تا زمانی که دمیرتاش در کوتاه ترین نطق پارلمان ترکیه اعلام کرد HDP اجازه نخواهد داد سیستم ریاست جمهوری مقتدر در ترکیه ایجاد شود، و تا زمانی که از رقابت HDP در انتخابات به صورت یک حزب خبر داد، نور چشم اردوغان و داود اوغلو بود. از آن زمان تا کنون روزی نیست که اردوغان یا عضوی از AKP دمیرتاش را مورد حمله قرار ندهند و اتهامی متوجه وی نکنند.
صلاح الدین دمیرتاش، رئیس مشترک حزب متمرکز بر مسألۀ کرد ها، حزب دموکراتیک خلق ها (HDP)، این روز ها آماج حملات یک کمپین تهمت زنی قرار گرفته که توسط حکومت نخست وزیر احمد داود اوغلو و حزب عدالت و توسعه (AKP) راه افتاده است.
حتی یک روز نمی گذرد بدون اینکه دمیرتاش توسط رئیس جمهور رجب طیب اردوغان یا یکی از اعضای حکومت متهم نشود به هم دستی در حملات تروریستی که حزب غیر قانونی کارگران کردستان (PKK) پس از سه سال آتش بس اعلام نشده به منظور مذاکره، از سر گرفته است.
مذاکره که به ابتکار نخست وزیر وقت اردوغان میان حکومت AKP و عبدالله اوجالان رهبر زندانی PKK و به واسطۀ سازمان اطلاعات ملی (میت) آغاز شد، در پی یافتن راه حلی سیاسی برای مسألۀ مزمن و دیرپای کرد های ترکیه بود.
تا آوریل ۲۰۱۵ و زمانی که تبلیغات احزاب برای انتخابات ۷ ژوئن آغاز شد، HDP مشغول رفت و آمد و میانجی گری میان اوجالان، حکومت و سران PKK در کوهستان قندیل در شمال عراق بود.
روز ۳۰ فوریه هیأت نمایندگی حکومت به سرپرستی یالچین آکدوغان معاون نخست وزیر و هیأتی از HDP به سرپرستی سری ثریا اوندر برای نخستین بار با هم در مقابل دوربین ها حاضر شدند و بیانیۀ خود را در حمایت از «پروسۀ صلح» قرائت کردند. این عبارتی بود که اردوغان خود به کار می برد.
در آن زمان دمیرتاش نور چشمی اردوغان و داود اوغلو بود، شاید تنها به استثنای وقایع ۶-۸ اکتبر ۲۰۱۴ زمانی که دمیرتاش از مردم خواست در اعتراض به سیاست های حکومت در مورد کوبانی به خیابان ها بیایند. این ماجرا ۱۰ روز پیش از آن روی داد که باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده از رئیس جمهور اردوغان درخواست کرد ترکیه به همکاری با مقاومت کرد ها در شهر مرزی کوبانی علیه حملات نیرو های دولت اسلامی عراق و شام (داعش) ملتزم شود.
اما در زمان قرائت بیانیۀ دلمه باغچه کسی به برادر بزرگتر دمیرتاش، نورالدین، توجه نمی کرد که گفته می شود از چهره های PKK است. دمیرتاش در انظار عموم مردم ترکیه آنتی تز کلیشۀ یک فعال کرد بود؛ دمیرتاش مردی ۴۲ ساله، مرد خانواده است، چهره ای جذاب و خندان دارد، یک مدافع حقوق بشر است، هم ترانه های کردی و هم ترکی را می خواند و با «باغلما»، که یک ساز زهی سنتی منطقۀ آناتولی است، می نوازد، وی همیشه در تلاش برای یافتن راه حلی میانه در بحث های سراسر مخالفت و تضاد است.
این تصویر دمیرتاش پس از آنکه وی در ۱۷ مارس کوتاه ترین نطق پارلمان ترکیه را ایراد کرد، شروع به تغییری اساسی کرد. وی در این سخنرانی خود گفت HDP اجازه نخواهد داد اردوغان سیستم ریاست جمهوری مقتدر مورد نظر خود را تأسیس کند. از آن زمان به بعد تنها یک دیدار دیگر میان هیأت HDP و اوجالان برگزار شد؛ وزارت دادگستری همواره درخواست های تماس آنها را رد می کند.
سخنان دمیرتاش تکذیب گمانه زنی هایی بود مبنی بر اینکه معامله ای در پس پرده انجام شده که بر اساس آن اردوغان رئیس جمهور مقتدری می شود که آرزو دارد، اوجالان آزاد می شود و به کرد ها خودمختاری داده می شود.
علاوه بر این، دمیرتاش اعلام کرد HDP قصد دارد با حدنصاب غیر منصفانۀ ۱۰ درصدی انتخابات مبارزه کند، و دیگر با فرستادن نامزد های مستقل به انتخابات و متحد کردن دوبارۀ آنها در پارلمان، حد نصاب را دور نزند.
این دو گام که دمیرتاش برداشت، حساب و کتاب «سیستم ریاست جمهوری» اردوغان را به تمامی به هم ریختند.
دمیرتاش اخیراً ادعا کرد که اردوغان دارد سعی می کند به خاطر موفقیت HDP در انتخابات ۷ ژوئن، فرستادن ۸۰ نماینده به پارلمان دارای ۵۵۰ کرسی و کسب ۱۳ درصد آرا با جذب آرای کرد های محافظه کار که در چند انتخابات پیشین به نفع AKP به صندوق انداخته می شدند، HDP را گوشمالی دهد.
اردوغان با اشاره به اینکه نتیجۀ ابتکار مذاکره با PKK در انتخابات محلی ۳۰ مارس ۲۰۱۴ و انتخابات ۷ ژوئن برای وی نا امید کننده بوده، عملاً بر این ادعای دمیرتاش صحه گذاشته است؛ می توان گفت اردوغان فکر می کرده به خاطر «پروسۀ صلح» همۀ کرد ها در صف AKP قرار می گیرند.
به هر ترتیب دمیرتاش امروزه نور چشم PKK هم نیست. بلافاصله پس از انتخابات سران PKK شروع کردند به فشار آوردن به دمیرتاش که «نتایج ملموس تری در زمینۀ آزادی کرد ها» به دست بیاورد، گویی هیچ شک و شبهۀ سیاسی در مورد مذاکرات ائتلاف وجود ندارد. روز ۱۱ جولای کنگره جوامع کرد (KCK) اعلام کرد آتش بس دو فاکتوی سه ساله به پایان رسیده است. یکی از دلایلی که KCK برای لغو آتش بس مطرح کرد اقدام حکومت به احداث جاده ها و سد های متعدد در مناطق عمدتاً کرد نشین و از نظر اقتصادی توسعه نیافتۀ شرق و جنوب شرقی نزدیک مرزهای سوریه، عراق و ایران بود. روز ۲۲ جولای تنها سه روز پس از پاسخ دمیرتاش به درخواست نخست وزیر احمد داود اوغلو، مبنی بر اینکه وی اصرار نمی کند PKK سلاح خود را زمین بگذارد، PKK دو افسر پلیس را در حالی که در خانۀ خود در خواب بودند به قتل رساند و مسئولیت آن را نیز به عهده گرفت. این رویداد همچنین دو روز پس از حملۀ انتحاری بمب گذار داعش بود که منجر به کشته شدن ۳۱ داوطلب کمک به کوبانی در شهر مرزی سوروچ شد.
الغای آتش بس میان PKK و حکومت مصادف شد با توافق میان ترکیه و ایالات متحده در زمینۀ مداخلۀ کامل در نبرد ضد داعش در سوریه. ترکیه نخستین حملات هوایی خود را علیه مواضع داعش در سوریه انجام داد و البته بسیار بیشتر از آنها به مواضع PKK در عراق حمله کرد. هر زمان که PKK یک نظامی یا افسر پلیس را می کشد، یا دست به یک بمب گذاری می زند مانند آنچه روز ۲ اوت در آگری نزدیک مرز با ایران روی داد، به تلافی آنها ده ها جت ترکیه مواضع PKK را در عراق بمباران می کنند و تا کنون بر اساس اعلام ارتش ۳۰۰ عضو PKK در این حملات کشته شده اند.
دمیرتاش و HDP دارند در بین AKP و PKK له می شوند. وی اخیراً مدعی شد حکومت می خواهد HDP را منحل کند و یا دست کم از کمک خزانه محروم کند، کمکی که همۀ احزاب بر اساس تعداد نماینده هایشان دریافت می کنند. برهان کوزو استاد حقوق و نمایندۀ پیشین AKP در منصب جدید خود که عبارت است از مشاور حقوقی ارشد رئیس جمهور اردوغان، دارد روی این پروژه کار می کند.
گورسل تکین دبیر کل حزب سوسیال دموکرات جمهوری خواه خلق (CHP) که قویاً اقدامات تروریستی اخیر را محکوم کرده است، در سخنرانی آخر هفتۀ خود در شهر عمدتاً کرد نشین دیاربکر گفت CHP اجازه نخواهد داد حکومت HDP را حذف کند. کمال قلیچدار اوغلو رهبر CHP نیز به درخواست دمیرتاش برای گفتگو دربارۀ آرام کردن اوضاع و تنش موجود پاسخ مثبت داد، در حالی که CHP در حال مذاکره با AKP برای بررسی امکان تشکیل ائتلاف بزرگ است.
نکتۀ مهم این است که وجود دمیرتاش و HDP شانسی برای دموکراسی ترکیه است تا خود را بروز کند، اما تحولات اخیر نشان می دهند که این کار ممکن است چندان آسان نباشد.
مراد یتکین / روزنامۀ حریت
ترجمه: خبرگزاری کردپرس