روایت این مردمان را بازگو کنیم تا بتواند 《رهایی بخش 》باشد.رهایی بخش بدین معنی که بتواند تبعیض سیستماتیک را که در ساختار اقتصادی کشور وجود دارد را بازگو نماید.
میری افزود:ما باید از مطالعه کتابخانه ای مناطق توسعه نیافته خارج شویم و با تجربه زیست که آنجا وجود دارد و می تواند چرخش پارادایمی در فهم و تغییر بینش ما ایجاد کند ارتباط برقرار کنیم.
وی تصریح کرد:وقتی ما پرسش از کولبران می کنیم،پرسش از یک مسئله نیست،بلکه پرسش از ایران است و پرسش از مسائل و درد و رنج های ایرانی ها است.
میری اذعان کرد:تاریخ تجدد در ایران به ۱۵۰ سال می رسد.با آمدن تجدد به کشور ،نقطه عطفی با تشکیل جمهوری اسلامی اتفاق افتاد و آن این بود که یکی از شعارهای بنیادی اش این گونه رقم خورد که ؛ اگر کسی معیشت درستی نداشته باشد معاد او هم درست نمی شود.
وی با اشاره به کلام علامه جعفری در خصوص انسان سعادتمند، خاطر نشان کرد:جامعه ای که در آن کس ها تبدیل به شئی شوند،ان جامعه جامعه سالمی نیست.
این جامعه شناس با تاکید بر سه سطح در توسعه گفت:ما در امر توسعه نیازمندیم که در سه سطح فضای عمومی و سیاست گذاری و سطح کلان تصمیم گیری راهکارهایی برای رسیدن به توسعه پیدا نماییم.مادامی که بین این سه سطح فعالیت و همکاری نزدیک وجود داشته باشد ما می توانیم امید به توسعه داشته باشیم.