سرویس جهان- تلاش برای آنکه اوجالان و پ ک ک رودرروی یکدیگر قرار بگیرند، جواب نمی دهد. اوجالان بهتر از هر کس دیگری می داند که پ ک ک در مقام نیرویی نظامی می تواند چه چیزهایی را بپذیرد

“بی سروک ژیان نابه!” معنای این شعار ساده ی کردها این است:”بدون رهبر زندگی ممکن نیست.” این شعار برای عبدالله اوجالان بنیان گذار زندانی حزب کارگران کردستان (پ ک ک) ساخته شد. پ ک ک از سال ۱۹۸۴ با دولت ترکیه در جنگ بوده است، ابتدا برای رسیدن به استقلال و سپس خودگردانی کردها در داخل ترکیه. این شعار پس از کودتای نافرجام ۱۵ جولای فوریت تازه ای پیدا کرده است. طبق برخی ادعاها افسران خودسری که به دنبال برانداختن و کشتن رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بودند، علاوه بر آن نقشه شان این بود که اوجالان را از جزیره ی محل حبسش در نزدیکی ساحل استانبول ربوده و او را نیز به قتل برسانند.

طبق اظهارات رهبران حزب نزدیک به کردها یعنی حزب دمکراتیک خلق ها (ه د پ) چیزی نمانده بود که آنها موفق شوند. هم رهبران پ ک ک و هم رهبران ه د پ ادعا می کنند که گروهی از عاملان کودتا موفق شدند که با هلی کوپتر خود را به امرالی برسانند و در اطراف زندان اوجالان با نیروهای امنیتی درگیر شدند اما پس از آن به یونان گریختند.

بکر بوزداغ، وزیر دادگستری هنوز این ادعا را تأیید یا تکذیب نکرده است اما بوداغ بارها با گفتن اینکه اوجالان در سلامت کامل است و اقدامات امنیتی پیرامون زندان او تشدید شده، قرار گرفتن اوجالان در معرض خطر را رد کرده است. او تأکید می کند که شایعات مربوط به امنیت اوجالان را پ ک ک و ه د پ عمداً بر سر زبان ها می اندازند.

نمایندگان ه د پ در پارلمان جزء پنجاه فعال اجتماعی ای هستند که ۵ سپتامبر در اعتراض به آنچه بی خبری از وضعیت اوجالان می خواندند، دست به اعتصاب غذای نامحدود زدند.

بوزداغ این گروه را به اشاعه ی “اطلاعات بی اساس” در مورد سلامت و امنیت اوجالان به منظور “تحریک مردم در جهت مقاصد خود” متهم کرده است.

فیگن یوکسکداغ رئیس مشترک ه د پ تأکید می کند که بهترین راه برای اثبات آنکه اوجالان زنده و سالم است، این است که دولت اجازه ی دیدار با او را بدهد.

جمیل بایک فرمانده ی نظامی ارشد پ ک ک در حال حاضر سخنان تندتری را بر زبان آورد:”صبر ما تمام شده است… سلامت و امنیت رهبر ما “آپو” (لقب کردی اوجالان به معنای “عمو”) در خطر است. پس همه باید به پا خیزند و هر کاری که از دست شان برمی آید، انجام دهند.”

“کمیته ی جلوگیری از شکنجه” یکی از شاخه های نظارتی “شورای اروپا” که ترکیه از اعضای آن است، به عنوان بخشی از اختیارات خود به بازدیدهای سرزده از امرالی و دیگر زندان های ترکیه دست می زند. این کمیته بار آخر در ماه آوریل این کار را انجام داد. ابرو گونای از وکلای اوجالان به المانیتور گفت که دولت می توانست پس از کودتای نافرجام به “کمیته ی جلوگیری از شکنجه” اجازه ی دیدار با اوجالان را بدهد و گمانه زنی ها در مورد اوجالان را پایان دهد. “شورای اروپا” در بیانیه ای در ۷ سپتامبر اعلام کرد که در فاصله ی ۲۹ آگوست تا ۶ سپتامبر از سه زندان مختلف در ترکیه بازدید کرده است اما امرالی جزء این سه زندان نبود.

آخرین باری که به اوجالان اجازه ی ملاقات داده شد، ۵ آوریل ۲۰۱۵ بود. ملاقات کنندگان گروهی از نمایندگان ه د پ در پارلمان بودند که به عنوان بخشی از نخستین گفت وگوهای مستقیم صلح بین اوجالان و دولت ترکیه مسئولیت پیام رسانی بین اوجالان و فرماندهان پ ک ک در کردستان عراق را به عهده داشتند. گفت وگوهای صلح در اواخر سال ۲۰۱۲ آغاز شد اما وکلای اوجالان از جولای ۲۰۱۱ و خانواده ی اوجالان از اکتبر ۲۰۱۴ به این سو اجازه ی ملاقات با او را نداشته اند. ابرو گونای گفت که دولت این عذر پیش پاافتاده را عنوان می کند که کشتی هایی که مسافران را به جزیره می برند، “کار نمی کنند.”

گفت وگوهای صلح سال گذشته و به دنبال بی توجهی اردوغان به پیش نویس نقشه راه ده ماده ای برای صلح که دولت در فوریه ی ۲۰۱۵ آشکار ساخت، پایان گرفت.

خطوط کلی توافق شامل این بود که پ ک ک در ترکیه سلاح بر زمین بگذارد و به کردستان عراق عقب نشینی کند. دولت هم در برابر اصلاحاتی در قانون اساسی را وضع می کرد که کردها را از خودمختاری سیاسی و فرهنگی برخوردار می کرد. بهبود شرایط حبس اوجالان هم بخشی از توافق بود.

اردوغان که معروف بود همه چیز را زیر نظر داشته، حتی به رغم آنکه آشکارا ابراز امیدواری کرده بود که گفت وگوها به نتیجه برسد، ادعا کرد که از این قرارداد کمترین اطلاعی نداشته است.

در جولای ۲۰۱۵ آتش بس دوسال و نیمه در گرماگرم اتهاماتی که دو طرف به یکدیگر می زدند، پایان گرفت و منجر به چنان خشونت های مرگبار و بی توجهی های ترسناک به حقوق بشر شد که طی چند دهه ی اخیر سابقه نداشت. طبق گزارش گروه بین المللی بحران در نتیجه ی درگیری ها از ۲۰ جولای ۲۰۱۵ تا ۱۹ جولای سال جاری دست کم ۳۰۷ غیرنظامی، ۵۸۲ تن از نیروهای امنیتی ترکیه و ۶۵۳ تن از شبه نظامیان پ ک ک کشته شدند.

دولت همچنین فشارها بر ه د پ را رفته رفته افزایش داده، مصونیت پارلمانی نمایندگان آن را لغو کرده و تا آنجا پیش رفته است که علیه چندین تن از اعضای این حزب از جمله صلاح الدین دمیرتاش رهبرمشترک زودجوش حزب اعلام جرم کند. صدها تن از فعالان، سیاست مداران و روزنامه نگاران کرد زندانی شده اند و “آزادیا وَلات” تنها روزنامه ی کردی کشور توقیف شده است.

روز ۲۴ آگوست نیروهای ترکیه برای جنگ با داعش و در عین حال مهار پیشروی های بهت آور یگان های مدافع خلق (ی پ گ) (حزب سوری وابسته به پ ک ک) در امتداد مرز ترکیه وارد سوریه شدند و همین تحول منجر به آن شد که جنگ میان ترکیه و پ ک ک خشونت بیشتری به خود بگیرد.

نگرانی های فزاینده ای وجود دارد که دامن زدن هر دو طرف به منطق ناسیونالیستی مردم عادی ترک و کرد را به نوعی جنگ داخلی تمام عیار برانگیزد؛ چیزی که تاکنون از آن جلوگیری شده است. “هسیار اوزسوی” یکی از نمایندگان ه د پ در پارلمان در گفت وگو با المانیتور با اشاره به موج اخیر جرائم ناشی از نفرت علیه کردها هشدار داد:”این بزرگ ترین خطر است.” بسیاری از کردها باور دارند که اوجالان به تنهایی قدرت آن را دارد که به جنگ پایان دهد. دیلک اوجالان برادرزاده ی اوجالان و از نمایندگان ه د پ در پارلمان که یکی از کسانی است که دست به اعتصاب غذا زده اند، در گفت وگویی با المانیتور گفت:”تنها یک نفر می تواند مسأله [ی کردها] را حل کند و آن عبدالله اوجالان است.”

میلیون ها کرد در سراسر جهان از اوجالان مانند یک رهبر دینی پیروی می کنند. دیوارهای تمام ساختمان های دولتی در بخش اعظم شمال سوریه ی معروف به روژاوا که تحت کنترل ی پ گ است، با تصاویر رهبر تنومند و سبیل دار پ ک ک آراسته شده است.

تأثیر و نفوذ او بر روی اعضاء عادی حزب بی رقیب است: سال ۱۹۹۹ که اوجالان دستگیر شد، بیش از ۱۰۰ تن از هواداران او به نشانه ی اعتراض خود را به آتش کشیدند و برخی از آنها جان شان را از دست دادند. نوامبر ۲۰۱۲ اعتصاب غذای زندانیان پ ک ک با میانجی گری اوجالان خاتمه یافت و فراخوان او در فوریه ی ۲۰۱۵ به شاخه ی جوانان پ ک ک برای برچیدن سنگرها در شهر مرزی جزیره در جنوب شرق ترکیه بی درنگ پذیرفته شد.

اما تمام کردها هم شیفته ی “آپو” نیستند. بسیاری از کردهای به لحاظ مذهبی سنتی توجه اوجالان به سوسیالیسم و وسواس او در مورد حقوق زنان را خوش ندارند. اما تلاش های صورت گرفته در داخل پ ک ک برای به زیر کشیدن او از تخت با ناکامی مواجه شده است. الیزا مارکوس نویسنده ی “خون و باور”، کتابی افشاگر و معتبر در مورد پ ک ک، به المانیتور گفت که اوجالان “در هر گونه روند صلح اهمیتی حیاتی دارد. اوست که جنبش ملی کردها در ترکیه را سرپا نگه داشته است.”

مجموعه رونوشت های گفت وگوهای صلح بین اوجالان، نمایندگان دولت و نمایندگان ه د پ (آنها اوجالان را “باسکانم” یا “رئیس من” خطاب می کنند) که به تازگی منتشر شد، نشان می دهد که رهبر پ ک ک که به خودمحوری معروف است، با دیدگاه های های مارکوس درباره ی خود اتفاق نظر دارد: اوجالان بارها اشاره می کند که صلح بدون او ناممکن است. اما از آن هم مهم تر این کتاب نشان می دهد که گفت وگوهای صلح چقدر زیاد پیش رفته بود و اینکه اوجالان هنوز چه تأثیر قابل توجهی بر پ ک ک و ی پ گ دارد.

تصویری که لابه لای رونوشت ها خود را نشان می دهد، گویای آن است که دولت آشکارا به دنبال آن است که از نفوذ اوجالان در میان مردم کرد برای رسیدن به توافقی استفاده کند که بیشتر بر پایه ی شروط خود دولت باشد. بزرگ ترین مانع بر سر راه توافق، سوریه است. از اردوغان نقل قول می شود که او به ی پ گ اجازه نمی دهد که شبه دولت کردهای عراق در شمال عراق را تکرار کند و آن را “خط قرمز” می خواند. اوجالان این جواب دندان شکن را می دهد که نباید به دولت بعثی سوریه اجازه داد هویت کردی را “تضعیف کند.”

مشکل دیگر این است که پ ک ک عقب نشینی را بدون آنکه دولت گام های اولیه و مشخصی بردارد، نمی پذیرد. فردریک گیردینک روزنامه نگار آلمانی که از اواخر ماه می در میان افراد پ ک ک در کردستان عراق به سر می برد، به المانیتور گفت:”در اینجا دیدگاه عمومی این است که دولت [ترکیه] هرگز در مورد روند صلح جدی نبود.”

تداوم انزوای اوجالان توسط دولت ممکن است به حساب آن گذاشته شود که دولت به دنبال در هم شکستن اراده ی اوست اما تحلیل گران می گویند که این کار ممکن است نتیجه ی عکس بدهد. آرزو یلماز از صاحب نظران علوم سیاسی در “دانشگاه آمریکایی کردستان” با این موافق است که دولت شاید باور کرده باشد که “جایگاه خداگون” اوجالان، او را قادر خواهد ساخت که شرایط دولت را هم به مردم کرد و هم به پ ک ک بقبولاند اما یلماز در گفت وگویی با المانیتور این استدلال را مطرح کرد که این موضوع از بسیاری لحاظ واقع گرایانه نیست.

یلماز گفت که نقش اوجالان از زمان دستگیری اش در سال ۱۹۹۹ به این سو تا حد بسیار زیادی به نقشی نمادین تبدیل شده است. افزون بر آن نبرد جاری ی پ گ با داعش در سوریه مجموعه ی تازه ای از فعل و انفعالات را پدید آورده است که طی آن “رهبری نظامی در میدان نبرد، رهبری استراتژیک” اوجالان را که از دیرباز در مورد آن گزافه گویی شده، به محاق کشانده است.

مارکوس هم موافق بوده و می گوید:”تلاش برای آنکه اوجالان و پ ک ک رودرروی یکدیگر قرار بگیرند، جواب نمی دهد. اوجالان بهتر از هر کس دیگری می داند که پ ک ک در مقام نیرویی نظامی می تواند چه چیزهایی را بپذیرد.” اعتصاب کنندگان می توانند تا مدت نامحدودی به اعتراض شان ادامه دهند یا “زندگی بدون رهبر” را بپذیرند.

منبع: المانیتور

ترجمه: خبرگزاری کردپرس، سرویس جهان