من وزیر امور خارجه‌ی ترکیه هستم اما خود را در عین حال اوکراینی، بوسنایی، تونسی و عراقی می‌بینم چرا که ما دارای مشکلات مشابه و مشترک هستیم.

انجمن بی تاوان آذربایجان غربی به نقل از شبکه ی تلویزیونی Rudaw دانشگاه آمریکایی سلیمانیه دیروز سمینار دو روزه ی بررسی راهکارهای برون رفت از بحران های سیاسی خاورمیانه را آغاز کرد. دکتر برهم صالح، دیپلمات باسابقه ی حزب اتحادیه ی میهنی اقلیم کردستان عراق و رییس افتخاری دانشگاه آمریکایی سلیمانیه، میزبان اصلی این مراسم بود. وی سه وزیر خارجه ی کشورهای منطقه یعنی محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ی ایران، هوشیار زیباری وزیر امور خارجه ی عراق و احمد داود اوغلو وزیر امور خارجه ی ترکیه را به سمینار دو روزه ی سلیمانیه دعوت کرده بود و زالمای خلیل زاد، سفیر سابق آمریکا در عراق، برنارد کوشنر، وزیر امور خارجه ی اسبق انگلیس و چند تن از وزرای کابینه نوری المالکی از مهمانان ویژه ی سمینار بودند. محمد جواد ظریف به سلیمانیه نرفت اما همچنان که پیش بینی شده بود، احمد داود اوغلو، وزیر امور خارجه ی ترکیه که این روزها، کشورش روابط سیاسی- اقتصادی ویژه ای با اقلیم کردستان عراق برقرار کرده، در این سمینار حضور پیدا کرد و میزگرد نخست سمینار دانشگاه آمریکایی سلیمانیه با محوریت سخنان داود اوغلو شکل گرفت. برهم صالح به سه زبان کُردی سورانی، انگلیسی و عربی صحبت کرد تا نشان دهد که برای همه ی مهمانان سمینار اهمیت ویژه ای قائل است. او در لابه لای سخنان خود به موضوعی اشاره کرد که تا حد زیادی صراحت لهجه ی او را به مهمانان نشان داد. برهم صالح گفت: پیش تر دولت های منطقه برای مخالفت با کُردها برنامه ریزی می کردند اما حالا شرایط متفاوتی در جریان است و مهمانانی از همه ی کشورهای منطقه داریم و همه به این واقعیت پی برده اند که نمی توان در معادلات سیاسی خاورمیانه، نقش کُردها را نادیده گرفت.

وقتی که داود اوغلو به زبان کُردی حرف می زند
یکی از حواشی سخنرانی نسبتاً طولانی نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان عراق این بود که بارزانی به زبان کُردی صحبت کرد اما هیچ کدام از مهمانان عرب زبان و انگلیسی زبان سمینار دستگاه ترجمه در اختیار نداشتند. با این حال داوداوغلو، وزیر امور خارجه ی ترکیه در حین گوش دادن به سخنان بارزانی مدام کاغذ کوچکی را که در دست داشت بررسی می کرد و نکاتی را یادداشت می کرد و چندین دقیقه طول کشید تا مهمانان متوجه شوند که چرا داود اوغلو به طور جدی در حال بررسی یادداشت هایش است. آری! داود اوغلو در حال تمرین و روخوانی یادداشت کوچکی بود که قرار بود آن را به زبان کُردی سورانی بخواند. داوداوغلو سخنرانی خود را با یک مقدمه ی کوتاه کُردی آغاز کرد و می توان گفت که لهجه و تلفظ او قابل قبول و جذاب بود و ژست سیاسی و دیپلماتیک ویژه ای برای وزیری به شمار می آمد که برای نخستین بار در شهر سلیمانیه سخنرانی می کرد. هوشیار زیباری، وزیر امور خارجه ی عراق که در عین حال یک دیپلمات قدیمی کُرد و دایی مسعود بارزانی است، در سخنرانی خود ضمن تشکر از داوداوغلو اعلام کرد که روزگاری، لیلا زانا، سیاست مدار کُرد به خاطر ادای سوگند نمایندگی به زبان کُردی به زندان رفته و بسیار خشنود است که حالا وزیر امور خارجه ی همان کشوری که لیلا زانا را زندانی کرد، به زبان کُردی حرف می زند.

نقشه‌ی راه
داود اوغلو در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که علاقه ی ویژه ای به عبارت «نقشه ی راه» دارد. وی گفت: «نقشه ی راه، جزییات رسیدن به اهداف و شیوه ی خروج از بحران ها را به ما نشان می دهد. متاسفانه گاهی اوقات در بررسی بحران های منطقه ای در خصوص همه ی مسائل تحقیق می کنند اما فراموش می کنند که برخی جزییات حساس را نیز در نظر داشته باشند. من در بررسی تاریخی موضوعات سیاسی نقش مسائلی همچون سنت، مدرنیسم و جهانی شدن را بسیار برجسته می بینم و اهمیت زمینه های تاریخی در طول سده های گذشته همواره اهمیت داشته و تا دوران عثمانیان و صفویان هم شاهد تاثیر زمینه های تاریخی بر تحولات سیاسی بوده ایم».
«من در کشورهای آسیایی، آفریقایی و بالکان، همواره احساس کرده ام که بسیاری از مشکلات و بحران های ما دارای فصل مشترک است. من وزیر امور خارجه ی ترکیه هستم اما خود را در عین حال اوکراینی، بوسنایی، تونسی و عراقی می بینم چرا که ما دارای مشکلات مشابه و مشترک هستیم. ما در دوران گذار از مدرنیسم به گلوبالیسم یا جهانی شدن هستیم و در این مقطع حساس، همه ی ما نیاز به نقشه ی راه داریم».

همین جا تصمیم گرفتم به زبان کُردی حرف بزنم
داود اوغلو اعلام کرد که آغاز سخنان او به زبان کُردی برای اعضای اکیپ همراه او نیز غافلگیرکننده بوده است. وی گفت: « همین جا در اثنای حضور در این نشست، تصمیم گرفتم که سخنان خود را به زبان کُردی آغاز کنم. زبان کُردی نیز یکی از زبان های زیبایی است که خلق برادر کُرد به این زبان حرف می زنند و این زبان نیز مانند عربی و ترکی از زبان های ارزشمند ماست. ظاهراً تلفظ من هم بد نبود و امیدوارم در نشست سال آینده ی دانشگاه آمریکایی سلیمانیه بتوانم همه ی سخنرانی ام را به زبان کُردی تقدیم کنم. چه چیزی زیباتر از این است که با این زبان های زیبا همدیگر را مورد خطاب قرار دهیم؟ ما برای زبان زیبای کُردی احترام قائلیم. اگر در چنین سمیناری سخنرانی به زبان انگلیسی یک امر متعارف و سخنرانی به زبان کُردی غافلگیرکننده و نامتعارف باشد، چنین چیزی اصلاً قابل قبول نیست».

امنیت، آزادی و رفرم
داوداوغلو در ادامه افزود:« من در سال ۲۰۰۹ با دکتر برهم صالح در آنکارا درباره ی این موضوع صحبت کردم که لازم است بین امنیت، آزادی و رفرم توازن معقولی وجود داشته باشد. کشورهایی که خود را از ضرورت توجه به مفاهیمی همچون آزادی و امنیت فردی و اجتماعی غافل می کنند، به سوی دیکتاتوری گام برمی دارند. بالاترین سطح مشروعیت سیاسی حکومت ها این است که سران حکومت، آزادی و امنیت مردم را به طور همزمان تضمین کنند اما اگر به بهانه ی دفاع از امنیت کشور، آزادی ها را محدود کنیم، چنین چیزی قابل قبول نیست. دختر ۱۴ ساله ی من با یک نوجوان سنگاپوری ارتباط اینترنتی دارد و گروهی تشکیل داده اند که به آن وابسته هستند، به آن علاقه دارند. ما که نمی توانیم این ها را محدود کنیم ما باید برایشان احترام قائل شویم».

تنش صفر
«ما با طرح تنش صفر، پیش از هر چیز به دنبال این افتادیم که فضای روانی مرتبط با ملی گرایی را تغییر دهیم. پیش‌تر به ما گفته بودند که اعراب، ارامنه و کُردها دشمن ترکیه هستند و به ترک ها خیانت می کنند اما توانستیم این فکر را تغییر دهیم و دشمن را به دوست تبدیل کنیم. این یعنی یک انقلاب در مفهوم و در عمل. از دید ما دو نوع دولت وجود دارند: یک، دولت هایی که با ما همراه هستند. دوم، دولت هایی که می توانند با ما همراه شوند. همین حالا در عراق کُرد، عرب، شیعه و سایر عناصر وجود دارند و ما همه ی آنان را برادر و خواهر خود می دانیم. وقتی که ما در سال ۲۰۰۶ پخش کُردی TRT را آغاز کردیم همه فکر می کردند ترکیه ضرر می کند اما چنین نشد و مردم نیز خوشحال شدند و من حالا می توانم به کُردی کتاب بخوانم. من در سخنرانی خود در وان اعلام کردم که ترکی ما و کُردی ما، هر دو سرمایه ی ما هستند. فکرش را بکنید سفر جناب بارزانی و جناب اردوغان به دیاربکر در سال ۲۰۱۳ رویداوی بود که پیش تر غیرممکن می نمود و آنها در دیاربکر به کُردی حرف زدند. همچنان که کُردها باید در ترکیه حقوق همسان داشته باشند در عراق نیز ترکمن ها باید دارای حقوق برابر باشند. متاسفانه در سوریه همه ی این شناسنامه ها به خاطر اعمال منفی بشار اسد در معرض خطر قرار گرفته اند».

دولت جدید نسازیم، دیوار چین هم نکشیم
داوداوغلو در پایان درباره ی تکثر و تنوع فرهنگی گفت:«در سراسر این منطقه یک کشور تک فرهنگ وجود ندارد. از دمشق گرفته تا دیاربکر ما با تکثر و گوناگونی قومی، زبانی و دینی روبرو هستیم و نمی توان گفت فلان شهر عرب، دیگری ترک و آن یکی کُرد است. لازم است همه ی ما به تمامیت ارضی کشورهای هم احترام بگذاریم اما چنین چیزی به معنی این نیست که دیوار چین به دور مرزهای خود بکشیم. ما نیازی به دولت های جدید نداریم اما می توانیم کاری بکنیم که در این جا نیز مانند اروپا مرزها چندان محسوس نباشند و بتوان به راحتی از بصره به استانبول رفت. همه ی این سرزمین ها مال همه ی ماست و قرار نیست بخواهیم خود را بر دیگران تحمیل کنیم. کافی است کُرد و ترک و عرب و همه و همه با هم دوست و همراه باشند تا همه ی ما در منطقه زندگی بهتری داشته باشیم».

یک حاشیه‌ی کوچک: برادر بزرگ!
یکی از استادان ایرانی دانشگاه آمریکایی سلیمانیه که از کردهای سنندج بود، از داوداوغلو پرسید: آیا شما می توانید مانند یک «برادر بزرگ» مشکلات کردها را حل کنید؟ وی در پاسخ گفت:« ما نه تنها خود را برادر بزرگ نمی‌دانیم بلکه می خواهیم هیچ کشوری در منطقه احساس نکند که در موقعیت برادر بزرگ قرار دارد».
ظاهرا استاد ایرانی دانشگاه آمریکایی سلیمانیه و داوداوغلو، هر کدام معنی متفاوتی از «برادر بزرگ» در ذهن داشتند. استاد ایرانی، از دیدگاه کُردی خود این مفهوم را به عوان میانجی و حامی بزرگ در نظر گرفت اما داوداوغلو در ادبیات سیاسی خود آن را به مفهوم الهام گرفته از رمان ۱۹۸۴ (جرج اورول) ربط داد که در ادبیات سیاسی یه معنای نمادی از نظام حکومتی است که بر زندگی مردم نظارت و کنترل دارد.